Ձեր վստահելի աղբյուրը

Լեռնային Ղարաբաղում Քարվաճառի ուղղությամբ ադրբեջանական դիվերսիոն-հետախուզական խմբի ներթափանցումը լայն քննարկումների առիթ դարձավ: Հնչեցին քննադատություններ, թե Ադրբեջանի կողմից իրականացվող ռազմական ոտնձգություններին հայկական զինված ուժերի պատասխանն անհամարժեք է, որ հայկական կողմի զսպվածության պատճառով Ադրբեջանը դիմում է նորանոր սադրանքների, որոնց հետևանքով զոհվում են ինչպես զինվորականներ, այնպես էլ խաղաղ բնակիչներ:

Մինչև հասկանալը, թե ինչ է նշանակում համարժեք պատասխան, հիշենք, որ ադրբեջանական դիվերսիոն փորձի արդյունքում սպանվել է Քարվաճառի շրջանի Նոր Էրքեջ գյուղի 17-ամյա բնակիչ: Հայկական կողմը կարողացել է վնասազերծել խմբին: Երեք ադրբեջանցիներին չեզոքացնելու ժամանակ հայ զինծառայողները ոչնչացրել են մեկ դիվերսանտի, մնացած երկուսը գերեվարվել են: Փոխհրաձգության ժամանակ զոհվել է հայ սպա, մի հայուհի էլ ծանր վիրավորվել է: Համացանցում տարածվել է դիվերսանտների նկարահանած մի տեսանյութ, որում երևում է, թե ինչպես են նրանք խորոված պատրաստում՝ պատմելով, որ հայ գյուղացուց գողացել են անասուն: Կադրերում երևում է նաև մի շիշ հանքային ջուր:

Ուշադիր լինելով այս փաստերին՝ Ադրբեջանին համարժեք պատասխան տալու խնդիրը դառնում է առարկայական: Ի վերջո ի՞նչ է նշանակում համարժեք պատասխան, ինչպե՞ս է այն չափվում. մարդկային զոհերի թվո՞վ, ոչնչացված տեխնիկայո՞վ, հասցված գույքային և նյութական վնասո՞վ: Ըստ էության չկա չափման կոնկրետ չափանիշ: Երբ ասվում է համարժեք պատասխան, ինքնաբերաբար հասկացվում է «ակն ընդ ական» սկզբունքը:

Ուստի համարժեք պատասխանը կնշանակի, որ հայ զինվորը պետք է ներխուժի հակառակորդի սահման, գողանա խաղաղ գյուղացու անասունը, մի շիշ հանքային ջուր, առավել ևս սպանի անչափահաս պատանու, կրակ բացի կնոջ ուղղությամբ, վերջում էլ տապալի դիվերսիոն գործողությունը և կորուստներով գերեվարվի: Համաձայնեք, տարօրինակ կլինի:

Ի դեպ, անչափահաս խաղաղ բնակչի սպանությունը ևս մեկ անգամ վկայում է, որ մեր դիմաց այնպիսի հակառակորդ է, ով խտրականություն չի դնում միջոցների հարցում: Պատասխանել նրան համարժեք, նշանակում է վարվել նույն կերպ՝ խախտելով պատերազմի ու ընդհանրապես համամարդկային կանոններն ու նորմերը, անցնել մարդկայնության ու բարոյականության բոլոր սահմանները:

Ադրբեջանական այդ դիվերսիոն գործողության փորձը, որպես տիպիկ օրինակ, ցույց է տալիս, որ պատասխանը պետք է լինի ոչ թե համարժեք, այլ անհամարժեք, որից ադրբեջանական կողմը պետք է դասեր քաղի և երկար մտածի նման գործողությունների դիմելուց առաջ: Պատասխանը պետք է լինի ոչ թե համարժեք, այլ արդյունավետ, որը չափվում է այն նպատակին հասնելով, ինչը դրված է հայ զինվորի և հայկական բանակի առջև, այն կորուստներով, որ կրում է հակառակորդը:

Միանշանակ է, որ ադրբեջանական դիվերսիոն-հետախուզական գործողության փորձը տապալվել է: Անհայտ է, թե ինչ նպատակ են հետապնդել նրանք, սակայն ինչ նպատակ էլ ունենային, ակնհայտ է, որ նրանք ձախողվել են դրա իրականացման ճանապարհին, ձախողվել լիովին: Քանի որ չգիտենք, թե հստակ որն է եղել դիվերսանտների նպատակը, չենք կարող բացառել, որ խմբին ամբողջությամբ վնասազերծելով հայկական զինված ուժերը ժամանակին գուցե կանխել են ավելի սարսափելի հետևանքներ:

Չոր փաստերը ցույց են տալիս, որ հայկական կողմն ունեցել է հետևյալ կորուստները՝ երկու զոհ, խաղաղ գյուղացու մի մորթված անասուն և մեկ շիշ հանքային ջուր: Իսկ եթե հաշվելու լինենք այդ գործողության հետևանքով ադրբեջանական կողմի կորուստները, ապա դրանք ավելին են: Նրանք տվել են մեկ զոհ, երկու գերեվարված, գրանցել լիակատար ռազմական ձախողում, ևս մեկ անգամ ի լուր աշխարհի ապացուցել պատերազմի օրենքների, համամարդկային նորմերի հանդեպ խորը արհամարհանքը՝ չմարսելով ոչ խորովածը, ոչ էլ հայկական հանքային ջուրը:

Ադրբեջանը ունեցել է նաև հստակ քաղաքական և դիվանագիտական կորուստներ, ինչի վկայությունն է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների վերջին հայտարարությունը: Նրանք կողմերին կոչ են արել կատարել մարդկային զոհերից խուսափելու՝ իրենց պարտավորվածությունները, և անընդունելի են որակել գյուղերի և քաղաքացիական անձանց՝ նպատակաուղղված թիրախավորումը: Հայտարարությունն արվել է ադրբեջանական դիվերսիոն այդ անհաջող գործողությունից օրեր անց, և ինքնին հասկանալի է, թե ում է հասցեագրված այդ կոչը:

Մյուս կողմից կարևոր է, թե ինչ ռեսուրսներ են ծախսվում կոնկրետ նպատակին հասնելու համար: Պատերազմում հաղթում է ամենից առաջ նա, ով նվազագույն ռեսուրսներով լուծում է իր խնդիրները: Եթե հակառակորդը, ունենալով ռեսուրսային առավելություն և հսկայական չափերով դրանք ծախսելով, չի կարողանում խախտել ուժերի հավասարակշռությունը, հաջողությամբ իրականացնել ռազմական այս կամ այն գործողությունը, ուրեմն հանդիպում է շատ լուրջ դիմադրության և ստանում արդյունավետ պատասխան: Այդ միջադեպից հետո վստահաբար ադրբեջանական կողմը նման արկածախնդրության դիմելուց առաջ շատ ավելի երկար կմտածի:

Ինչևէ, այսօր կարևորագույն խնդիր է հակառակորդի նման գործողությունները կանխելը՝ չեզոքացնելու հատկապես խաղաղ բնակիչների շրջանում կորուստների հավանականությունը, ինչի ուղղությամբ անհրաժեշտ է ավելացնել ջանքերը:

Տիգրան Խաչատրյան, քաղաքագետ