Բարի ցանկությունների հերթական չափաբաժինը կուսակցական ծրագրերում

Հեղինակ` Արմեն Մինասյան

Խորհրդարանական այս ընտրություններին նախորդած ժամանակահատվածում և քարոզարշավի ընթացքում քաղաքական դիվիդենտներ վաստակելու առանցքային թեմաներից մեկը Հայաստանում ժողովրդագրական հիմնախնդիրն է: Հրապարակային հայտարարություններում թե անհատ գործիչները, թե կուսակցությունների ներկայացուցիչները բավականին ինտենսիվ շահարկում են թեման:

Հարցի հրատապության մասին գնահատականները կիսելով` փորձեցինք կուսակցությունների նախընտրական ծրագրերում գտնել այն լուծումները, որոնցով նրանք խոստանում են հաղթահարել այս խնդիրը, եթե խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքում հաղթող դուրս գան: Առաջ անցնելով նկատենք, որ չնայած բանավոր ծայրաստիճան արմատական հռետորաբանությանը, այս խնդիրը որևէ կուսակցության ծրագրում մասնագիտական վերլուծության ու համապատասխան լուծումների չի արժանացել:

Հայտնի է, որ երկրի ժողովրդագրական պատկերը ձևավորվում է երկու բաղադրիչի համադրությամբ` միգրացիա և բնական աճ: Առաջինը արտագաղթ-ներգաղթի հարաբերակցությունն է, երկրորդը` ծնելիության-մահացության: Գիտենք, որ անկախությունից ի վեր Հայաստանում էականորեն վատթարացել են բոլոր չորս ցուցանիշները. ներգաղթն ու ծնելիությունը նվազել են, արտագաղթն ու մահացությունը` աճել:

Եվ այսօր նախընտրական մրցավազքի մեջ մտած կուսակցությունները պարզապես պարտավոր են մեզ` ընտրողներիս ներկայացնել, թե ինչ լուծումներ ունեն վերը նշված չորս ցուցանիշները կամ դրանց մի մասը բարելավելու ուղղությամբ:
Առաջին բաղադրիչը միգրացիան է: Այս հարցի շուրջ գրեթե բոլոր կուսակցությունների մոտ առկա է բարի ցանկություն. մեծացնել ներգաղթը, նվազեցնել արտագաղթը: Ինչպե՞ս: Հայտնի չէ, կուսակցությունների ծրագրից դա չի երևում: Քիչ թե շատ ընկալելի փաստարկն այն է, որ արտագաղթը սոցիալական իրավիճակի հետևանք է և այն նվազեցնելու համար անհրաժեշտ է ստեղծել աշխատատեղեր և բարձրացնել աշխատավարձերը (սա խոստանում են գրեթե բոլորը):

Այն, որ արտագաղթը ոչ միայն սոցիալական վիճակի հետևանք է, հայրնեի քաղաքական ուժերն ակնհայտորեն անտեսել են: Սա հավանաբար հետևանքն է այն իրողության, որ խնդրի խորքային հետազոտություն որևէ մեկը չի իրականացրել: Որևէ մեկը չի փորձել պատկերացնել, թե ինչ գործոնների ազդեցության տակ է Հայաստանից արտագաղթի ծավալներն հասնում մեծ մասշտաբների: Բավականին պարզունակ ու խոցելի մտահանգմամբ, թե արտագաղթը միայն սոցիալական պատճառներ ունի, կուսակցությունները խնդրի լուծումը տեսնում են ընդամենը մարդկանց նյութական առումով մոտիվացնելու մեջ (այդ դեպքում նրանք ստիպված են բացատրել, թե ինչու Խորհրդային Հայաստանից, որտեղ սոցիալական վիճակը անբավարար համարել չես կարող, կայուն արտագաղթ է եղել, կամ թե ինչու` աֆրիկյան բազմաթիվ երկրներ, որոնցում սոցիալական վիճակն անմխիթար է ու համեմատելի չէ Հայաստանի հետ, այդուհանդերձ բնակչության մեծ արտահոսք չկա):

Ցանկությունների մակարդակում է նաև միգրացիայի հետ կապված երկրորդ ցուցանիշի բարելավման մասին խոստումները: Գրեթե բոլոր կուսակցությունը խոստանում են խթանել ներգաղթը, և որպես կանոն, ներգաղթի աղբյուր ներկայացնում են Սփյուռքը: Իսկ ՀՅԴ-ն ու «Ժառանգություն»-ն այս առումով մի քիչ ավելի հեռուն են գնացել` ներկայացնելով կոնկրետ թվեր: Դաշնակցությունն, օրինակ, խոստանում է ժողովրդագրական ակտիվ քաղաքականության արդյունքում երկրի բնակչությունը տարեկան աճեցնել 50 հազարով, իսկ ահա Րաֆֆի Հովհանիսյանի գլխավորած կուսակցությունը թիվը կրկնապատկում է` 100 հազար, ու խոստանում, որ առաջիկա 10 տարում երկրի բնակչությունը կհասցնի 4 մլն-ի, իսկ 15 տարում` 5-մլն-ի:

Թե ինչպես մնում է գուշակել: Կուսակցություններից ոչ ոք որևէ մեխանիզմ չի ներկայացրել հանրության դատին: Պարզ չէ` ինչպե՞ս են Սփյուռքում քարոզելու հայրենադարձությունը, ի՞նչ պայմաններով է դա կատարվելու, եթե դրանք որոշակի արտոնություններ են նախատեսելու, արդյոք դա չի՞ նշանակելու խտրական վերաբերմունք ի վնաս հայրենաբնակների և արդյոք նոր արտագաղթի պատճառ չի՞ դառնալու: Կամ եթե անգամ որոշակի արտոնություններ են սահմանվելու, ինչ ռեսուրսների հաշվին են դրանք տրվելու: Ի վերջո տարեկան 50 հազար կամ 100 հազար մարդու «տեղավորելը» հեշտ գործ չէ: Նման շռայլություն իրենց շատ քիչ երկրներ կարող են թույլ տալ: Հիմնականում նրանք, որոնք այս տարիներին հյուրընկալում են նաև Հայաստանից արտագաղթածներին:

Այնպես որ` միգրացիայի հետ կապված կուսակցությունների լուծումները կարելի է որակել ոչ իրատեսական, ցանկությունների մակարդակում արված, անիրագործելի:

Ինչ վերաբերում է ժողովրդագրական վիճակի դետերմինանտ երկրորդ գործոնին` բնական աճին, ապա կուսակցությունների պատկերացումները գրեթե համընկնում են և բոլորն էլ միակ լուծում տեսնում են նյութական խրախուսումը. նորածիններին միանվագ դրամական օգնություն, երեխաներին ամսական նպաստներ, ծննդօգնության անվճար ծառայություններ, մայրերին աշխատանքային ստաժ ու վճարվող արձակուրդ և այլն: Ահա այն գործիքակազմը, որով կուսակցությունները փորձելու են խթանել ծնելիությունը (իհարկե` տարբեր վճարների չափերը տարբեր կուսակցությունների մոտ տարբեր են):

Այն, որ ծնելիության ցուցանիշը ոչ միայն սոցիալական վիճակի ու նյութական դրության հետևանք է, այլ գլխավորապես մշակույթի ածանցյալ, քաղաքական որոշում կայացնելու հավակնորդներին չի հուզում: Նրանց հետաքրքիր չի, որ գյուղական բնակավայրերում, որտեղ աղքատության ցուցանիշը շատ ավելի բարձր է, ծնելիության մակարդակը զգալիորեն գերազանցում է քաղաքային բնակավայրերին և հետևաբար` միայն նյութական աջակցությամբ հարցը գլուխ բերել չի կարելի:
Եթե մեր քաղաքական այրերը մի փոքր խորաթափանցություն ունենային, հաստատ կիմանային, որ թե Խորհրդային Միությունը, թե ժամանակակից Ռուսաստանը նման լուծման գնացել է: Իսկ արդյունքը եղել է այն, որ առանց այդ էլ ծնելիության բարձր ցուցանիշ ունեցող տարածքներում ցուցանիշն էլ ավելի է մեծացել (իր հետ բերելով բազմաթիվ այլ խնդիրներ, այդ թվում` սոցիալական), իսկ ցածրում` մնացել հիմնականում անփոփոխ: Հավանաբար այս մասին չգիտեն, հաշվի չեն առել ու հենց այնպես, ուղղակի, որպես բարի մտադրություն` խոստանում են նյութական աջակցություն (ի դեպ` ոչ առաջին անգամ):

Հաջորդը մահացության ցուցանիշն է: Այստեղ արդեն որոշ կուսակցություններ գրեթե աստվածային խոստումներ են տալիս` «նվազեցնել մահացության մակարդակը»: Թե ինչպես կարելի է մահկանացուին ստիպել ապրել, դժվար է պատկերացնել: Բայց այս վիճակագրությունը բարելավելու հնարն էլ կա: Մահացության մակարդակն, ըստ էության, ածանցյալ է նախորդ երեքից, եթե ներգաղթն ու ծնելիությունը մեծանան, իսկ արտագաղթը նվազի և դրա արդյունքում բնակչության թիվը մեծանա, ապա 1000 մարդու հաշվով մահացության նույն քանակի պարագայում ցուցանիշը կնվազի: Եվ հակառակը` եթե ընդհանուր բնակչության թիվը նվազի, ապա մահացության մակարդակն ինքնստինքյան կաճի:

Ճիշտ է, առողջապահության ոլորտում պրոգրեսը կարող է նպաստել կյանքի տևողության երկարացմանը, սակայն մահացության ցուցանիշի վրա դրա ներազդեցությունը կարճաժամկետ էֆեկտ է ունենալու, քանի որ ժողովրդագրությունն ինքնին բրգաձև է, և ինչ-որ կերպ կարելի է բուրգի գագաթը բարձրացնել, բայց լայնացնելն անհնար է:

Նշանակում է` «մահացության մակարդակի նվազեցում» խոստանալ պետք չէ: Ընդամենը պետք է գործուն մեխանիզմներ առաջարկել` երկրի ընդհանուր բնակչության թիվը մեծացնելու ուղղությամբ: Որոնք, ցավոք սրտի, կուսակցություններից ոչ մեկի ծրագրում մանրակրկիտ ձևով ներկայացված չեն:

Եվ եթե չկան, կնշանակի լուծումներ էլ չկան: Իսկ եթե լուծումներ չկան, կնշանակի թեման ընդամենը շահարկվում է և ոչ ավելին:
 

   

(Գծանկարում Հայաստանի միգրացիա սալտոյի ցուցանիշն է: Երևում է, որ սկսած 1979 թվականից արտագաղթը մշտապես գերազանցել է ներգաղթին: Բացառություն է կազմում 1980-ականների երկրորդ կեսը, որը պայմանավորված էր Ադրբեջանից էթնիկ հայերի տեղահաման հետևանքով զանգվածային ներգաղթով):


 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

19:45
Կարևոր է, որ Հայաստանն ընդունի իրեն մեկնված խաղաղության ձեռքը․ թուրք պաշտոնյա
Թուրքիայի խորհրդարանի ազգային պաշտպանության հանձնաժողովի նախագահ Հուլուսի Աքարը հանդիպել է ԱՄՆ ներկայացուցիչների պալատի զինված ուժերի...
Աղբյուր` Panorama.am
19:28
Դատարանը Թումանյանի թանգարանի նախկին տնօրեն Անի Եղիազարյանի՝ պաշտոնից ազատման հրամանն անվավեր է ճանաչել
 Երևանի քաղաքացիական դատարանը, դատավոր Ազատ Դունամալյան, անվավեր է ճանաչել ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար Ժաննա...
Աղբյուր` Panorama.am
19:18
ԴԸԺ էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի անդամ է ընտրվել Գայանե Խաչատրյանը
Դատական իշխանությունից հայտնում են․ «Այսօր դատավորների ընդհանուր ժողովի կողմից կայացած քվեարկության արդյունքում՝ ԴԸԺ էթիկայի և...
Աղբյուր` Panorama.am
19:15
Թալինում որսորդական հրացաններով իրականացրել են 26 արտույտի ապօրինի որս
Բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմնի աշխատակիցներն ապօրինի որսի կանխարգելիչ միջոցառումների շրջանակում իրականացվող շուրջօրյա վերահսկողության...
Աղբյուր` Panorama.am
18:53
Զինծառայող Ժորա Կարապետյանին անզգուշությամբ ինքնասպանության հասցնելու վարույթի նյութերը երկու անձի մեղադրանքով, ուղարկվել են դատարան
 Ավարտվել է զինծառայող Ժորա Կարապետյանին ինքնասպանության հասցնելու դեպքի առթիվ նախաձեռնված քրեական վարույթի նախաքննությունը:Այս մասին...
Աղբյուր` Panorama.am
18:28
Կարեն Ենգիբարյանը, որը շտապել էր մարդկանց փրկել «Կրոկուս»-ում տեղի ունեցած ահաբեկչության ժամանակ, մահացել է
 Ռուսաստանի հայերի միությունից հայտնում են․ «Ցավով տեղեկացնում ենք, որ Կարեն Ենգիբարյանը, որը շտապել էր մարդկանց փրկել...
Աղբյուր` Panorama.am
18:13
Քուրդ լրագրող. Էրդողանի կուսակցությունը փլուզման գործընթաց է ապրում
Թուրքիայում մոտավորապես 61 միլիոն ընտրող մարտի 31-ին կմասնակցի տեղական ինքնակառավարման մարմինների (ՏԻՄ) ընտրություններին։ Ո՞ր կուսակցությունը...
Աղբյուր` Panorama.am
18:00
Փարիզ-2024-ի ջահը կվառվի Թյուիլրի այգիներում
«Փարիզ-2024» օլիմպիական խաղերի կրակը կվառվի Լուվրի թանգարանի դիմաց գտնվող Թյուիլրի  այգիներում (Jardin des Tuileries), այլ ոչ...
Աղբյուր` Panorama.am
17:54
Գամանե արևադարձային ցիկլոնը հարվածել է Մադագասկարին
Մարտի 28-ին Գամանե արևադարձային ցիկլոնը հարվածել է Մադագասկարին։ Քամու պոռթկումները հասել են մինչև 55 մ/վ։ «Հիդրոօդերևութաբանության...
Աղբյուր` Panorama.am
17:47
ՊԵԿ-ը բացահայտել է կառուցապատման ոլորտում առանձնապես խոշոր չափերով հարկեր չվճարելու դեպք
ՊԵԿ հետաքննության և օպերատիվ հետախուզության վարչությունը շարունակում է կառուցապատման ոլորտում հարկային մարմնին հսկողության լիազորություններ...
Աղբյուր` Panorama.am
17:38
Ծանրամարտի 2027 թ. աշխարհի առաջնությունը կանցկացվի Երևանում
Ծանրամարտի միջազգային ֆեդերացիան որոշում է կայացրել 2027 թվականի աշխարհի առաջնության անցկացման իրավունքը վստահել Հայաստանին: ԿԳՄՍ նախարարության...
Աղբյուր` Panorama.am
17:14
Արման Թաթոյան. Միայն Ներքին Հանդը շրջափակված է ադրբեջանական 25 մարտական դիրքերով
«Հայաստանի Հանրապետությում՝ Վայոց Ձորում, Սյունիքում, Գեղարքունիքում մենք ունենք Ադրբեջանի կողմից բնակիչների մեկուսացումներ։ Ադրբեջանական...
Աղբյուր` Panorama.am
17:12
ՌԴ գլխավոր դատախազությունը Պուգաչովայի վերաբերյալ հարցում է ուղարկել արդարադատության նախարարություն
Անվտանգության և կոռուպցիայի դեմ պայքարի դաշնային նախագծի ղեկավար Վիտալի Բորոդինը հրապարակել է նամակ, որը գխավոր դատախազությունն ուղարկել է ՌԴ...
Աղբյուր` Panorama.am
16:57
Եղեգնաձորում զենքի գործադրմամբ խուլիգանություն, սպանության փորձ կատարելու վարույթով կալանավորվել է 32–ամյա անձը
Ավարտվել է Եղեգնաձոր քաղաքի Շահումյան փողոցում նույն քաղաքի 32–ամյա բնակչի կողմից զենքի գործադրմամբ խուլիգանության, ապօրինի կերպով հրազեն...
Աղբյուր` Panorama.am
16:55
Փաշինյան, «5-րդ շարասյուն», ներսի ցեցեր. Ըստ քաղաքացիների՝ Հայաստանի անվտանգության հիմնական սպառնալիքները
Հայաստանում քաղաքացիներն անորոշ վիճակում են. հիմնական մտահոգող հարցն է՝ ինչ է լինելու վաղը, քանի որ, կարծում են, այս իշխանության օրոք որևէ...
Աղբյուր` Panorama.am
16:54
Այնպես չէ, որ հանք շահագործողները ռոյալթի վճարեցին ու ազատվեցին պատասխանատվությունից. Նազելի Վարդանյան
Ըստ գործող օրենսդրության՝ հանք շահագործողների վճարած բնապահպանական հարկերից՝ ռոյալթիներից 2 %-ը պետք է վերադարձվի այն համայնքներին, որոնք...
Աղբյուր` Panorama.am
16:46
Արա Ղազարյան. Այն, ինչ անում է Ադրբեջանն այսօր, դեռ պետք է տակից դուրս գա
«ՄԻԵԴ-ում ունենք Ադրբեջանի դեմ շահած երեք գործ։ Ադրբեջանը վճիռները չի կատարում, բայց հետաքրքիր է՝ չի էլ հայտարարում, որ չի...
Աղբյուր` Panorama.am
16:21
ՌԴ ԱԳՆ. 102-րդ բազայի և ռուս սահմանապահների առկայությունը Հայաստանի ինքնիշխանության միակ իրական երաշխիքն է
ՌԴ ԱԳՆ-ն հայտարարել է, որ 102-րդ բազայի և ռուս սահմանապահների առկայությունը Հայաստանի ինքնիշխանության միակ իրական երաշխիքն է։ Այս մասին գրում է...
Աղբյուր` Panorama.am
15:59
Մխիթար Պապոյանը չի բացառում, որ կառաջադրվի ԲԴԽ անդամի թեկնածու
«Այդ հարցի հետ կապված ես որևէ պատասխան չունեմ, խնդրելու եմ այդ հարցը չպնդեք»,- Դատավորների ընդհանուր ժողովի մեկնարկին լրագրողների...
Աղբյուր` Panorama.am
15:58
Նարեկ Սամսոնյանի ձերբակալման վերաբերյալ Թ. Թովմասյանի դիմումի հիման վրա քրեական վարույթ է նախաձեռնվել
«ՀՀ դատախազությունից տեղեկացրեցին, որ իմ դիմումի հիման վրա քրեական վարույթ է նախաձեռնվել»,-տեղեկացրել է ԱԺ անկախ պատգամավոր Թագուհի...
Աղբյուր` Panorama.am
15:49
Նարեկ Սամսոնյանի՝ ԱՄՆ դեսպանին ուղղված նամակը դեսպանատանը չվերցրեցին
«Իմնեմնիմի» պոդքաստի վարող Նարեկ Սամսոնյանի՝ ԱՄՆ դեսպանին ուղղված բաց նամակն այսօր Սամսոնյանի թիմակիցները տարել էին ԱՄՆ դեսպանատուն՝...
Աղբյուր` Panorama.am
15:41
Կարծում եմ՝ բոլոր տեղերում էլ կլինեն. դատավոր Չիչոյանը դատական համակարգում «գործ տվողների» մասին
«Բոլորիս համար  էլ մտահոգիչ է դատավորների հրաժարականների դիմումները»,- Դատավորների ընդհանուր ժողովի մեկնարկին լրագրողների հետ...
Աղբյուր` Panorama.am
15:38
Սուտ է. ՆԱՏՕ–ի գլխավոր քարտուղարը Բաքվում և Երևանում հստակ ցույց տվեց, թե ինչն ինչոց է. Թևանյան
Քաղաքական գործիչ Անդրանիկ Թևանյանը ֆեյսբուքյան գրառմամբ անդրադարձել է «փաշինյանական քաղցր ստերի մահաբեր հետևանքներին»։ Նա գրում է....
Աղբյուր` Panorama.am
15:31
Ադրբեջանում պահվում է 23 անձ, ումի՞ց և ինչի՞ համար է վրեժխնդիր լինում Բաքուն
«Այս պահի դրությամբ Ադրբեջանը Հայաստանին վերադարձրել է 210 գերեվարվածների կամ այլ կարգավիճակ ունեցող հայերի։ Պաշտոնական տվյալներով, 23 անձ...
Աղբյուր` Panorama.am
15:15
Եթե նույն իրավիճակում հայտնվեմ, նույն կերպ կվարվեմ. դատավոր Բորիս Բախշիյան
«Պետք է պինդ լինել, հավատալ  սեփական ուժերին և արդարադատությանը, անպայման կհասնենք արդարադատությանը»,- Դատավորների ընդհանուր...
Աղբյուր` Panorama.am
15:13
Մատահոգված եմ, որ 4 դատավորները դիմում գրեցին գնացին.Արման Թովմասյան
«Մտահոգված եմ, որ 4 դատավորները դիմում գրեցին գնացին, այստեղ անխուսափելի է չմտահոգվելը, չգիտեմ, թե ով պետք է լինի դատավորներից, որ...
Աղբյուր` Panorama.am
14:57
Դեղձենին 20-25 օր շուտ կծաղկի
«Հիդրոօդերևութաբանության և մոնիթորինգի կենտրոն» ՊՈԱԿ-ը հրապարակել է ագրոօդերևութաբանական տեղեկատվություն Արարատյան դաշտում դեղձենու...
Աղբյուր` Panorama.am
14:48
Ամերիաբանկը ճանաչվել է 2024 թ-ի լավագույն բանկը Հայաստանում ըստ Global Finance ամսագրի
Ամերիաբանկը ճանաչվել է Հայաստանի լավագույն բանկը Global Finance ամսագրի «Աշխարհի լավագույն բանկեր» 31-րդ տարեկան մրցանակաբաշխության...
Աղբյուր` Panorama.am
14:43
Դատավորի վրա ճնշում լինելու դեպքում նա պետք է համապատասխան ընթացակարգով դիմի համապատասխան մարմիններին. Դատավոր Արթուր Ստեփանյան
«Այդ հարցը բազմաթիվ անգամ տրվել է դատավորներին և որևէ դեպքում ես դրական պատասխան չեմ լսել իրենցից»,-դատավորների ընդհանուր ժողովից...
Աղբյուր` Panorama.am
14:42
Դավիթ Ֆիդանյան. Կարծում եմ՝ ԱՄՆ դեսպանը տեղյակ չէ՝ ինչ է կատարվում Նարեկ Սամսոնյանի, Վազգեն Սաղաթելյանի գործով
«Քաղաքացիական գիտակցություն» ՀԿ նախագահ, AntiFake.am կայքի հիմնադիր, քաղբանտարկյալ Նարեկ Սամսոնյանի անունից Հայաստանում ԱՄՆ դեսպան...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Փաշինյան, «5-րդ շարասյուն», ներսի ցեցեր. Ըստ քաղաքացիների՝ ՀՀ-ի անվտանգության հիմնական սպառնալիքները
17:01 29/03/2024

Փաշինյան, «5-րդ շարասյուն», ներսի ցեցեր. Ըստ քաղաքացիների՝ ՀՀ-ի անվտանգության հիմնական սպառնալիքները

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}