Ձեր վստահելի աղբյուրը

Մինչ ԱՄՆ-ն ու Եվրամիությունը Ռուսաստանի դեմ սկսել են կիրառել աննախադեպ տնտեսական պատժամիջոցներ, Ռուսաստանն իր հերթին տնտեսական սահմանափակումներ է սկսել կիրառել Ուկրաինայի, Մոլդովայի և Վրաստանի նկատմամբ՝ արգելելով որոշ ապրանքատեսակների մուտքը ռուսական շուկա: Բացի այդ, Մոսկվան մտադիր է վերացնել ազատ առևտրի ռեժիմը այդ երեք երկրների հետ, քանի որ նրանք ստորագրել են ԵՄ հետ Ասոցացման և ազատ առևտրի գոտու ստեղծման մասին պայմանագրերը, որոնք անհամատեղելի են ԱՊՀ-ում գործող ազատ առևտրի գոտու հետ:

Արդեն իսկ ակտիվ քննարկումներ են ծավալվել, թե ինչպես կազդի Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցները Հայաստանի տնտեսության վրա: Մռայլ կանխատեսումներ են արվում, որ արևմտյան պատժամիջոցները ամենաուղղակի ազդեցությունը կունենան, քանի որ Հայաստանի տնտեսությունը շատ սերտ է կապված Ռուսաստանի հետ: Ըստ որոշ փորձագետների և քաղաքական գործիչների՝ այդ պատժամիջոցների հետևանքով կարող են նվազել ՌԴ-ից Հայաստան ուղարկվող մասնավոր տրանսֆերտները, կվտանգվեն Հայաստանում օտարեկրյա ներդրումները և այլն: Որոշներն էլ պնդում են, որ որևէ վտանգ առայժմ չկա:

Թերևս դժվար է գնահատել Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցների կոնկրետ ազդեցությունը Հայաստանի տնտեսության վրա, քանի դեռ հստակ չէ, թե ինչ հետևանքներ դրանք կունենան ռուսական տնտեսության վրա: Ամեն դեպքում հաշվի առնելով հնարավոր բացասական հետևանքները՝ հարկ է նկատել, որ վերոնշյալ զարգացումները որոշակի նոր, գուցե անգամ աննախադեպ հնարավորություններ կարող են ստեղծել հայ արտադրողների համար:

Քանի որ Ռուսաստանը սահմանափակում կամ արգելում է ուկրաինական, մոլդովական և վրացական արտադրանքի ներմուծումը, անհրաժեշտություն է առաջանալու ռուսական շուկայում առաջացող բացը լրացնել այլ երկրներից ներմուծումով, այլապես հնարավոր չի լինի խուսափել գնաճից: Այս իրավիճակում Հայաստանը որոշակիորեն կարող է լրացնել այդ բացը՝ մեծացնելով սեփական արտահանումը ռուսական շուկա:

Հայկական արտադրանքը կունենա անգամ մրցակցային առավելություններ: Զրկվելով Ռուսաստանի հետ ազատ առևտրի գոտուց՝ ուկրաինական, մոլդովական և վրացական ապրանքների գները անխուսափելիորեն կբարձրանան: Հայաստանը Ռուսաստանի հետ ունի ազատ առևտրի ռեժիմ, ինչը ենթադրում է, որ մաքսային սահմանափակումների բացակայության պարագայում հայկական արտադրանքն ավելի մատչելի և հասանելի կլինի սպառողի համար:

Բացի մրցունակ գներից, հայկական արտադրանքի գրավչությունը կմեծանա նաև այն առումով, որ կբավարարի որակի բոլոր չափանիշները, քանի որ անդամակցելով Եվրասիական տնտեսական միությանը, պետք է կիրառի միության նորմերը: Այսինքն ունենալով անսահմանափակ մուտք Ռուսաստանի մոտ 140 միլիոնանոց շուկա և առաջարկելով ավելի մատչելի գին՝ հայկական արտադրանքը, ամենայն հավանականությամբ, կունենա ավելի լայն սպառում, քան նախկինում, կլինի ավելի նախընտրելի: Ժամանակին և ճիշտ օգտվելով ստեղծվող այդ հնարավորությունից՝ Հայաստանի տնտեսությունը կարող է միայն շահել:

Կոնկրետ ի՞նչ ապրանքներ է Ռուսաստանն արդեն իսկ արգելել և պատրաստվում արգելել: Արգելքները առաջին հերթին վերաբերում են գյուղատնտեսական արտադրանքին և ոգելից խմիչքներին: Արդեն իսկ արգելվել է Ուկրաինայից կաթնամթերքի, մրգերի, բանջարեղենի, հյութերի և որոշ պահածոների ներմուծումը: Մոլդովայի և Վրաստանի պարագայում բացի գյուղատնտեսական ապրանքների ներմուծումից՝ լուրջ սահմանափակումներ են նախատեսվում ոգելից խմիչքների, մասնավորապես գինիների, ինչպես նաև հանքային ջրերի ներմուծման հարցում:

Այս առումով հետաքրքիր է, թե Հայաստանը հիմնականում ի՞նչ է արտահանում Ռուսաստան: Դեպի ռուսական շուկա ամենից շատ արտահանվում են հայկական ոգելից խմիչքները՝ կոնյակ և գինի: Արտահանման մեջ մեծ է գյուղատնտեսական ապրանքների, կաթնամթերքի, հյութերի, հանքային ջրերի մասնաբաժինը: Այսինքն արտահանվող հիմնական ապրանքատեսակների մասով հայրենական արտադրողը ձեռք է բերում լայն հնարավորություններ իր արտահանումը մեծացնելու, արտադրությունն ընդլայնելու առումով:

Կարելի է փաստել, որ միջազգային զարգացումներում միայն բացասական հետևանքներ չէ, որ լինում են: Ինչպես երևում է, հաճախ բացվում են հնարավորություններ, որոնցից օգտվելու ուղղությամբ պետք է մտածել, այլ ոչ թե սոսկ մռայլ կանխատեսումներով զբաղվել:

Պետք է նշել, որ եվրոպակա շուկա Հայաստանը հիմնականում հումք է արտահանում, իսկ պատրաստի արտադրանքը իրացվում է ռուսական շուկայում: Եվրոպական շուկայում չկա հայկական արտադրանքի այնքան պահանջարկ, որքան ռուսական շուկայում. եվրոպական շուկան հագեցած է այն ապրանքատեսակներով, որ կարող է արտահանել ոչ միայն Հայաստանը, այլև հենց Ուկրաինան, Մոլդովան և Վրաստանը:

Նման պայմաններում հայ արտադրողների համար տեղծվում են բացառիկ հնարավորություններ սպառման հիմնական շուկայում արտահանումը խրախուսելու համար, այդ թվում նոր ապրանքատեսակներով, իսկ տնտեսության զարգացման համար, ինչպես հայտնի է, արտահանումը վճռական նշանակություն ունի:

Տիգրան Խաչատրյան, քաղաքագետ