Ձեր վստահելի աղբյուրը

Չինաստանի առաջնորդ Սի Ձինպինը եռօրյա պաշտոնական այցով ժամանել է Հնդկաստան: Այցի ընթացքում նախատեսվում է Պեկինի և Դելիի միջև ստորագրել բազմամիլիարդանոց պայմանագրեր, ինչպես նաև քննարկել երկկողմ վիճելի հարցերը: Սի Ձինպինի այցի ընթացքում Պեկինը կարող է միլիարդավոր ներդրումներ կատարել՝Հնդկաստանի ավտոճանապարհների և երկաթգծերի շինարարության ու արդիականացման նպատակով: 

«Ասիական վագրերի» արդի հարաբերությունները

Վերջին շրջանում չին-հնդկական հարաբերությունները բավականին ակտիվ զարգանում են: Նախորդ տարվա հոկտեմբերին Հնդկաստանի վարչապետ Մանմոհան Սինգհի Պեկին կատարած եռօրյա այցի ընթացքում տեղի են ունեցել բարձր մակարդակի մի շարք հանդիպումներ: Հնդկաստանի վարչապետի և Չինաստանի իր գործընկեր Լի Կեցյանի հանդիպման ընթացքում ստորագրվել են մի շարք համաձայնագրեր, այդ թվում սահմանային համագործակցության վերաբերյալ:

Համաձայնագրեր են ստորագրվել նաև սահմանային գետերի երկայնքով անվտանգության ապահովման ուղղությամբ: Չինական կողմը իր համաձայնությունն է հայտնել Հնդկաստանի տարածքում երկաթգծերի շինարարությանը մասնակցելու հետ կապված, ինչը թույլ կտա ստեղծել Բանգլադեշ-Չինաստան-Հնդկաստան-Մյանմա տնտեսական միջանցքը:

Չինաստանի առաջնորդ Սի Ձինպինի և Մանմոհան Սինգհի հանդիպման ընթացքում Չինաստանի ղեկավարը հայտարարել է, որ Պեկինը դիտարկում է Հնդկաստանի հետ հարաբերությունները որպես կարևորագույն երկկողմ հարաբերություններ և պատրաստ է ամրապնդել չին-հնդկական ռազմավարական համագործակցությունը:

Անդրադառնալով Չինաստանի և Հնդկաստանի միջև առկա սահմանային հարցերին Սի Ձինպինը նշել է, որ պետք է օգտագործել սահմանային հարցերով չին-հնդկական հատուկ հանձնաժողովի հնարավորությունները, որպեսզի կարճ ժամանակում հասնել խնդիրների արդարացի և ընդունելի տարբերակին:

Չին-հնդկական սահմանային խնդիրը վերաբերվում է նախկին Բրիտանական Հնդկաստանի և Տիբեթի միջև գծված սահմաններին: Երկու երկրների միջև վիճելի էին համարվում սահմանային հատվածները՝Քաշմիրի հյուսիս-արևելյան հատվածում(518 քկմ) և Արունաչալ-Պրադեշ շրջանի հյուսիսային հատվածը(82.88 քկմ): Սահմանային վեճերը 1962թ.-ին վերաճեցին չին-հնդկական կարճատև պատերազմի:

Մանմոհան Սինգհը իր հերթին նշել է, որ Չինաստանի հետ բարիդրացիական հարաբերությունների խորացումը մնում է Հնդկաստանի դիվանագիտության անկյունաքարային հարցերից մեկը:

Չնայած առկա քաղաքական խնդիրներին Հնդկաստանը և Չինաստանը ակտիվորեն զարգացնում են նաև տնտեսական կապերը:

Չինաստանը Հնդկաստանի 2-րդ խոշոր առևտրային գործընկերն է: Երկկողմ ապրանքաշրջանառության ներկա մակարդակը՝ 66.4 միլիարդ դոլար է և կողմերը ցանկանում են մինչև 2015թ.-ը այն հասցնել՝ 100 միլիարդ դոլարի: 

Պեկինը և Դելին տարածաշրջանային մրցակիցներ

Պակիստանի և Չինաստանի հարաբերությունները տասնամյակներ շարունակ ակտիվորեն զարգանում են և երկրների ղեկավարները պակիստանա-չինական հարաբերությունները գնահատում են որպես ռազմավարական:

Պատահական չէ, որ Պակիստանի նորընտիր նախագահ Մամնուն Հուսեյնը իր օտարերկրյա առաջին այցը կատարել է Չինաստան՝ընդունելով այդ երկրի առաջնորդ Սի Ձինպինի հրավերը:

Չինաստանի և Պակիստանի ռազմավարական հարաբերությունները խորանում են ի հակակշռիռ Հնդկաստանի հզորացմանը և տարածաշրջանում Դելիի դիրքերի ամրապնդմանը: Պակիստանա-հնդկական հակամարտությունում Պեկինը աջակցում է Իսլամաբադին՝ ցանկալով թուլացնել իր տարածաշրջանային գլխավոր մրցակից՝Հնդկաստանին: Պակիստանա-չինական կոալիցիան ուղղված է Հնդկաստանի դիրքերի թուլացմանը և Հնդկաստան-ԱՄՆ-Ճապոնիա կոալիցիային հավասարակշռելուն:

Երկկողմ ապրանքաշրջանառությունը Պակիստանի և Չինաստանի միջև տարեկան աճել է 20%-ով և 2013թ.-ի տվյալներով հասել է 12 միլիարդ դոլարի: Չինաստանը Պակիստանի 2-րդ առևտրային գործընկերն է: Իսլամաբադի և Պեկինի միջև առևտրա-տնտեսական հարաբերությունների խորացմանը նպաստել է նաև 2006թ.-ին կնքված ազատ առևտրի մասին համաձայնագիրը:

Երկկողմ տնտեսական ամենակարևոր նախագծերից է Պակիստանի տարածքում Գվադար նավահանգստի շինարարությունը, որը թույլ կտա Պարսից ծոցից դեպի Չինաստան առաքվող նավթը տեղափոխել հենց պակիստանյան տարածքով: Գվադար նավահանգստի շինարարությամբ Չինաստանը կապահովի իր արևմտյան շրջանների ելքը դեպի Արաբական ծով և Պարսից ծոց:

Պակիստանի տարածքում գտնվող Գվադար նավահանգիստը ունի Չինաստանի համար նաև ռազմական նշանակություն, քանի որ այդ նավահանգստում հետագայում կարող են տեղակայվել չինական ռազմանավերը և հակակշռեն Հնդկաստանին և այդ երկրի ռազմածովային ուժերի ներկայությանը Հնդկական օվիանոսում:

Տիբեթի խնդիրը չին-հնդկական հարաբերությունների անկյունաքար

Տիբեթի խնդիրը տասնամյակներ շարունակ անհանգստացնում է Պեկինի կենտրոնական իշխանություններին, իսկ տիբեթական հարցի միջազգայնացումը հարուցում է Չինաստանի դժգոհությունը: Պեկինը Տիբեթի հետ կապված բոլոր հարցերը համարում է երկրի ներքին գործ:

Տիբեթը միացվել է Չինաստանին 1949-1950թթ.-ին: 1959թ.-ին չինական զորքերը ճնշել են տիբեթցիների ժողովրդական շարժումը, ինչից հետո Դալայ Լաման տեղափոխվել է Հնդկաստան: 1949թ.-ից սկսած Դալայ Լաման Չինաստանի Տիբեթում իրականացված քաղաքականության դեմ բողոքներ է ուղղում ՄԱԿ-ին:

1959թ.-ից սկսած Հնդկաստանի տարածքում՝ Դհարամսալա քաղաքում է գտնվում Տիբեթի վտարանդի կառավարությունը, որը 2011թ.-ին կայացած ընտրությունների արդյունքներով գլխավորում է Հարվարդի համալսարանի աշխատակից, իրավաբան Լոբսանգ Սանգայը:

Մինչ այդ, Տիբեթի վտարանդի կառավարությունը գլխավորում էր հենց Դալայ Լաման: Այս պահին, Դալայ Լամա 14-րդը պահպանել է միայն Տիբեթի հոգևոր առաջնորդի տիտղոսը: 77-ամյա Դալայ Լամա 14-րդը 1989թ.-ին արժանացել է Խաղաղության Նոբելյան մրցանակին:

Չինաստանի իշխանությունները տասնամյակներ շարունակ միլիարդավոր գումարներ են ուղղել Տիբեթի տնտեսության, ենթակառուցվածքների, կրթօջախների կառուցման համար:

1994-2001թթ.-ին Տիբեթում 62 նախագծերի կյանքի կոչման համար ներդրվել է 4.86 միլիարդ յուան: Տիբեթում ստեղծվել է արդյունաբերական համալիր՝ 20 ճյուղերով, կառուցվել է 41.300 կմ ավտոճանապարհներ, ավարտին է հասցվել Ցինհայ-Տիբեթ երկագծի շինարարությունը: Պեկինի կենտրոնական իշխանությունները ֆինանսավորում են նաև տիբեթական լեզվով ԶԼՄ-ների գործունեությունը:

Տիբեթի Ինքնավար շրջանում լույս է տեսնում 14 ամսագիր և 10 թերթ տիբեթերեն լեզվով, տարեկան տիբեթերեն լույս է տեսնում 100 անուն գիրք՝ 100.000 օրինակով:

Չինաստանի իշխանությունները Տիբեթում զարգացնում են նաև զբոսաշրջային ոլորտը: Նախորդ տարի Չինաստանի այդ շրջան էր այցելել 13 միլիոն զբոսաշրջիկ: Զբոսաշրջության զարգացման համար նախատեսվում է Տիբեթում կառուցել նոր հյուրանոցներ և այլ ենթակառուցվածքներ: Զբոսաշրջիկների հիմնական մասը Տիբեթ է այցելում ուխտագնացության և լեռնագնացության նպատակներով: 

Արտյոմ Բալասանով