Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հոկտեմբերի 26-28-ը Վրաստանում տեղի է ունեցել ներառական կրթությանը նվիրված համաժողով, որը կազմակերպվել էր «Caucasus Network for Children» կովկասյան ցանցի կողմից: Համաժողովին մասնակցել են Վրաստանի, Ռուսաստանի, Չեչնիայիա, Ինգուշեթիայի և Հայաստանի պատվիրակությունները, իսկ Ադրբեջանը թեև հրավիրված է եղել, սակայն այդպես էլ չի ներկայացել: Հայկական պատվիրակության կազմում Վրասատն էր մեկնել նաև Կրթության ազգային ինստիտուտի փոխտնօրեն Անահիտ Բախշյանը, ով և Panorama.am-ի հետ զրույցում ներկայացրեց այդ համաժողովի մանրամասներն ու նաև նման միջոցառման կարևորության մասին խոսեց:

-Համաժողովի կարգախոսն ու նպատակն է դեպի ներառական հասարակություն և ներկայացումը, թե ինչ է արվում այս ճանապարհին նշված երկրներում: Իմ զեկույցը նվիրված էր Հայաստանում ներառական կրթության պատմությանը, ինչպես նաև նրան, թե ինչ ունենք այս պահին:Պատմել եմ, որ Հայաստանում ունենք 202 ներառական դպրոց, դրանց թիվը գնալով ավելանում է, մի ամբողջ մարզ` Տավուշը հռչակվել է որպես համընդհանուր ներառում իրականացնող մարզ, փոփոխություններ են արվել օրենքներում, ինչպես նաև ներկայումս ԱԺ-ում հավանության արժանանալուն է սպասում «Հանրակրթության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին նախագիծը և այլն: Այսինքն`Հայաստանը պատրաստ է, ունի այդ կամքը, որպեսզի անցնի համընդհանուր ներառական քաղաքականության:

Մեկ անգամ չէ, որ ես միջազգային նման համաժողովների եմ մասնակցել, այդ թվում և եվրոպական երկրներում` նվիրված ներառական կրթությանը և պետք է ասեմ, որ այն փորձը, որ ներդրվել է դեռ 2001թ-ից մեր երկրում շատ ինքնատիպ է, առաջադեմ է և իսկապես նպատակը ներառական հասարակություն ունենալն է: Եվ դրա ապացույցն է Տավուշի օրինակը:

Հոկտեմբերի սկզբին տաս օրով գտնվում էի այդ մարզում ու ինքս, գյուղ առ գյուղ շրջելով համոզվեցի, թե որքան է փոխվել մարդկանց վերաբերմունքը յուրաքանչյուր երեխայի կրթության իրավունքի նկատմամբ: Մենք էլ սկզբում սկսեցինք հաշմանդամություն ունեցող երեխաներին հանրակրթության մեջ ներառելով նրանց կրթությունն ապահովել, հասկանալով, թե դա ինչ է, ինքներս էլ համոզվեցինք, որ ներառական կրթությունը դա յուրաքանչյուր երեխայի, նաև հաշմանդամություն ունեցող երեխայի կրթության իրավունքն է: Դա շատ կարևոր գաղափար է:

Ի դեպ, եթե օրենքը մինչև տարեվերջ ընդունվի ու արդեն 2015թ-ից գործի, ապա դա նշանակում է, որ հաջորդ մարզը, որտեղ համընդհանուր ներառումը կհայտարարվի կլինի Երևանը: Ես այդպես եմ կարծում, քանի որ Երևանը համընդհանուր ներառական մարզ հայտարարելը դա ամբողջ հանրապետության համար շատ մեծ շարժիչ ուժ կլինի:

Եթե Երևանի դպրոցները անցնեն դրան, ու դպրոցի տնօրենները դառնան այդ գաղափարի կրողները, ապա շատ ավելի հեշտ մնացած մարզերում այդ գաղափարը կտարածվի: Իսկ եթե Երևանը չէ, ապա ո՞րը:

-Ի՞նչ արդյունքներ ունեն մեր հարևանները ներառական կրթության բնագավառում:
-Վրացիները ապրիորի ասացին, թե իրենք էլ օրենքում ունեն այդպիսի կետ` կրթության առանձնահատուկ կարիք ունեցող երեխաներին կրթության իրավունքն ապահովելու մասով: Սակայն մենք պահանջեցինք, որ կոնկրետ օրինակով խոսեն, թե ի՞նչ է գրված իրենց օրենքում, բայց այդպես էլ հստակ պատասխան չստացանք: Եթե օրենքում գրված է, ապա դժվար է, չէ՞, դա աչքը չմտցնելը:

Ռուսաստանի պատվիրակությունից էլ տեղեկացանք, որ իրենք էլ ներառական կրթությունն ամրագրել են, բայց այն, ինչի մասին իրենք խոսում էին վկայում էր, որ իրենք ներառական կրթության համար անհրաժեշտ մեխանիզմները նախատեսող քայլեր չեն արել: Իսկ մենք, երբ ասացինք, որ արդեն Տավուշի մարզում ուսուցչի օգնականի հաստիք ենք սահմանել, դա նրանց զարմանքը հարուցեց, թե` պետությունը ֆինանսավորե՞լ է: Այո, ֆինանսավորել է:

Հաջորդը` ասացինք, որ ամեն մարզում ստեղծում ենք երեխայի կարիքի գնահատման կենտրոններ, որոնց մասնագետները պետք է գնան դպրոցներ ու գնահատեն ու նորից հարց հնչեց` դա է՞լ է պետությունը ֆինանսավորում: Այո, ֆինանսավորում է և գործընթացն էլ միանգամից չի լինելու, այլ մինչև 2025թ-ը աստիճանաբար է արվելու մարզերում: Բայց արվում է, չէ՞ և հենց դա է կարևորը, որովհետև այն հսկայական գումարները, որոնք հատուկ կրթության մեջ են դրված այսօր, աստիճանաբար գնա;ով հանրակրթություն բավարարում են և կարիքը գնահատող կենտրոններ ունենալուն, և ուսուցչի օգնական ունենալուն: Այդ գումարն այսօր կա, ամեն մարզում համապատասխան տարում անպայման կա և դրանով լուծում ենք և’ հատուկ դպրոցներից երեխաների ընտանիք ու համայնք վերադարձը, և’ աստիճանաբար մնացած խնդիրները:

-Այսինքն` Հայաստանը շարունակում է տարածաշրջանում մնալ առաջատարը ներառական կրթության ներդրման իմաստով:
-Միանշանակ: Ինչ վերաբերում է Ադրբեջանին, ապա իմ այն դիտարկմանը, որ այդ երկրի պատվիրակության բացակայանությունը համաժողովից հերթական անգամ մատնանշում է, որ այդ երկրում շատ-շատ հեռու են հանդուրժողականության ինչ-որ մակարդակից, հակադարձեցին թե վրացիները, թե եվրոպացիները` նշելով, ինչ-որ կոնկրետ պատճառով չեն կարողացել նրանք մասնակցել: Բայց եթե լինեին ադրբեջանցիները, ապա ես նրանց շատ կարևոր հարց ունեի տալու. 2011թ-ին Մոսկվայում տեղի ունեցած համաժողովի ժամանակ ադրբեջանցիները ընդամենը մեկ սլայդ ցույց տվեցին, թե 2012թ-ից իրենց մոտ պետք է ներդրվի ներառական կրթությունը: Եվ ես ընդամենը պետք է հարցնեի, թե ի՞նչ են արել…

-Տիկին Բախշյան, ներառական կրթության ոլորտում խնդիրների մասին շատ ենք խոսել` և’ շենքային պայմաններ, և’ մտածելակերպ և այլն, բայց այսօր, հաշվի առնելով նաև այդ խնդիրները, էլ ինչ պետք է անենք առաջընթաց արձանագրելու համար:
-Ամենակարևոր դիտարկումը, որ ես վերջերս Տավուշում արեցի, դա վերահսկողության բացակայությունն է: 2010թ-ից , ինչ ծրագիրը իրականացրել ենք, պետական մարմինը մի անգամ չի գնացել հասկանան, թե արդյոք ճիշտ է եղել ֆինանսավորումը, արդյոք բավարար է հարյուր երեխայի համար ուսուցչի մեկ օգնականը, արդյոք այդ օգնականները ճիշտ մարդիկ են ընտրված և այլն: Հարցերը շատ են, բայց վերահսկողություն չկա, մինչդեռ ոչ բոլոր դպրոցներում են մարդիկ հասկացել, թե ինչ ասել է ներառական կրթություն, կրթության առանձնահատուկ կարիք ունեցող երեխա և այլն: Ուղղակի հավաքել են իրենց ծանոթ-բարեկամներին, ամեն մեկին կես դրույք տալով ու նրանք էլ նստել են դասասենյակներում ձեռքները ծալած: Հարցին էլ, թե ի՞նչ են անում, պատասխանում են, թե ինձ ասել են մինչև 12-ը այստեղ կնստես, ես էլ նստել եմ: Այսինքն` ոչ ինքն է հասկացել այդ հաստիքի իմաստը, ոչ էլ տնօրենը, ամեն մարդ չէ, որ հասկանում է և կան այնպիսինները, որոնց պետք է ասես` ինչ անեն: Այդ ասողն էլ հենց չկա, իսկ ասողը Կրթության և գիտության նախարարությունն է, նախարարության Հանրակրթության վարչությունը, որտեղի էլ պետք է պարբերաբար փաստաթղթեր, ուսումնական ցուցումներ, ուղղություններ տան: Այո, ես, լինելով ԿԱԻ փոխտնօրեն, ասում եմ դա` այո, այդ պատվերը պետք է գա նախարարությունից, քանի որ ԿԱԻ-ն անում է այն պատվերը, որ նախարարությունն է իջեցնում: Դա է բացակայում, ինչն էլ պարարտ հող է բոլոր տեսակ ծուռ ճանապարհների:

Ներառական կրթությունը շատ թանկ հաճույք է, բայց մեր ունեցած հնարավորություններով ինչ-որ բանի , այո, հասել ենք, բայց շատ ավելիին կարող էինք հասնել, եթե մարդկանց վերաբերմունքի փոփոխությունը հնարավորինս արագացնեինք, որովհետև ցավոք` այսօր էլ կա դպրոցի տնօրեն, պաշտոնյա, որ չի հավատում ներառական կրթությանը: