Ձեր վստահելի աղբյուրը

Panorama.am-ը մի քանի օր առաջ գրել էր այն մասին, որ առաջիկա 10 տարիներին նախատեսվում է շահագործման հանձնել 4 լիովին նոր քրեակատարողական հիմնարկ ու կապիտալ վերանորոգել ևս չորսը, ինչի արդյունքում եվրոպական բոլոր չափանիշներին համապատասխանող ութ ՔԿ հիմնարկների ընդհանուր լրակազմը կկազմի 5500 անձ, ներկայումս գործող 13 ՔԿ հիմնարկների 4167 անձ ընդհանուր լրակազմի դիմաց, իսկ մի շարք ՔԿ հիմնարկներ կդադարեն գործել:

Այս տեղեկատվությունը մեզ հետ զրույցում ներկայացրել էր «Հանուն ապագայի» քաղաքացիական նախաձեռնության համակարգող, Հանրային խորհրդի պետաիրավական հանձնաժողովի անդամ Լևոն Երզնկյանը: Հաշվի առնելով ՔԿ հիմնարկների ներկայիս իրավիճակն ու իր իսկ մատնանշած ծրագրի իրագործումը, նրանից փորձեցինք ճշտել, թե ի՞նչ թերություն կարող է ունենալ այդ ծրագիրը:

«Հիշյալ ծրագրի միակ թերությունը կայանում է նրանում, որ այն նախատեսված է իրագործել 10 տարվա ընթացքում, մինչդեռ ՔԿ հիմնարկների ծանրաբեռնվածության խնդիրը առկա է և իր լուծումն է պահանջում արդեն այսօր»,- նշեց Լ. Երզնկյանը:
Նրա կարծիքով խնդրի լուծմանը էապես կնպաստի ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված, դատապարտյալներին պատիժը կրելուց պայմանական վաղաժամկետ ազատելու կամ պատժի չկրած մասն ավելի մեղմ պատժատեսակով փոխարինելու ինստիտուտի լիարժեք կիրառումը, քանի որ վիճակագրության ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ շատ քիչ քանակությամբ դատապարտյալներ են պայմանական վաղաժամկետ ազատվում պատժի հետագա կրումից:

Իսկ ո՞րն է խնդիրը: ՀՀ գործող օրենսդրության համաձայն, դատարանի կողմից նշանակված պատժի որոշակի մասը կրելուց հետո, դատապարտյալն իրավունք ունի պայմանական վաղաժամկետ ազատվել պատժի հետագա կրումից կամ` պատժի չկրած մասը կարող է փոխարինվել ավելի մեղմ պատժատեսակով: Ինչպես նշեց Լ.Երզնկյանը, ներկայումս Հայաստանում գործում է դատապարտյալներին պատիժը կրելուց պայմանական վաղաժամկետ ազատելու կամ պատժի չկրած մասն ավելի մեղմ պատժատեսակով փոխարինելու եռաստիճան համակարգ` ՀՀ արդարադատության նախարարության ՔԿ հիմնարկի վարչական հանձնաժողով, անկախ հանձնաժողով և դատարան, սակայն այդ եռաստիճան համակարգի գործելու պայմաններում հատկապես շատ են բողոքները, կապված անկախ հանձնաժողովների և դատարանների գործունեության հետ:

Օրինակ` ՀՀ քրեակատարողական օրենսդրության համաձայն, պատժի ժամկետի օրենքով սահմանված մասը լրանալու դեպքում պատիժը կատարող հիմնարկի վարչակազմը պարտադիր կարգով և մեկամսյա ժամկետում պետք է ուսումնասիրի կարգապահական տույժ չունեցող բոլոր դատապարտյալների անձնական գործերը, որոնք ենթակա են պայմանական վաղաժամկետ ազատման և եթե առկա են օրենսդրությամբ ամրագրված այլ չափանիշները (դրական բնութագիրը, կարգապահությունը, ընտանիքի և արտաքին աշխարհի հետ կայուն կապը և այլն), ապա հանձնաժողովի կողմից պետք է միջնորդագիր ներկայացնի անկախ հանձնաժողովին` տվյալ դատապարտյալի նկատմամբ պայմանական վաղաժամկետ ազատելու նորմը կիրառելու մասին. « ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված են դատապարտյալին կարգապահական տույժի ենթարկելու, այն մարելու, դրական կամ բացասական բնութագրվելու և այլնի վերաբերյալ հստակ նորմեր և հնարավոր է, որ հենց դա է պատճառներից մեկը, որ վարչական հանձնաժողովների կողմից կայացված որոշումների կապակցությամբ բողոքներ գրեթե չենք հանդիպում»,- ասաց մեր զրուցակիցն ու ավելացրեց` սակայն նույնը չի կարելի ասել ՀՀ Նախագահի հրամանագրով ստեղծված անկախ հանձնաժողովների գործունեության մասին, որի կողմից իրականացվող աշխատանքը որևէ ձևով չի արձանագրվում, յուրաքանչյուր դատապարտյալի հարցի քննարկման արդյունքում իրականացվում է փակ գաղտնի քվեարկություն և արդյունքների մասին ընդամենը ստորագրությամբ տեղեկացվում է դատապարտյալին` առանց որևէ պատճառաբանված որոշում կայացնելու:

Պարզվում է, որ սա էլ վերջը չէ: Եթե անգամ դատապարտյալին հաջողվի անցնել վարչական և անկախ հանձնաժողովներով և երկու դեպքում էլ ստանալ դրական եզրակացություն, միևնույն է, ըստ Լ.Երզնկյանի, որևէ երաշխիք չկա, որ նա իրականում պայմանական վաղաժամկետ կազատվի պատժի հետագա կրումից, քանի որ նրա գործով վերջնական որոշում կայացնողը դատարանն է, իսկ մեր դատարանների կամայականությունների և չհիմնավորված որոշումների մասին խոսելն ավելորդ է:
Այնպես որ թերևս նման դեպքերն են կարողանում բացղատրել, թե ինչո՞ւ և ինչպե՞ս ունենք այն, ինչ ունենք` գերծանրաբեռնված ՔԿ հիմնարկներ և առաջին անգամ, ասենք, մանր գողության համար մեկ տարի ազատազրկման դատապարտված, հասարակության համար վտանգ չներկայացնող, իր արարքի համար բազմակի զղջացած, սակայն պատիժն ամբողջությամբ կրող դատապարտյալների մի ահռելի քանակություն:

«Հարց է ծագում` ո՞ւմ է պետք այս եռաստիճան համակարգը և ի՞նչ նպատակների է այն ծառայում, չէ՞ որ պայմանական վաղաժամկետ ազատման ինստիտուտի ճիշտ և լիարժեք կիրառումն առաջին անգամ դատապարտված կամ նախկինում դատված, սակայն իր ուղղումն ապացուցած դատապարտյալների համար խրախուսանքի, ինչպես նաև պատժի կրման ընթացքում օրինակելի վարքագիծ դրսևորելու ևս մեկ լրացուցիչ խթան է հանդիսանում»,- կարծում է նա:

Ելքն, ըստ Panorama.am-ի զրուցակցի, հետևյալումն է. նախ, ի վերջո ժամանակն է ձերբազատվել խորհրդային բարդույթներից ու փշալարերի հետևն ընկած յուրաքանչյուր մարդու մեջ տեսնել օտար, հասարակության համար այլևս ոչ պիտանի տարր:
 

«Անհրաժեշտ է նաև հնարավորինս սեղմ ժամկետներում հստակեցնել պայմանական - վաղաժամկետ ազատման ինստիտուտի կիրառման մեխանիզմները, վերացնելով իրեն չարդարացնող եռաստիճան համակարգը և միջոցներ ձեռնարկելով տվյալ ինստիտուտի լիարժեք կիրառումն ապահովելու համար, ինչն անկասկած կհանդիսանա դատապարտյալներին հասարակությանը վերաինտեգրելու և հանցագործությունների աճն ու կրկնակիությունը կանխելու առավել կառուցողական և արդյունավետ միջոցներից մեկը »,- հավելեց Լ.Երզնկյանը: