Ձեր վստահելի աղբյուրը

 Panorama.am-ը զրուցել է Բոստոնի Բենթլի համալսարանի քաղաքագիտության ավագ դասախոս, Armenian Review պարբերականի խմբագիր պրոֆեսոր Ասպետ Գոչիկյանի հետ հայ-թուրքական հակամարտության, ինչպես նաև Թուրքիա-ԱՄՆ հարաբերությունների ներկայիս փուլին առնչվող մի շարք հարցերի շուրջ:

ՀՀ նախագահի կողմից հայ-թուրքական արձանագրությունները ետ կանչելու որոշման մասին խոսելով` փորձագետն ասաց. «Առաջին հերթին պետք է հարցնել, թե նախևառաջ ինչու ՀՀ նախագահը ստորագրեց այդ արձանագրությունները և ինչու է ետ կանչում հիմա, երբ դրանք շուրջ հինգ տարի շարունակ սառեցված էին»:

Ինչ վերաբերում է հայ-թուրքական հաշտեցման հարցում Թուրքիայի ապակառուցողական քաղաքականությանը, ապա նրա կարծիքով Հայաստանի հանդեպ այս քաղաքականության, ինչպես նաև նախապայմաններ առաջ քաշելու մարտավարության մեջ ոչ մի նոր բան չկա:

«1990-ականներից ի վեր Թուրքիան միշտ առաջ է քաշել Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման երկու նախապայման – դուրս բերել հայկական ուժերը (ԼՂԻՄ հարակից տարածքներից) և դադարեցնել հայկական կողմի՝ Թուրքիային ցեղասպանության համար պատասխանատվության կանչելու պայքարը», - ասաց Գոչիկյանը:

Նրա կարծիքով այս քաղաքականության պատճառները հասկանալու համար պետք է փաստել, որ Անկարայի համերաշխությունն Ադրբեջանի հետ այս երկու տասնամյակի ընթացքում պայմանավորված է Թուրքիայի աշխարհաքաղաքական և տնտեսական շահերով, որոնք իր համար ավելի կարևոր են, քան Հայաստանի հետ հարաբերությունները:

«Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորումը Թուրքիայում կարող էր դիտվել ընդամենը որպես դիվանագիտական ձեռքբերում, մինչդեռ Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների վատթարացումը կարող էր ունենալ տնտեսական և ֆինանսական հետևանքներ Թուրքիայի համար ադրբեջանական ներդրումների նվազեցման տեսքով», - նշեց փորձագետը:

«Նմանապես, Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորումը Թուրքիան կապում է Երևանի կողմից ցեղասպանության ճանաչման գործընթացի աջակցության դադարեցման հետ, քանի որ դա իր համար մտահոգիչ խնդիր է. Թուրքիան ցանկանում է չեզոքացնել պատասխանատվության հարցը, քանի որ վախենում է տարածքային պահանջներից, որոնք կարող են հաջորդել ճանաչմանը, եթե դա տեղի ունենա», - հավելեց Գոչիկյանը:

Դոկտոր Գոչիկյանը նաև կարծում է, որ հայկական կողմը կարող էր ունենալ զգալի ձեռքբերումներ այս գործընթացի արդյունքում, եթե ճիշտ օգտագործեր արձանագրությունների վավերացման հանդեպ Թուրքիայի հետաքրքրության պակասը՝ աշխարհին ցույց տալու համար, որ Հայաստանը պատրաստակամ է և որ Թուրքիան է խափանում գործընթացը` նախապայմաններ առաջ քաշելով:

Նա նաև ավելացրեց, որ Հայաստանի համար Թուրքիայի հետ խնդիրները լուծելու լավագույն մարտավարությունը կլինի Անկարայի հետ ուղղակի երկխոսության մեջ մտնելը, որն այս համատեքստում ենթադրում է պարբերաբար շփումներ, ինչպես նաև երկրորդական հարցերի շուրջ (ինչպիսիք են առևտուրը, տրանսպորտը, հաղորդակցությունը) պայմանագրեր ստորագրելու հնարավորություններ: Սա ցույց կտար, որ հայկական կողմը ջանքեր է գործադրում և որ թուրքական կողմն է խափանում ողջ գործընթացը:

«Մինչդեռ միջազգային հանրության աչքերում Թուրքիան ներկայումս չի դիտարկվում որպես գործընթացը խափանող և անզիջում կողմ, քանի որ Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը երբեք չի օգտագործել Թուրքիայի կողմից արձանագրությունների չվավերացման փաստը որպես դիվանագիտական գործիք», - նկատեց նա:

Եթե հայկական կողմն իսկապես ցանկանար, որպեսզի Թուրքիան վավերացներ արձանագրությունները, ապա նա կարող էր այս հարցի շուրջ իր մտահոգությունը բարձրաձայնել և դիմել այդ ստորագրությունների երաշխավորներին, որպեսզի վերջիններս ճնշում գործադրեին Թուրքիայի վրա արձանագրությունները ստորագրելու համար, կարծում է Գոչիկյանը:

Խոսելով Թուրքիայի ներսում քաղաքացիական այն շարժումների մասին, որոնք պայքարում են Թուրքիայի ժողովրդավարացման, ինչպես նաև Թուրքիայի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչման համար, դոկտոր Գոչիկյանն ընդգծեց, որ ցեղասպանության ճանաչումը կարող է տեղի ունենալ միայն ժողովրդավար Թուրքիայում: Նրա կարծիքով միայն ցեղասպանության ճանաչման համար պայքարող խմբերի վրա կենտրոնանալը սխալ է, պետք է աջակցել Թուրքիայի ժողովրդավարացման համար պայքարող ցանկացած նախաձեռնության: Սակայն, Հայաստանի կողմից Թուրքիայում այսպիսի խմբերին տրվող հավանությունը կարող է ունենալ հակառակ ազդեցություն, քանի որ վերջիններիս ընդդիմախոսները կարող են ասել, որ Հայաստանը խառնվում է Թուրքիայի ներքին հարցերին, և այդպիսով այդ խմբերը կարող են հեշտությամբ վարկաբեկվել:

Մեկնաբանելով թուրք-ամերիկյան հարաբերությունների ներկայիս փուլը՝ փորձագետը նշեց, որ այժմ երկկողմ հարաբերությունները պայմանավորող հիմնական գործոններն են «Իրաքի և Լևանտի իսլամական պետության» վերելքը, ինչպես նաև Մերձավոր արևելքում ռազմական և աշխարհաքաղաքական դասավորությունը:

«ԱՄՆ-ն շարունակում է ընկալել Թուրքիային որպես կարևոր դաշնակից տարածաշրջանում, սակայն Վաշինգտոնում կա նաև աճող դժգոհություն առ այն, որ Թուրքիան ավելի շատ ջանքեր չի ներդնում տարածաշրջանում Իսլամական պետության գործունեությունը զսպելու համար (հատկապես հաշվի առնելով, որ Թուրքիան ունի 1,000 կիլոմետրանոց սահման Սիրիայի և Իրաքի հետ): Թուրքիայի ներգրավման բացակայությունը (կամ գուցե շատ սահմանափակ ներգրավվածությունը) այս հակամարտության մեջ սակայն չի փոխել ԱՄՆ-ի այն դիրքորոշումը, որ Թուրքիան մնում է (կիսա)վստահելի գործընկեր տարածաշրջանում և կարևոր դերակատար Իսլամական պետության վտանգի տարածումը կանխելու գործում», - նշեց պրոֆեսոր Գոչիկյանը:

Պրոֆեսոր Ասպետ Գոչիկյանը Բոստոնի Բենթլի համալսարանի քաղաքագիտության ավագ դասախոս է: Ներկայումս դասավանդում է Միջին Արևելքի և ետ-խորհրդային պետությունների թեմաներով` կենտրոնանալով քաղաքացիական հասարակության, արտաքին քաղաքականության, քաղաքական զարգացումների և ազգայնականության վրա: Ա. Գոչիկյանը տարբեր մասնագիտական ժողովածուներում (օրինակ` Demokratizatsya, Instight Turkey և Central Asia and the Caucasus) հրատարակված հոդվածների և ուսումնասիրությունների հեղինակ է: 2008-ին նրա դոկտորական ատենախոսությունը հրատարակվեց որպես գիրք` «Փոքր պետությունների դիալեկտիկան. Հայաստանում և Վրաստանում արտաքին քաղաքականության ձևավորումը» վերնագրով: 2008թ.-ից պրոֆեսոր Գոչիկյանն  Armenian Review պարբերականի խմբագիրն է: