Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ֆրանսիական միջազգային ու ռազմավարական հարաբերությունների ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող, դոկտոր Լաուրա Դելկորը մասնագիտացած է հետխորհրդային Եվրոպայի քաղաքականության, ԵՄ-ռուսաստան հարաբերությունների և Եվրոպական հարևանության քաղաքականության ոլորտներում: Նրա մասնագիտական թեմաների շուրջ էլ Panorama.am-ը զրուցեց դոկտորի հետ:

Panorama.am.- Դ. Դելկոր, Դուք բազմիցս անդրադարձել եք Ռուսաստանի նկատմամբ Եվրոպական Միության քաղաքականությանը: Կարո՞ղ եք մեկնաբանել ԵՄ ներկայիս քաղաքականությունը Ռուսաստանի հարևանների նկատմամբ և, մասնավորապես, վերջին զարգացումները` կապված Մոլդովայի, Ուկրաինայի ու Հայաստանի հետ:

Դելկոր.- Այդ երկրները ո՛չ միայն Ռուսաստանի հարևաններն են, այլ դրանք նաև 2004-2007թթ.-ից ի վեր ԵՄ հարևանության մաս են կազմում: Արևելյան գործընկերությամբ ԵՄ-ն նկատելիորեն բարձրացրեց գործընկեր երկրների կարգավիճակը: ԵՄ-ն առաջարկում է ասոցացման համաձայնագրեր, խորը և համապարփակ ազատ առևտրի գոտի, մուտքի արտոնագրերի տրամադրման ազատականացման հեռանկար և տարբեր ոլորտներում համագործակցության ընդլայնում: Այդուհանդերձ ԵՄ քաղաքականությունը գործընկեր երկրներից պահանջում է էական ջանքեր ու ներդրում, մինդեռ նրանք արդյունքներ կարող են ստանալ միայն երկարաժամկետ հեռանկարում: Բացի այդ, ԵՄ-ն ընդամենը վերջերս է սկսել ուշադրություն դարձնել Ռուսաստանի կողմից վարվող տարածաշրջանային ինտեգրացիոն նախաձեռնություններին և գործընկեր երկրների հանդեպ ռուսական քաղաքականության արդյունքներին (այսինքն` կարճաժամկետ օգուտներին ու նաև ուժեղ ճնշումներին): Ռուսական ճնշումների հետևանքները, սակայն, կարող են հակառակ ազդեցությունն ունենալ ու մղել որոշ երկրների դեպի ԵՄ: Այսինքն` առանցքային է այն, որ սա դինամիկ գործընթաց է: Տարածաշրջանային ինտեգրացիոն սխեմաներին միացումը կամ ԵՄ հետ ասոցացման համաձայնագրի նախաստորագրումը, որ Մոլդովայի ու Վրաստանի հետ նախատեսված է իրականացնել Վիլնյուսյան գագաթաժողովում, ընդամենը սկիզբն է:

Panorama.am.- Եթե դա ընդամենը սկիզբն է, որտե՞ղ կհայտնվեն այդ երկրները վերջնահաշվարկում:

Դելկոր.- Ասելով, որ դա դեռ սկիզբն է, ես նկատի ունեի, որ այդ երկրները ԱՀ/ԽՀԱԱՊ-ով նախատեսված պարտավորություններն ամբողջությամբ կատարելու համար դեռ երկար ճանապարհ ունեն անցնելու:

Panorama.am.- Հայաստանի Հանրապետությունը վերջերս հայտարարեց Մաքսային միությանը միանալու մասին, իսկ օրերս ԵՄ Ընդլայնման ու հարևանության քաղաքականության հարցերով հանձնակատար Շտեֆան Ֆյուլեն հայտարարեց, որ Ասոցացման համաձայնագիրը Հայաստանի հետ այլևս հնարավոր չէ: Անհամատեղելիությունը կոնկրետ որտե՞ղ է: Կարծում եք, որ այդ գործընթացներն անհամատեղելի են բացառապես տնտեսակա՞ն, թե՞ նաև քաղաքական (աշխարհաքաղաքական) պատճառներով:

Դելկոր.- Անհամատեղելիությունն ակնհայտորեն տնտեսական բնույթ ունի: Դրա հիմքերը գտնվում են այն խորքային տնտեսական ինտեգրացման մեջ, որը երկու փաթեթներն էլ` ՄՄ-ն ու ԽՀԱԱՊ-ն, առաջարկում են: Օրինակ, երկու գործընթացների անդամ լինելու դեպքում ստիպված պետք է լինել արտաքին առևտրի բնագավառում հետևել ու կիրառել երկու տարբեր մաքսային դրույքաչափեր, ինչն, իհարկե, անհնար է:

Panorama.am.- Ինչպե՞ս կգնահատեիք ԵՄ և Հայաստանի միջև համագործակցությունը` վերջին իրադարձությունների լույսի ներքո:

Դելկոր.- Իրավիճակն աննախադեպ է և պարադոքսալ: Մի կողմից Հայաստանն արդեն նշանակալից առաջընթաց է գրանցել ԵՄ հետ չափորոշիչների կիրառման և տարբեր ոլորտներում իր օրենսդրությունը եվրոպականին մոտեցնելու հարցում: Սա ԽՀԱԱՊ-ի համար ԵՄ նախապայմաններից մեկն էր: Մյուս կողմից, հաշվի առնելով ԵՄՄ (Եվրասիական մաքսային միություն) ու ԽՀԱԱՊ-ի անհամատեղելիությունը, ԵՄ-ն Վիլնյուսի գագաթաժողովում չի նախաձեռնի Հայաստանի հետ ասոցացումը, որի անքակտելի մասն է ԽՀԱԱՊ-ը: Այդուհանդերձ, կասկած չկա, որ ԵՄ-ն կշարունակի Հայաստանի հետ համագործակցությունը, միայն թե, այդ համագործակցության պայմաններն ու ծավալները, հավանաբար, կփոխվեն:

Panorama.am.- Ինչպե՞ս կգնահատեիք Ռուսաստանի գլխավորած Մաքսային միության ու Եվրասիական միության ստեղծման հեռանակարները:

Դելկոր.- Ակնհայտ է, որ Ռուսաստանի գլխավորած Մաքսային միությունը տարբերվում է հետխորհրդային տարածքում եղած ինտեգրացիոն նախագծերից: ԵՄՄ-ն ավելի հավակնոտ է: Այն ենթադրում է ամուր ինստիտուցիոնալ հենք, այդ թվում վերազգային մարմինների ստեղծում, ինչպես նաև տնտեսական խորը ինտեգրացիա` կարգավորիչ միջամտությամբ: Բայցևայնպես, այդ նախաձեռնության համախմբվածության առումով բազմաթիվ հարցականներ կան: Առաջինն այն է, թե որքանո՞վ են ներկայումս անդամ երկրների` Բելառուսի, Ռուսաստանի ու Ղազախստանի շահերը իսկապես համադրելի: Օրինակ, Ղազախստանը ԵՄՄ-ին անդամակցելու հետևանքով ստիպված չէ բարձրացնել մաքսատուրքերի չափը: Եվ երկրորդ` որո՞նք են նոր անդամներ ներգարվելու հարցում ԵՄՄ իրական հնարավորությունները: Հայաստանը որոշեց միանալ ԵՄՄ-ին, Ղրղզստանն էլ ցանկություն է հայտնել: Սակայն հարց է` այդ ցանկությունն արդյոք անկեղծ է, թե դա արտաքին ճնշման հետևանք է:

Panorama.am.- Դոկտոր Ռայներ Լինդներ վերջերս կարծիք էր հայտնել, որ այս երկընտրանքի լուծումը Ռուսաստանի ու ԵՄ-ի միջև երկխոսությունն է: Դուք ինչպե՞ս կգնահատեք այդ երկխոսության հեռանկարները:

Դելկոր.- ԵՄ-Ռուսաստան երկխոսությունն իսկապես հսկայական նշանակություն ունի տարածաշրջանում անվտանգության ու ժողովրդավարության համար: Առկա է արտաքին անվտանգության ճանապարհային քարտեզը, որ ճգնաժամային կառավարման ու տարածաշրջանային հակամարտությունների լուծման հարցերում ԵՄ-Ռուսաստան երկխոսությունն ամրապնդելու նպատակով համաձայնեցվել էր Սանկտ Պետերբուրգում և ընդունվել Մոսկվայում 2005 թվականին` մասնավորապես այն տարածաշրջանում, որը սահմանակցում է ԵՄ-ին ու Ռուսաստանին: Սակայն, վերջին հաշվով ընդհանուր հարևանության հարցում ԵՄ-Ռուսաստան երկխոսությունը սահմանափակվեց: Այժմ, երբ Ռուսաստանը նախաձեռնել է Մաքսային միության ստեղծումը, ավելի քիչ հավանական է, որ այդ երկխոսությունը կզարգանա: Պատճառն այն է, որ Ռուսաստանը, Եվրասիական միության կայացումից հետո, հույս ունի ԵՄ հետ սկսել միջտարածաշրջանային, միջդաշինքային երկխոսություն: