Ձեր վստահելի աղբյուրը

Վրաստանի վարչապետ Իրակլի Գարիբաշվիլին այսօր հայտարարել է, որ Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթուղին շահագործման կհանձնվի 2015թ.-ին և այն կարևոր դեր կխաղա Եվրոպա-Կովկաս-Ասիա տրանսպորտային միջանցքի ձևավորման գործում:

Ռուս-աբխազական պայմանագիրը փակեց աբխազական երկաթուղու հարցը
Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը և Աբխազիայի նախագահ Ռաուլ Հաջիմբան Սոչիում ստորագրել են Ռուսաստանի և Աբխազիայի միջև ռազմավարական համագործակցության և դաշնակցային հարաբերությունների մասին նոր պայմանագիրը:

Այն ռուս-աբխազական հարաբերություններում նոր էջ է բացելու և ամրապնդելու է Մոսկվայի դիրքերը Հարավային Կովկասում: Նոր պայմանագիրը ենթադրում է Աբխազիայի և Ռուսաստանի միջև սոցիալական, տնտեսական փոխհարաբերությունների ընդլայնում, ինչպես նաև Աբխազիայի անդամակցում Ռուսաստանի կողմից ստեղծված ինտեգրացիոն կամ այլ կառույցներին: Պայմանագրի ամենակարևոր պահը վերաբերվում է համատեղ պաշտպանության մասին կետին, ըստ որի, կողմերից մեկի վրա հարձակումը նշանակում է հարձակում մյուս կողմի վրա: Վրաստանի նախագահ Գեորգի Մարգվելաշվիլին Ռուսաստանի և Աբխազիայի միջև նոր պայմանագրի ստորագրումը համարում է աբխազական տարածքի բռնակցում, ինչը վտանգում է Հարավային Կովկասի կայունությունը:

Մարգվելաշվիլին նշել է, որ այդ փաստաթուղթը փակուղի է մտցնում Ռուսաստանի և Վրաստանի միջև բանակցությունները: Նրա խոսքով, նոր պայմանագիրը փաստացի միացնում է Վրաստանի մաս կազմող տարածքը Ռուսաստանի ռազմա-քաղաքական, սոցիալ-տնտեսական տարածությանը և Աբխազիան փաստացի վերածվում է Ռուսաստանի մի մասի:

Ռուսաստանի նախագահը առաջարկել է քննարկել Սուխումիի, Թբիլիսիի և Հայաստանի միջև տարանցիկ երկաթգծային հաղորդակցության վերականգնման հնարավորությունը: Նրա խոսքով, նման ծրագրերի իրականացումը կնպաստի բոլոր շահագրգիռ կողմերի միջև համագործակցության ընդլայնմանը:

Վրաստանի ԱԳ նախարար Թամար Բերուչաշվիլին, մեկնաբանելով Վլադիմիր Պուտինի՝ աբխազական երկաթգծի վերաբացման հնարավորության մասին հայտարարությունը նշել է, որ Վրաստանի տրանսպորտային և տարանցման ներուժի օգտագործումը Վրաստանի ինքնիշխան իրավունքն է և ոչ ոք իրավունք չունի իրականացնել այնպիսի ծրագրեր, ինչպիսիք են Ռուսաստան-Վրաստան երկաթգիծը Աբխազիայի տարածքով: 

Թուրք-վրաց-ադրբեջանական էներգետիկ-կոմունիկացիոն դաշինք
Թուրքիայի, Ադրբեջանի և Վրաստանի արտգործնախարարների հերթական եռակողմ հանդիպումը տեղի կունենա դեկտեմբերի 10-ին Կարսում:Հանդիպման ընթացքում քննարկվելու են ինչպես քաղաքական, այնպես էլ տնտեսությանն ու էներգետիկային առնչվող հարցեր:
Եռակողմ առաջին հանդիպումը տեղի է ունեցել 2012թ.-ին՝ Տրապիզոնում, 2-րդ հանդիպումը՝ 2013թ.-ին Բաթումում, իսկ 3-րդ հանդիպումը այս տարվա փետրվարին՝ Գյանջայում:

Էներգետիկ համագործակցության առումով, այս պահին գործում են Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան նավթամուղը (2013թ.-ին նավթամուղով արտահանվել է 29.7 միլիոն տոննա ադրբեջանական նավթ), Բաքու-Թբիլիսի-Էրզրում գազամուղը (օրեկան 12.5 միլիոն խմ գազ), ինչպես նաև` երեք երկրների էներգետիկ համակարգերը միավորող՝ Ադրբեջան-Վրաստան-Թուրքիա էներգետիկ կամուրջ կոչվող նոր ծրագիրը, որի շնորհիվ էլեկտրաէներգիան Ադրբեջանից Վրաստանի տարածքով կարտահանվի Թուրքիա և այնտեղից Եվրոպա:

Թուրք-վրաց-ադրբեջանական համագործակցության մեկ այլ ոլորտ առնչվում է կոմունիկացիոն՝ տրանսպորտային համագործակցությանը և դրա շրջանակներում Կարս-Ախալքալաք-Թբիլիսի-Բաքու երկաթգծի կառուցմանը: Թուրքիայի և Վրաստանի ապրանքաշրջանառությունը 2013 թ.-ի արդյունքներով հասել է 1.37 միլիարդ դոլարի, իսկ Ադրբեջանի և Վրաստանի՝ 1.19 միլիարդ դոլարի: Այսինքն՝ Թուրքիան և Ադրբեջանը Վրաստանի առաջին և երկրորդ առևտրային գործընկերներ են:

Չմոռանանք, որ մինչև 2015թ.-ը նախատեսվում է շահագործման հանձնել նաև «Բաքու-Թբիլիսի-Կարս» երկաթգիծը և նախատեսվում է իրականացնել «Կարս-Նախիջևան» երկաթգծի շինարարությունը:

Իրան-Հայաստան երկաթգիծը և «Հյուսիս-Հարավը» Երևանի համար գերակայություն
Վրաստանի դիրքորոշման խստացումը աբխազական երկաթուղի հարցում և Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթուղի շահագործումը արդեն հաջորդ տարի Հայաստանի համար ավելի ակտուալ են դարձնում Իրան-Հայաստան երկաթուղու կառուցման և «Հյուսիս-Հարավ» տրանսպորտային միջանցքի կյանքի կոչումը սեղմ ժամկետներում:

Հայ-իրանական հարաբերությունները ՀՀ-ի անկախությունից հետո դինամիկ կերպով զարգացել են թե տնտեսական ոլորտում՝ 2013թ.-ին ապրանքաշրջանառությունը հասել է շուրջ 340 միլիոն դոլարի և առկա է քաղաքական կամքը այն հասցնել 1 միլիարդ դոլարի, թե քաղաքական առումով՝ նախագահների, նախարարների մակարդակով բազմաթիվ այցեր են տեղի ունեցել:

Երկրների միջև իրականացվել են մի շարք նախագծեր՝ Մեղրիի ՀԷԿ-ի կառուցում, իրականացման փուլում են Հայաստան-Իրան երրորդ բարձրավոլտ էլեկտրահաղորդակցման գծի շինարարությունը: Երկկողմ հետաքրքրություն են ներկայացնում նաև Իրան-Հայաստան երկաթգծի շինարարությունը, ինչը Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում նոր իրավիճակ կստեղծի:

Հայաստանում Իրանի դեսպան Մոհամմադ Ռեիսին անդրադառնալով Հայաստան-Իրան երկաթգծի շինարարության հարցին, նշել է, որ Իրանը բազմաթիվ անգամ հայտարարել է, որ իրենք անմիջապես պատրաստ են սկսել իրենց տարածքում երկագծի շինարարությունը և երկաթգիծը հասցնել մինչև Մեղրի, երբ շինարարական աշխատանքները մեկնարկեն Հայաստանի տարածքում:

Հայաստանի համար Իրանն այն հարավային դարպասն է, կյանքի ճանապարհը, որի ակտուալությունը հատկապես մեծ էր ղարաբաղյան պատերազմի օրերին: Իրան-Հայաստան երկաթգծի շինարարության շնորհիվ Հայաստանը ելք կունենա Իրանի տարածքով դեպի Պարսից ծոց և Կասպից ծով, ինչը շատ կարևոր հանգամանք է Հայաստանի տրանսպորտային ոլորտի դիվերսիֆիկացիայի առումով:

Իրանի համար Հայաստանը կդառնա այն հյուսիսային պատուհանը, որի շնորհիվ իրանական ապրանքները ելք կունենան դեպի վրացական սևծովյան Փոթի և Բաթում նավահանգիստներ: 

Արտյոմ Բալասանով, վերլուծաբան