Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ոչ իշխանական եռյակ-քառյակի նախօրեի հանրահավաքի միակ արդյունքը, թերևս, հոկտեմբերի 10-ին կայացած հանրահավաքից հետո եղած տպավորությունների ամրապնդում էր: Տպավորություններ, որոնք այլևս կարելի է եզրահանգում անվանել: Հակիրճ թվարկեմ դրանք՝

Առաջին եզրահանգումն այն է, որ եռյակ-քառյակը միասնական ստրատեգիա չունի: Թեև Լևոն Տեր-Պետրոսյանը հայտարարեց, որ ստրատեգիան միասնական է, սակայն հնչած ելույթների վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ մասնակից ուժերից, իսկ ավելի ճիշտ՝ լիդերներից կամ նրանց ներկայացուցիչներից յուրաքանչյուրը միանգամայն տարբերվող նպատակով է բարձարցել հարթակ: Մասնավորապես, երեք ուժերից յուրաքանչյուրը կոնկրետ իդեա-ֆիքս ունի, ինչի շուրջ էլ ձևակերպվում են հիմնական ասելիքները:

«Բարգավաճ Հայաստանի» մոտ խնդիրները երեքն են. Սահմանադրության անփոփոխություն, 100 տոկոս համամասնական ընտրակարգ, և երրորդ խնդիրը, որ այս կուսակցության օրակարգից դուրս չի գալիս, կարելի է ձևակերպել այսպես՝ «նախկին վարչապետի հարց»:

Ի տարբերություն ԲՀԿ-ի, ՀԱԿ-ի մոտ առաջնային են գործող իշխանությանն օր առաջ «քշելը», և ամենակարևորը (ինչը պարզ երևաց Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթի՝ «մարգինալներին» նվիրված հատվածից) իրենց լքած նախկին դաշնակիցներից վրեժխնդիր լինելը:

«Ժառանգության» պարագան մի փոքր այլ է: Կարելի է ասել, որ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը որպես այդպիսին ձևակերպված ստրատեգիա չունի, փոխարենը նրա մոտ իդեա-ֆիքս են Հայկական հարցը, Արցախի դե յուրե անկախության ճանաչումն ու նախագահական վերջին ընտրությունների արդյունքները:

Բնական է, որ գործող իշխանությունը, այսպես թե այնպես, խոչընդոտ է այս բոլոր խնդիրների լուծման ճանապարհին. այն նախաձեռնել է սահմանադրական բարեփոխումներ, հանդիսանում է աշխատում է «ընդդիմության-ընդդիմության» հետ և խուսափում է Արցախի անկախությունը պաշտոնապես ճանաչել:

Այսպիսով, եռյակ-քառյակի մոտ ընդհանուր ոչ թե նպատակն է կամ ստրատեգիան, այլ այդ նպատակին հասնելու խոչընդոտը: Ասել է թե՝ նրանք մեկտեղվել են գործող իշխանության դեմ, բայց ոչ երբեք հանուն մեկ նպատակի կամ մեկ ընդհանուր ստրատեգիայի շուրջ:

Սա տեսանելի էր հոկտեմբերի 10-ին, իսկ երեկ արդեն ցցուն կերպով արտահայտվեց:

Երկրորդ կարևոր եզրահանգումն այն է, որ հարթակում կանգնածները որոշում կայացնող չեն, կամ որ ավելի ճիշտ է՝ որոշում կայացնոները հարթակում չեն:

Դեռևս նախորդ հանրահավաքի ժամանակ տեղ գտած մի քանի դրվագները՝ հնարության կողմից «հիմա»կարգախոսների տարափի հետևանքում հարթակում առաջ եկած խուճապը և ի վերջո որոշման բացակայությունը, ինչպես նաև հաջորդ հանրահավաքի մասին անմիջապես տեղում չծանուցելն ու տևական ժամանակ այդ հարցում որոշման բացակայությունը հուշեցին, որ թեև եռյակ-քառյակը ներկայացված է ամենաբարձր մակարդակով, բայց նրանք ի վիճակի չեն տեղում որոշում կայացնել:

Նույնը երեկ՝ նստացույց անելու ոմանց առաջարկության վերաբերյալ հարթակում կանգնած լիդերները չկարողացան հենց տեղում որոշում կայացնել և ստիպված էին տեղեկացնել, որ հարցը կքննարկեն և հաջորդիվ տեղյակ կպահեն: Ի դեպ, երեկ նույնպես հստակ օր ու ժամ չներկայացվեց հետագա անելիքների, այսպես կոչված, ժամանակացույցի վերաբերյալ:

Սա վկայում է այն մասին, որ որոշում կայացնողները կամ մեկ այլ տեղ են, կամ էլ՝ որոշումները ճշտվում են այնպիսի անձանց հետ, ովքեր հանրահավաքի ժամանակ ֆիզիկապես ներկա չեն հարթակում: Բնականաբար, այս տպավորությունը փորձ կարվի ամեն կերպ ժխտել, բայց փաստն այն է, որ արդեն երկրորդ հանրահավաքն է՝ շարժման լիդերները որևէ հարցում օպերատիվ կողմնորոշվել և որոշում կայացնել չեն կարողանում:

Մյուս եզրահանգումը կապված է հանրահավաքի մասնակիցների՝ լսարանի հետ: Ովքեր պարբերաբար մասնակցում են տարատեսակ բողոքի ակցիաներին, կարող են փաստել, որ Հայաստանում ձևավորված է հանրահավաքի մասնակիցների մի միջուկ, որտեղ ներգրավված անձինք մշտապես Ազատության հրապարակում են՝ անկախ այն հանգամանքից, թե ով է օրվա բողոքի դրոշակակիրը:

Այդ միջուկը ձևավորվել է դեռևս 90-ականներին, և Վազգեն Մանուկյանի, Ստեփան Դեմիրճյանի, Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ու Րաֆֆի Հովհաննիսյանի գլխավորած շարժումներին մասնակցելով հասել է մեր օրեր:

Ահա՝ նախօրեի հանրահավաքից տպավորությունն այն է, որ այդ միջուկը կամ բացակայում է, կամ իներտ զանգվածն այնքան մեծ է, որ «հանրահավաքայիններրը» պարզապես տարրալուծվել են դրա մեջ:

Եթե կարճ կապեմ, ապա տպավորությունն այնպիսին էր, կարծես որևէ գյուղի կլուբում հարդ-ռոքի համերգ է կազմակերպվել և դահլիճում ներկաների բացակա դեմքը վկայում է մի կողմից անտարբերության, մյուս կողմից պարտադրված ներկայության մասին:

Ամփոփելով՝ կարելի է ասել, որ նախօրեի հանրահավաքի յուրաքանչյուր մասնակից, թե հրապարակում, թե հարթակում, եկել էր իր սեփական հանրահավաքին: Յուրաքանչյուրն այնտեղ լուծում էր իր սեփական, լոկալ խնդիրը: Եվ շատ քչերի դեպքում էին դրանք համընկնում:

PS. «Եռյակ-քառյակ» ձևակերպումն օգտագործել եմ բացառապես այն պատճառով, որ շարժման ղեկավարներն առայժմ այս հարցում վերջնական որոշման չեն եկել:

Արմեն Մինասյան, քաղաքագետ