«Իսլամական պետության» դեմ կոալիցիոն ռազմարշավի լեգիտիմացման հնարավորություններն՝ ըստ արաբագետի
Սեպտեմբերի 18-ին իսրայելական հետախուզությունը տեղեկատվություն է տարածել այն մասին, որ հակառակ ստանձնած միջազգային պարտավորությունների՝ սիրիական իշխանությունները պահպանել են իրենց քիմիական զենքի պահուստների մի զգալի մասը: Հիշեցման կարգով՝ ընդամենը մեկ ամիս առաջ նաև մի շարք ամերիկյան բարձրաստիճան պաշտոնյաների շուրթերով հայտարարվել էր, որ ավարտվել է Դամասկոսի կողմից Քիմիական զենքի արգելման կազմակերպությանը (ՔԶԱԿ) անդամկցությունից բխող պարտավորությունների շրջանակներում միջազգային կառույցին հանձնած շուրջ 1.2 տոննա քիմիական նյութերի ոչնչացման գործընթացը:
Մինչդեռ իսրայելական հետախուզության աղբյուրները հայտնում են, որ սիրիական իշխանություններն իրենց տրամադրության տակ ունեն ռումբեր, նռնակներ, ինչպես նաև հրթիռային մարտագլխիկներ, որոնք պարունակում են տոքսիկական նյութեր, մասնավորապես՝ զարին: Հաղորդագրության մեջ նաև ընդգծվում է, որ վերոնշյալ տվյալները ստացվել են ավելի վաղ, սակայն չեն հրապարակվել՝ Սիրիայից վտանգավոր նյութերի դուսբերման գործընթացին չխոչընդոտելու նպատակով:
Ինչ խոսք, բավականաչափ խրթին է այսօրինակ տեղեկատվության իսկության ստուգումը՝ նախ և առաջ հաշվի առնելով Մերձավոր Արևելքում և հատկապես Սիրիայում ստեղծված իրավիճակն ու ակնկալվող զարգացումները, մինչդեռ տվյալ պարագայում շատ ավելի էական է պարզել՝ ինչ նպատակ է իրականում հետապնդում տարածաշրջանում ծավալվող գործընթացների համատեքստում նման հրապարկումների տարածումը:
Այդ տեսանկյունից, անշուշտ, իրավիճակը պետք է դիտարկել «Իսլամական պետության» (ԻՊ) դեմ ձևավորված ռազմաքաղաքական կոալիցիայի և հատկապես՝ ԱՄՆ-ի կողմից կառույցի դեմ կազմակերպվող ռազմարշավի իրավաքաղաքական հարթության շրջանակներում: Այսպես, եթե Իրաքում ԻՊ-ի դեմ ծավալվող արտաքին ուժերի գործողությունները լեգիտիմության տեսանկյունից որևէ խնդիր չեն առաջացնում Սպիտակ տան համար, քանի որ դրանք նախաձեռնվել են պաշտոնական Բաղդադի համաձայնությամբ, առավել ևս իրաքյան իշխանությունների՝ միջազգային հանրությանն ուղղված աջակցության հայցման հիման վրա, ապա նույնը չի կարելի ասել սիրիական վարչակարգի դիրքորոշման վերաբերյալ:
Կասկածից վեր է, որ ԻՊ-ի դեմ պայքարում էական արդյունք կարելի է արձանագրել բացառապես Իրաքում և Սիրիայում համաժամանակյա ռազմական գործողությունների արդյունքում, և սա հասկանում են բոլորը՝ և′ կոալիցիայի մասնակիցները, և′ միտումնավոր կերպով դաշինքի լուսանցքում թողնված, բայց տարածաշրջանային գործընթացներում առանցքային դերակատարություն ունեցող Իրանն ու Ռուսաստանը, և′ հենց սիրիական իշխանությունները. հետևաբար, որևէ տարակուսանք չկա այն հարցում, որ ռազմական գործողություններ ծավալվելու են նաև Սիրիայի տարածքում: Տվյալ պարագայում, տարակուսանք չկա նաև այն հարցում, որ կոալիցիան գործելու է սեփական սկզբունքներին համապատասխան, այսինքն՝ ռազմական միջամտությունն իրականացվելու է առանց Արևմուտքի համար ավելի քան 3.5 տարի «լեգիտիմությունը կորցրած», բայց երկրում փաստացի իշխող Բաշար ալ-Ասադի վարչակարգի հետ համագործակցելու, ինչն, այս պարագայում, կարող է որակվել որպես միջազգային իրավունքի նորմերի՝ մասնավորապես պետության ներքին գործերին չմիջամտելու սկզբունքի խախտում:
Վերոնշյալի հավանականությունը մեծ է հատկապես այն պարագայում, եթե կոալիցիայի գործողություններն ԻՊ-ի դեմ, հնարավոր է, իրականացվեն առանց ՄԱԿ-ի ԱԽ-ի համապատասխան բանաձևի ընդունման, ինչը կարող է որոշակի խնդիրներ ստեղծել միջազգային հարաբերություններում սեփական գործողությունները մշտապես միջազգային իրավունքի նորմերի փաթեթավորմամբ ներկայացնող արևմտյան պետությունների համար:
Առկա պայմաններում դաշնակիցներին մեծապես կարող է օգնել շուրջ 1 տարի առաջ՝ 2013թ. սեպտեմբերի 27-ին, ՄԱԿ-ի ԱԽ-ի կողմից միաձայն ընդունված 2118 բանաձևը՝ Արաբական Հանրապետության քիմիական զենքի ոչնչացման վերաբերյալ, ինչը նախատեսում էր սիրիական կառավարության կողմից իր տրամադրության տակ եղած ողջ քիմիական զինանոցի հանձնումը ՔԶԱԿ-ին. արևմտյան դիվանագետների մեկնաբանությամբ՝ բանաձևի դրույթների խախտումը ենթադրում է պատժիչ գործողություններ Դամասկոսի դեմ՝ ընդհուպ մինչև զինված ներխուժում միջազգային հանրության կողմից:
Հաշվի առնելով վերոշարադրյալը՝ միանշանակ կարելի է հավաստել, որ իսրայելական հետախուզության հրապարակած տեղեկատվությունը ենթադրում է սիրիական վարչակարգի կողմից ՄԱԿ-ի ԱԽ-ի 2118 բանաձևի խախտում, այսինքն ապահովում է լրացուցիչ միջազգային իրավական հիմքեր, որոնք անհրաժեշտության դեպքում կարող են ծառայեցվել արևմտյան կոալիցիայի կողմից՝ Սիրիայի տարածքում սեփական գործողությունները լեգիտիմացնելու նպատակով:
Հեղինակ՝ Արմեն Պետրոսյան