Ձեր վստահելի աղբյուրը

Իսպանական առաջատար El País պարբերականը ծավալուն հրապարակմամբ անդրադարձել է Հայոց ցեղասպանությանը և Թուրքիայի ժխտողական քաղաքականությանը` ներկայացնելով երիտթուրքերի կողմից ցեղասպանության իրականացման մեխանիզմները և հայերի տեղահանությունները դեպի սիրիական համակենտրոնացման ճամբարներ:

Հղում անելով 1939 թվականին Հիտլերի կողմից արված «Ով է այսօր խոսում հայերի բնաջնջումից» արտահայտությանը` պարբերականը նկատում է, որ հենց այս մտայնությամբ էլ Հիտլերը Լեհաստան մուտք գործելուց առաջ սկիզբ դրեց իր ցեղասպան պատերազմական գործողություններին, որոնք արդյունքում հանգեցրեցին Հոլոքոստին:

Այնուհետև պարբերականը հիշեցնում է, որ հրեական ծագումով լեհ երիտասարդ Ռաֆայել Լեմկինի կողմից ցեղասպանության նման հանցագործությունների դեմ պայքարելու և կանխելու համար միջազգային նորմերի ստեղծման ջանքերի հիմքում ընկած է տարիներ առաջ իրականացված հայերի կոտորածների ցավը: Պարբերականի դիտարկմամբ` չնայած նրան, որ Լեմկինին հաջողվեց միջազգային հանրության կողմից «ցեղասպանություն» հանցագործության դատապարտմանը հասնել, սակայն նույնիսկ այդ անձնական ձեռքբերումը չհանգեցրեց արդյունավետ միջազգային օրենսդրության մշակմանը և կիրառմանը, որը կապահովեր պատիժ նման հանցագործությունների դեպքում: Արդյունքում այդ նորմերը գործեցին միայն մեղավոր պետության թուլության դեպքում (Ռուանդա, Սերբիա):

«1915 թվականին տեղի ունեցած հայերի ողբերգությունը լիովին համապատասխանում է Լեմկինի տված նկարագրությանը: Դա քրեական հանցագործությունների փաթեթ էր, որի նպատակն էր բնաջնջել մի ամբողջ ժողովրդի` ռասիստական գաղափարախոսների մշակած ծրագրի հիման վրա: Այն զուգորդվել է այնպիսի լրացուցիչ միջոցառումներով, ինչպիսիք են ֆիզիկական ոչնչացումը և սեփականության մասայական բռնագրավումը: Գործողությունները ենթադրում էին արական սեռի ներկայացուցիչների համակարգային ոչնչացում, կանանց և ծեր բնակչության զանգվածային տեղահանում, որի ընթացքում նրանք հարկադրված էին առանց ապրուստի միջոցների և իրենց ուղեկցող քրդական խմբերի և «պահապանների» կողմից բռնությունների ենթրակվելու ամռանը հարյուրավոր կիլոմետրեր անցնել Անատոլիայի անապատասված տարածքներով: Նրանց ճանապարհը ավարտվեց կամ համակենտրոնացման ճամբարներում (Հալեպ) կամ բնաջնջմամբ (Դեյր Զոր): Ոչնչացված բնակչության թիվը կազմում է շուրջ 1,2 մլն` նախկին երկու միլիոնից ավել բնակչությունից»,- գրում է պարբերականը:

Պարբերականի դիտարկմամբ` ցեղասպանության մասին որոշումը պատկանում էր երիտթուրքերի ազգայնական կառավարությանը և այն առաջնորդներին, ովքեր 1908 թվականի հեղափոխության ժամանակ թվում էր, թե ընդունում են էթնիկ-կրոնական փոքրմասնությունների (հույներ, հայեր, հրեաներ) նկատմամբ քաղաքացիների հավասարության սկզբունքը: Սակայն, նկատում է պարբերականը, շուտով երիտթուրքերի քաղաքական մոդեռնիզացիայի կուրսը մերժեց բազմազանությունը, որպեսզի ռազմասիրական ազգայնամոլության դիրքերից թելադրի, որ թուրք հասարակությունը պետք է լինի ռասայապես և մշակութապես միասեռ:

«Սրանք թյուրքիզմի և իսլամիզմի շարժման գաղափարախոս, Էրդողանի կողմից ցիտվող հեղինակ Զիյա Գյոկքալփի համաձայն թուրք ժողովրդի երկու հենասյուներն էին: Փոքրամասնությունները պետք է ընդունեին թուրք մարդու գերակայությունը, հակառակ դեպքում «իշխող ազգը» կազատվեր այնպիսի «տարրերից, որոնց անհավատարմությունը բացահայտ էր»՝ ադպիսով պաշտպանվելով «օտար ժողովուրդներից», ովքեր բնակվում էին կայսրությունում: Ցեղասպան քաղաքականության հիմքը դրված էր: «Yaur»-ների նկատամամբ ատելությունն աստիճանաբար վերածվում էր ոչնչացման ցանկության` հատկապես 1912-1913թթ. Բալկանյան պետությունների նկատմամբ Օսմանյան կայսրության կրած պարտությունից հետո, երբ մահմեդականների արտահոսք տեղի ունեցավ դեպի Անատալոիա, և դրվեցին երիտթուրքերի ռազմական քաղաքականության հիմքերը»,- գրում է պարբերականը:
Շարունակելով, պարբերականը նկատում է, որ հենց այս համատեքստում էլ ռասիստական գաղափարախոսության կրողներ երիտթուրքերի ղեկավարներ Էնվեր և Թալեաթ փաշաները կայսրության մուտքը պատերազմ դիտարկեցին որպես իրենց գաղափարների իրականացման հնարավորություն:

««Երկար քննարկումներից» հետո երիտթուրքերի «Միություն և առաջադիմություն» կուսակցության առաջնորդ Թալեաթը 1915-ի մարտին վերջնական որոշում կայացրեց: Դրան հաջորդեցին հարյուրավոր հայտնի հայերի ձերբակալությունները Կոստանդնուպոլսում՝ ապրիլի 24-ի գիշերը, թվով 2000-ից 650 հայ տեղահանվեց կամ սպանվեց: Ցուցակի միակ կինը Զաբել Եսայանն էր, ում հաջողվեց փախչել: Նա մահացավ 1940թ. Գուլակում: Համայնքը մնացել էր առանց ղեկավարի: Մայիսի 27-ին ներքին գործերի նախարար Թալեաթի հրամանով կառավարությունը որոշեց Արևմտյան Անատոլիայի հայերի ընդհանուր տեղահանում իրականացնել: Սակայն գործընթացը սկսվել էր շատ վաղուց` 1914թ. հունվար-փետրվար ամիսներին, երբ Էնվեր Փաշան՝ պաշտպանության նախարարը, ստեղծեց «Հատուկ կազմակերպությունը» (ՀԿ)՝ որպես ռազմական հակաանջատողական միավորում:

1914թ. օգոստոսին «Միություն և առաջադիմություն» կուսակցությունն ակտիվացրեց այդ կառույցը, որպեսզի զբաղվի այն մարդկանցով, ովքեր պետք է «բնաջնջվեն հայրենիքից»: Հիմնական թիրախը հայերն էին, և այդ ուղղությամբ դեկտեմբեր ամսից Թալեաթը և կառույցի ղեկավար Բահեթին Շաքիրը սկսեցին քայլեր ձեռնարկել»,- գրում է պարբերականը:

Այնուհետև պարբերականը անդրադառնում է 1915 թվականից հետո հայերի դեմ իրագործված կոտորածների միջազգային դատապարտման փորձերին, ցեղասպանությունը իրականացրած երիտթուրք պարագլուխների` մահապատժի դատապարտվելուն:

Հիշատակելով թուրք գրող Օրհան Փամուկին և թուրքահայ լրագրող Հրանտ Դինքին և թե ինչ իրադարձություններ հաջորդեցին նրանց կողմից Հայոց ցեղասպանության մասին խոսելու և թուրքական ժխտողոկանությունը դատապարտելու փորձերի արդյունքում` պարբերականը գրում է.  «Նրանց մտքերը, սակայն, դիմակայեցին ժամանակի փորձությանը: Կարսի քաղաքապետը, «մարդասիրության հուշարձան» է տեղադրել երկու ժողովուրդների հաշտեցման համար: Սակայն Էրդողանը պահանջեց այն ապամոնտաժել, իսկ հիմա էլ ցեղասպանությունը պայմանավորում է 1918թ.ինչ-որ արխիվներով»: