Ձեր վստահելի աղբյուրը

Վերջին շրջանում առավել հիմնավոր է դառնում այն համոզումը, որ Խորհրդային Միությունը ավելի գրավիչ էր արտաքին աշխարհի համար, քան թե Ռուսաստանի Դաշնությունը։ Պետությունների գրավչությունը նկարագրելու համար ամերիկացի քաղաքագետ Ջոզեֆ Նայը 90-ականներին շրջանառության մեջ է դրել «փափուկ ուժի» (Soft Power) հայեցակարգը։ Ի տարբերություն «կոշտ ուժի», որի դեպքում առաջնային է հարկադրանքը և փողը, «փափուկ ուժը» հիմնվում է մշակույթի, քաղաքական արժեքների և լեգիտիմ ու բարոյական արտաքին քաղաքականության վրա։ Այս կերպ երկիրը հասնում է իր հետապնդած նպատակներին, երբ այլ պետությունները հիանում են նրա արժեքներով, փորձում են կրկնօրինակել նրան, ձգտում են բարեկեցության նրա մակարդակին։

Չնայած ամբողջատիրական էությանը՝ ԽՍՀՄ-ն իր կոմունիստական գաղափարախոսությամբ շատ ավելի հետևորդներ ուներ աշխարհում, քան թե պահպանողական արժեքների պահապանի կերպարում դիրքավորված Ռուսաստանի Դաշնությունը։ Ոչ ոք չի վիճարկում ռուսական մշակույթի մեծությունը, ռուսերենի հարստությունը և ընդհանրապես ռուսական հոգևոր աշխարհի խորությունը։ 

Բայց փաստն այն է, որ ամբողջ աշխարհում առավել գերակայող է անգլո-սաքսոնական արժեքները՝ ամերիկյան երազանքով ու բրիտանական կենսակերպով։ Իսկ ռուսական «ուժը» չի կարողանում ձգել նույնիսկ հետխորհրդային երկրներին։ Ռուսաստանի մերձավոր արտասահմանում գուցե լինեն շատերը, ովքեր կհիանան ՌԴ ղեկավարության ուժեղ ձեռքով, բայց քչերը կլինեն, որ ընտրության դեպքում կուզեին ապրել ռուս «մուժիկի» պես։ Ռուսական հոգու՝ առաջին հայացքից պարզ, մարդկային թվացող կերպարի հետևում հաճախ թաքնված է լինում մեծապետական մտածելակերպով շովինիստը, ով կայսերական բարձրունքներից է նայում աշխարհին։

Նաև նման մոտեցման հետևանք է, որ Ռուսաստանը խնդիրներ ունի գրեթե բոլոր հարևանների և հետսոցիալիստական ճամբարի երկրների հետ։ Եվ այստեղ նկատի չունենք քաղաքական կամ տնտեսական խնդիրները։ Ամեն ռուսականի նկատմամբ հակակրանքի լավագույն դրսևորումը թերևս այն է, որ ռուսերեն իմացող մարդիկ հրաժարվում են ընդունել, որ կարող են խոսել այդ լեզվով։ Այս երևույթին կարելի է հանդիպել շատ երկրներում։

Հայաստանում ընդհանուր առմամբ ռուսական քաղաքակրթության նկատմամբ դրական ընկալում կա, և երբեմն հայերս քաշվում ենք ոչ թե ռուսերեն խոսելուց, այլ վատ խոսելուց։ Բայց և այնպես մարդիկ ավելի շատ հիանում են ռուսական «կոշտ ուժով»՝ հրթիռներով, սուզանավերով, կործանիչներով, ինչը թշնամիներով շրջապատված, անվտանգության խնդիրներ ունեցող երկրում երկրապագուների մեծ լսարան է հավաքում։ «Ռուսական արջի» հետ ընկեր լինելու զգացումը դուրեկան է թվում։

Բայց լինելով թեկուզև ընկերական արջի գրկում, և սպասել «փափկության»՝ միամտություն է։ Այս մասին ամեն անգամ հիշում ենք, երբ հյուսիսային մեծ հարևանը ինչ-որ «անճոռնի շարժում» է անում։ Այս անգամ դա եղավ ռուսերենին Հայաստանում պաշտոնական կարգավիճակ տալու «անտաշ» առաջարկը, որը լայն հանրային քննադատության արժանացավ։ Այս միջադեպից կարելի է մի երկու կարևոր եզրակացություններ անել։

Ռուսաստանին պետք է մեծացնել ներդրումները «փափուկ ուժի» վրա։ Եվ դա պետք է լինի ոչ ռուսական պրոպագանդայի արտահանմամբ, ինչով այժմ զբաղված են։ Հետխորհրդային տարածքում և նաև Եվրոպայում Ռուսաստանի կերպարի բացասական ընկալումը բավականին լայն տարածում ունի։ Այս ուղղությամբ բավականին մեծ աշխատանք կա անելու, եթե իհարկե ռուսական ստրատեգներին հետաքրքրում է այլոց կարծիքը իրենց մասին, և հաղորդակցությունը արտաքին աշխարհի հետ չի դիտարկվում միայն տեղեկատվական պատերազմի մաս։

Հայաստանում պետք է արդեն սովորած լինենք մեր դաշնակցի «արջային» մոտեցումներին և համապատասխան արձագանք տալու կարողություններ պետք է մշակենք։ Ամենակարևորը, պետք է կարողանանք անհրաժեշտ պահին հստակ «ոչ» ասելու կարողություն ունենալ։