Քաղաքական 15:13 31/10/2016 Հայաստան

Ինչպե՞ս վախճանվեց հայկական կոմպլեմենտարիզմը

Հեղինակ` Աննա Մկրտչյան, քաղաքագետ

Մեր տարածաշրջանում սիրում են շախմատ խաղալ, և խաղում են լավ։ Գուցե դա նրանից է, որ Հարավային Կովկասը խրթին ու մանվածապատ տարածաշրջան է։ Առկա աշխարհաքաղաքական համատեքստում և ձևավորված հարաբերությունների պայմաններում որքան բարդ է տարածաշրջանի երկրների համար վարել արդյունավետ արտաքին քաղաքականություն, նույնքան էլ բարդ է դրսի ուժերի համար գտնել ճիշտ չափաբաժինն այդ երկրների հետ հարաբերվելիս։

Հարավկովկասյան երեք ճանաչված երկրներն ունեն տարամետ արտաքին քաղաքական ուղղվածություն. Հայաստանը ԵԱՏՄ և ՀԱՊԿ անդամ է, Վրաստանը շարունակում է Եվրոպայի հետ մերձենալու փորձերը, իսկ Ադրբեջանը պնդում է, որ «անկախ քաղաքականություն» է վարում։ Բոլոր երեք երկրներում պետական քաղաքականության և հանրային քննարկման կարևոր մաս են կազմում արտաքին քաղաքական կողմնորոշման խնդիրը։ Ունենալով Ռուսաստանի և Թուրքիայի, ինչու չէ նաև Իրանի պես հզոր հարևաններ, անդադար զգալով ամերիկյան ու եվրոպական շունչը՝ այս երկրների առջև մշտապես կանգնած է «այսինչամետ կամ այնինչամետ» լինելու երկընտրանքը։

Հայաստանում մոդայիկ է արտաքին քաղաքական կողմնորոշման վերաբերյալ հարցը փակել «հայամետ» կամ «հայաստանամետ» լինելուն հղում անելով։ Որքան էլ խելամիտ ու հայրենանվեր թվա այս հայտարարությունը, այդուհանդերձ այն չի լուծում խնդիրը։

Կար ժամանակ, որ Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը բնորոշվում էր «կոմպլեմենտար» կամ «փոխլրացման» քաղաքականություն, որի հայտարարված նպատակն էր համադրել տարածաշրջանում ազդեցություն ունեցող դերակատարների շահերը և փորձել շահավետ համագործակցություն ունենալ բոլորի հետ։ Կար ժամանակ, որ այս քաղաքականությունը թվում էր, թե գործում էր։ Բայց այն ուներ ներհատուկ թերություն. նման քաղաքականության արդյունավետությունը կախված է ոչ այնքան նրա սուբյեկտից՝ այս դեպքում Հայաստանից, այլ նրա ուղղակի օբյեկտներից, այս դեպքում՝ Ռուսաստանից և Արևմուտքից։ Կոմպլեմենտարիզմի հաջողությունը ուղղակի կախված է այս վերջին դերակատարների միջև հարաբերությունների որակից։ Որքան դրանք լարվում են, այնքան գերակա է դառնում «կամ, կամ» հարցադրումը և հետին պլան է մղվում «և, և»-ը։ Վերջին մի քանի տարիներին Արևմուտքի և Ռուսաստանի հարաբերությունները, որոշակի վայրիվերումներով, շարունակական վատթարացում են ապրում։ Այժմ լարվածությունը բավականին բարձր է, և շատ վերլուծաբաններ խոսում են «Սառը պատերազմի» վերադարձի մասին։

Այս հետնապատկերի վրա փաստացի պատերազմական վիճակում գտնվող Հայաստանը, ունենալով լրջագույն անվտանգության խնդիրներ Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ, աստիճանաբար սահում կատարեց դեպի ավելի միակողմանի արտաքին քաղաքականություն՝ մեծ շեշտադրում կատարելով ՌԴ հետ հարաբերությունների վրա, հատկապես անվտանգության ոլորտում։ Այս սահումը, որի արդյունքում փաստվեց կոմպլեմենտարիզմի վախճանը, պայմանավորված էր ինչպես ձևավորված իրավիճակում Հայաստանի ռացիոնալ ու պրագմատիկ ընտրությամբ, այնպես էլ Ռուսաստանի կողմից անթաքույց ցանկությամբ՝ Հայաստանին ներգրավել իր աշխարհաքաղաքական ծրագրերում։ Վերջին հանգամանքը ինքնին լավ կամ վատ չէ՝ բոլոր ուժային կենտրոններն էլ հարակից և հեռավար երկրներին ձգում են դեպի իրենց։ Սակայն մեկն այն անում էլեգանտ կերպով՝ կիրառելով «փափուկ» կամ նույնիսկ «խելացի» ուժի ամբողջ գործիքակազմը, իսկ մյուսը նույնն անում է վատ փաթեթավորված, երբեմն էլ անթաքույց «կոշտ» ուժի միջոցով։ Ռուսաստանն իր հարևանների հետ հարաբերվելիս ավելի հաճախ աչքի է ընկնում երկրորդ մոտեցմամբ, ինչը նկատելի է նաև Հայաստանում։

Եվ հիմա ինչքան էլ փորձենք խուսափել կողմնորոշման մասին հարցից, խոսենք բազմավեկտոր քաղաքականության մասին, իրականությունն այն է, որ Հայաստանը եթե չի գտնվում ռուսական ծիրում, ապա պտտվում է ռուսական ուժային կենտրոնին բավականին մոտ։ Եթե նախկինում այս իրականությունը հայաստանյան հասարակության համար գուցե այդքան էլ նկատելի չէր, կամ որոշ շերտերի համար ցանկալի վիճակ էր, ապա ապրիլյան պատերազմից հետո պահանջված է դարձել հայ-ռուսական գործընկերության վերաիմաստավորման խնդիրը։ Դաշնակցային հարաբերությունների ասիմետրիկ լինելու ընկալումը համատարած է։ Զգացողություն կա, որ Հայաստանը կորցրել է արտաքին քաղաքական ճկունությունը և մանևրելու հնարավորությունը։

Այս հանգամանքը թերևս առավել տեսանելի է ռուս-թուրքական գործակցության պրիզմայով նայելիս։ Երբ անցած տարի կտրուկ վատացան ռուս-թուրքական հարաբերությունները, Ռուսաստանում սկսեցին խոսել Հայաստանի կարևորության և հավատարիմ դաշնակից լինելու մասին։ Իսկ հայկական իրականության մեջ որոշակի սպասումներ առաջացան՝ ռուս-թուրքական հակադրությունից քաղաքական դիվիդենտներ ու իրական տնտեսական շահույթ ստանալու առումով։ Բայց և իրական որևէ տեղաշարժ չեղավ՝ նաև մանևրելու նեղ հնարավորության պատճառով։ Իսկ այժմ ռուս-թուրքական ջերմացման պայմաններում Հայաստանը նորից մնում է դիտորդի վիճակում՝ նույն ճկունության բացակայության պատճառով։

Այդուհանդերձ մյուս կողմից էլ պետք է նշել, որ թեպետև արտաքին քաղաքականության հետ կապված զգացմունքային դրսևորումներն ինչքան էլ կարևոր լինեն, չպետք է դառնան որոշիչ։ Երկրի համար մեկ խնդիրը անվտանգության ապահովումն է, և, որքան էլ որ ցավալի է, այդ նպատակով որոշ գաղափարներ երբեմն անժամկետ «վախճանվում» են, և կամ երկիրը պտտվում է պարտադրված ուղեծրում։

Եվ ամեն ինչ հիանալի է թվում, երբ հորիզոնում թուրքական անվամբ ռուսական արտադրության հրթիռներն են երևում։



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

23:20
Իմ կարծիքով, Փաշինյանն անկեղծ սիրում է ադրբեջանցիներին. ավելի շատ՝ քան հայերին. Արամ Պետրոսյան
«Ոսկեպարում է գտնվում հայկական եկեղեցի, որը 7-րդ դարի կոթող է: 7-րդ դարում այս տարածաշրջանում թուրքական ներկայություն չի եղել, դրանից...
Աղբյուր` Panorama.am
23:09
Քաղաքացին հարցնում է ԱՆ-ին՝ ով պետք է այս դեղի դեղատոմսը գրի
«Արմաշ» գյուղական համայնքների աջակցման և զարգացման կենտրոն»-ի նախագահ Տիգրան Մաթևոսյանը գրում է. «ՀՀ առողջապահության...
Աղբյուր` Panorama.am
22:49
Փաշինյանը անձամբ է վարել ՀՀ գյուղեր հանձնելու բանակցությունները Տավուշի մարզում
Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացը մտնում է գործնական փուլ՝ այսօր Տավուշում ասել է վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը:...
Աղբյուր` Panorama.am
22:30
Հայաստանի և Մալթայի արտաքին գերատեսչությունների միջև կայացել են քաղաքական խորհրդակցություններ
ՀՀ ԱԳՆ-ից հայտնում են. «Մարտի 18-ին Վալետայում ՀՀ ԱԳ նախարարի տեղակալ Պարույր Հովհաննիսյանի և Մալթայի Հանրապետության ԱԳ նախարարության...
Աղբյուր` Panorama.am
22:12
«КамАЗ»-ը վրաերթի է ենթարկել հետիոտնին և բախվել «Hyundai»-ին
Այսօր՝ մարտի 18-ին, վրաերթ-ավտովթար է տեղի ունեցել Երևանում։ Ժամը 15։50-ի սահմաններում Իսակովի պողոտայում՝ ռուսական եկեղեցու դիմաց, 55-ամյա...
Աղբյուր` Panorama.am
21:40
Ոսկեպարի և Բաղանիսի, Նոյեմբերյանի, Ոսկևանի բնակիչները պատրաստ են ինքնապաշտպանություն կազմակերպել
Ոսկեպարի և Բաղանիսի, Նոյեմբերյանի, Ոսկևանի բնակիչները Նիկոլ Փաշինյանի հետ հանդիպումից հետո քննարկում են անցկացրել և պատրաստակամություն հայտնել...
Աղբյուր` Panorama.am
21:20
ԱՄՆ-ը հրաժարվել է շնորհավորել Պուտինին ընտրություններում հաղթանակի կապակցությամբ
ԱՄՆ-ը մտադիր չէ շնորհավորել Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինին նախագահական ընտրություններում հաղթանակի կապակցությամբ։ «ՌԻԱ...
Աղբյուր` Panorama.am
20:52
Ֆրանսիայի Ինտերպոլի կողմից հետախուզվողը հայտնաբերվեց «Զվարթնոց» օդանավակայանում
ՆԳՆ ոստիկանության «Զվարթնոց» օդանավակայանի գծային բաժնի քրեական հետախույզների ձեռնարկած օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումների շնորհիվ...
Աղբյուր` Panorama.am
20:35
Ջերմուկի, Ապարանի, Արագածի, Մարտունիի տարածաշրջաններում ձյուն է տեղում
«Ճանապարհային դեպարտամենտ»-ից հայտնում են․ «Մարտի 18-ին՝ ժամը 20։00-ի դրությամբ, Վարդենյաց և Սարավանի լեռնանցքներում,...
Աղբյուր` Panorama.am
20:22
Միջազգային մրցաշարից հայ բռնցքամարտիկները կվերադառնան 4 մեդալով
Հայաստանի բռնցքամարտի ֆեդերացիան տեղեկացնում է․ «Սերբիայում կայացած բռնցքամարտի  Ա կարգի միջազգային մրցաշարից հայ...
Աղբյուր` Panorama.am
20:08
ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարը Վրաստանում է
ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Ստոլտենբերգը Վրաստանում է։ Aliq.ge-ի փոխանցմամբ՝  նա կհանդիպի Վրաստանի վարչապետ Իրակլի Կոբախիձեի և նախագահ...
Աղբյուր` Panorama.am
19:53
Գիվի Միքանաձեի գլխավորած պատվիրակությունը կժամանի Հայաստան
Ալեն Սիմոնյանը մարտի 18-ին կարգադրություն է ստորագրել, որում ասվում է․ «Ղեկավարվելով «Ազգային ժողովի կանոնակարգ»...
Աղբյուր` Panorama.am
19:33
ԱՄՆ-ը հայտնել է Ռուսաստանի և Չինաստանի հետ սպառազինությունների վերահսկման հարցը քննարկելու ցանկության մասին
Միացյալ Նահանգները հենց հիմա ցանկանում է առանց նախապայմանների երկկողմ քննարկումների մեջ մտնել Չինաստանի և Ռուսաստանի հետ սպառազինությունների...
Աղբյուր` Panorama.am
19:18
Խնդիրը մեկն է՝ կտրել և դժվարացնել Իրան-Հայաստան-Վրաստան-Ռուսաստան հաղորդակցության այս ուղին․ Ոսկանյան
Իրանագետ Վարդան Ոսկանյանը «Տելեգրամի» իր ալիքում գրում է․ «Կասե՞ք՝ Բաքվի բարբարոսական վարչախմբի ինչի՞ն են պետք...
Աղբյուր` Panorama.am
19:09
Էլիզա ֆոն Յոդեն-Ֆորգի․ Կատարվածը «Հայերի երկրորդ ցեղասպանություն» է
 Հայ դատի Ամերիկայի հանձնախմբի կազմակերպմամբ՝ ԱՄՆ Կոնգրեսում մարտի 13-ին կայացել է «Ցեղասպանության հակադարձում. Արցախի բնիկ հայերի...
Աղբյուր` Panorama.am
18:51
Մարտի 30-ից հետվճարի ծրագրից կարող են օգտվել 11 բանկերի քարտապանները
ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունից հայտնում են․ «Սկսած մարտի 30-ից հետվճարի ծրագրից կարող են օգտվել հետևյալ 11 բանկերի...
Աղբյուր` Panorama.am
18:38
Ալիևը վերանվանել է օկուպացված Ստեփանակերտի Վերածննդի հրապարակը
Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը վերանվանել է օկուպացված Լեռնային Ղարաբաղի մայրաքաղաքի կենտրոնական հրապարակը, ինչի մասին գրում են ադրբեջանական...
Աղբյուր` Panorama.am
18:25
Մարտի 22-26-ը տեղի կունենա բեմանկարիչ, ՀԽՍՀ վաստակավոր նկարիչ՝ Արշալույս Չիֆլիկյանի նկարների ցուցահանդեսը
Մարտի 22-ին ժամը 17-ին Հայաստանի նկարիչների միությունում տեղի կունենա  բեմանկարիչ, ՀԽՍՀ վաստակավոր նկարիչ՝ Արշալույս Չիֆլիկյանի ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:10
Այդ դեպքում ուր է՞ գնում Հայաստանը․ Տիգրան Աբրահամյան
«Պատիվ ունեմ» խմբակցության պատգամավոր Տիգրան Աբրահամյանը գրում է․ «Վերջին օրերին հիմնական քննարկումներն ու կոշտ բանավեճերն...
Աղբյուր` Panorama.am
18:00
Քանաքեռավանի գազալցակայանում տեղի ունեցած պայթյունի հանգամանքները պարզվում են
Մարտի 16-ին՝ ժամը 19։10-ի սահմաններում, Կոտայքի մարզի Նոր Հաճն համայնքի Քանաքեռավան բնակավայրում գործող ԱԳԼՃ կայանում «Պեժո» մակնիշի...
Աղբյուր` Panorama.am
17:45
Չլինի այնպես, որ օրենքը դառնա մահակ որոշ կառույցների համար, որ տառակերություն անեն. Վահե Ղազարյան
«Գյուղացու վճարը պետք է անմիջապես վճարվի, կամ հնարավորինս շուտ։ Այստեղ խնդիր է, թե ինչպես են իրականացվում վարչարարությունը, որովհետև...
Աղբյուր` Panorama.am
17:40
Աբովյանում զենքի գործադրմամբ խմբակային խուլիգանության վարույթով մեղադրանք է ներկայացվել ևս երեք անձի
Քննչական կոմիտեի Կոտայքի մարզային քննչական վարչությունում շարունակվում է Աբովյան քաղաքի Սահմանադրության հրապարակում նույն քաղաքի բնակչի նկատմամբ...
Աղբյուր` Panorama.am
17:32
Երևանի այսօրվա կառուցապատումը հայրենադավություն է. Հաղթանակ Շահումյան
Հայաստանում «Ակադեմիական քաղաքի» գաղափարը դրվել է դեռևս 80-ական թվականների սկզբին. Երևանից դեպի Աբովյան տանող ճանապարհի  ձախ...
Աղբյուր` Panorama.am
17:21
Մի շարք շրջաններում ձյուն է տեղում
Մարտի 18-ին՝ ժամը 17։00-ի դրությամբ, Վարդենյաց և Սարավանի լեռնանցքներում, Ջերմուկի, Ապարանի, Արագածի, Արթիկի, Աշոցքի, Սևանի, Գավառի,...
Աղբյուր` Panorama.am
17:16
Team-ի ինտերնետը հասանելի է մետրոյում
Team Telecom Armenia-ն շարունակում է իրականացնել իր ռազմավարական ծրագրերը` կապի ամենաժամանակակից ծառայությունները հասանելի դարձնելով ամենուր՝...
Աղբյուր` Panorama.am
17:09
Գյուղմթերք մթերելու դիմաց վճարը 30 օր ուշացնելու դեպքում վարչական տույժ է նախատեսվում
«Էական փոփոխություններ են նախատեսվում գյուղատնտեսական ապրանքների ձեռքբերման և իրացման մասով, որոնց նպատական է հավասարակշռել պայմանագրային...
Աղբյուր` Panorama.am
16:56
Փաշինյանը հայտնել է Ոսկեպարում, որ 4 գյուղերը պետք է անհապաղ հանձնել Ադրբեջանին, այլապես պատերազմ կլինի. Պատգամավոր
«Փաշինյանը կոնկրետ ժամկետներ չի նշել, սակայն մեր տեղեկություններով՝ այցի նպատակը հենց գործողություններն արագացնելն է եղել»:
Աղբյուր` Panorama.am
16:48
Սեփական ժողովրդին պատերազմով ու պարտությամբ սարսափի մեջ պահող ղեկավար ունենալը մեծագույն անեծք է այդ ժողովրդի վրա. Քաղաքագետ
«Սահմանամերձ գյուղում էդպիսի խոսակցություն կարող էր ունենալ միայն թշնամին»։
Աղբյուր` Panorama.am
16:41
Դավիթ Անանյանի հիշեցումը. Դուք չեք կարող բանակցել նրանց հետ, ովքեր եկել են ձեզ սպանելու
ՊԵԿ նախկին նախագահ Դավիթ Անանյանը գրում է. «Հայտնի պետական գործիչ և Իսրայելի նախկին վարչապետ Գոլդա Մեիրի հետևյալ հայտնի խոսքերը...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Երևանի ծառերի գրեթե կեսը կորցրել կամ կորցնում է իր կենսունակությունը. Բեգոյան
12:15 18/03/2024

Երևանի ծառերի գրեթե կեսը կորցրել կամ կորցնում է իր կենսունակությունը. Բեգոյան

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}