Ձեր վստահելի աղբյուրը

Աղդամյան դեպքերի 23-րդ տարելիցի առնչությամբ Panarmenian.net կայքը դիմել է National Geographic-ի՝ ծագմամբ ադրբեջանցի լուսանկարիչ Ռեզա Դիգգատտիի հիշողություններին և «վկայություններին», ով հայտնի է իր՝ վերոնշյալ իրադարձությունների մասին մի շարք իրար հակասող հայտարարություններով:

Ինչպես նշում է կայքը, լուսանկարիչն իր հարցազրույցներում իրադարձություններին ներգրավվածություն է ցուցաբերում` պնդելով, թե 1990 թվականի հունվարին ժամանել է Բաքու, որտեղ էլ իբր «հայերը սպանում էին ադրբեջանցիներին»: Այդպես է նա որակել Բաքվում շուրջ մեկ շաբաթ տևած հայերի ջարդերը:

Բացի այդ, լուսանկարչի հավաստիացմամբ` Բաքվում իրեն հանդիպել է «ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում Ադրբեջանի դեսպանը Փարիզում` Էլնուր Հուսեյնովը»: Խնդիրն այն է, որ 1990-ականներին Ադրբեջանը դեռ ԽՍՀՄ կազմում էր և իր ներկայացուցիչը չուներ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում: Այս կազմակերպության հետ իր ինքնուրույն համագործակցությունն Ադրբեջանը սկսել է միայն 1992 թվականի հունիսի 3-ին, այսինքն` լուսանկարչի կողմից նկարագրված Բաքու ժամանումից 2 տարի անց: Բացի այդ, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում Ադրբեջանի դեսպանի անունը ոչ թե Էլնուր, այլ Էլեոնոր էր:

Այնուհետև, լուսանկարիչը պատմում է, թե 1992 թվականի փետրվարի 28-29-ին նա գալիս է Ադրբեջան Աղդամյան դեպքերի առնչությամբ: Ցիտում ենք. «Ես այդ խմբի հետ եկա Աղդամ, որտեղ հավաքվել էին Խոջալուում հայերի գազանություններից փրկվել հաջողած մարդիկ: Այդ ժամանակ «Կարմիր խաչի» կազմակերպությունը բանակցություններ էր վարում հայերի հետ, որպեսզի վերջիններս վերադարձնեն մահացածների դիերը: Ես լուսանկարներ արեցի, երբ մենք Աղդամի ու Խոջալուի սահմանին փոխանակվում էինք գերիներով: Այդ ժամանակ հայ զինվորներից մեկն ինձ ցույց տվեց թեյի գդալ` հանելով այն գրպանից: Ես հարցրի` ինչին է պետք դա, իսկ զինվորն ինձ տեղեկացրեց, որ դրանով նրանք հանում էին ադրբեջանցի գերիների աչքերը»:

Այս պարագայում խիստ կարևոր է նշել, որ նա պարզապես լրագրող չէ, այլ նաև լուսանկարիչ է, այսինքն` մի մարդ, որ ունի տեղում պատմական իրադարձությունն արձանագրելու համար անհրաժեշտ ողջ սարքավորումները: Եվ ահա այստեղ հերթական անգամ հակասություն է ծագում նրա պատմածներում:

Նախ և առաջ, հայկական կողմը երկու օր անց և առանց որևէ նախապայմանների հանձնել է Խոջալուի բնակիչներին ադրբեջանական կողմին: Ընդ որում, սա բացարձակապես «Կարմիր խաչի կազմակերպության» վաստակը չէ, իրականում պատճառը պարզ էր ու հասկանալի. մի երկրում, որտեղ շրջափակման հետևանքով սով էր, նրանց պահելը հնարավոր չէր դառնում:

Երկրորդ հերթին, հետազոտվել են Դիգգատտիի` «Ադրբեջան» անվամբ ցուցահանդեսների աղբյուրներն ու արխիվները, այդ թվում` նրա կայքում ու այլ քարոզչական ռեսուրսներում եղածը: Ամենուր` որպես «Խոջալուի դեպքերի» ֆոտոփաստ ներկայացվում են մի քանի լուսանկարներ, որոնք արվել են Աղդամում` կենդանի, առողջ մարդիկ` առանց վայրագությունների ու խոշտանգումների հետքերի, մի քանի հեկեկող կին, մի տարեց կին` Աղդամի մզկիթի կողքին, տղամարդկանց դիերի սգումը մզկիթում` ահա թերևս այսքանը: Այն հանգամանքը, որ պրոֆեսիոնալ լուսանկարիչը` «գազանությունների ու սարսափների ականատեսը», «Խոջալուի զոհի» կամ էլ «արծաթե գդալով հավանական դահիճի» անգամ մեկ լուսանկար չի արել, չափազանց տարօրինակ է:

Ավելին, 2010 թվականին Դիգգատտին կազմակերպում է Parole de liberté անունը կրող ցուցահանդես Փարիզյան մետրոյի Լյուքսեմբուրգ կայանում, որտեղ էլ ներկայացնում է «Խոջալուի սարսափները»: Ընդ որում, ստենդի վրա ցուցադրված է լինում Աղդամյան դեպքերի հետ առնչվող լոկ մեկ լուսանկար, իսկ մնացյալները ներկայացնում են Աֆղանստանը, Աֆրիկան, Սարաևոն, սակայն կենտրոնական հատվածում զետեղված է լինում «Ադրբեջան. Աղդամ. 1992 թվականի ապրիլ» խորագիրը, մինչդեռ իր իսկ հավաստիացումներով` եղել էր Աղդամում և Խոջալուում փետրվարին, այլ ոչ թե ապրիլին:

Եվ ահա, վերջապես, 2015 թվականին ադրբեջանական մամուլը հանդես է գալիս «Խոջալուի ցեղասպանության լուսանկար» խորագրով. 21 հրապարակված լուսանկարներից 15-ը կենդանի, արտասվող մարդկանց են ներկայացնում (այդ թվում` տրանսպորտում տղամարդկանց) ինչը բնական երևույթ է պատերազմական պայմաններում, 3-ը շիրիմների լուսանկարներ են, իսկ թե ում են պատկանում դրանք, անհայտ է. դատելով լուսանկարից` խոսքը տղամարդու մասին է, որը տարիքի համաձայն պետք է կռվեր, և որն առավել ևս «ցեղասպանության զոհ» չէ: Մնացյալ 3 լուսանկարներում դիակներ են, որոնք ներկայացնում են հասուն տղամարդկանց, որոնց չի կարելի ոչ մի դեպքում դասել խաղաղ բնակիչների շարքին: Հատկանշական է, որ նրանցից մեկի դիակի վրա նկատվում է սովորաբար զինվորականներին տրվող շապիկ:

Ինչ էլ որ եղած լիներ, միևնույն է, խիստ տարօրինակ է այն, որ լուսանկարիչը պնդում է, թե «տեսել է», սակայն չի կարող իր իսկ տեսածի ապացույց լուսանկարներ ներկայացնել, նույնիսկ չի հիշում մարդկանց, ում հետ հանդիպել է, թե ինչ անուններ ունեին նրանք, շփոթում է 1990 թվականի իրադարձությունը 1992 թվականի հետ:

Նյութեր թեմայի շուրջ`
Հետազոտություն. Բաքվի քարոզչության կեղծարարությունների մերկացումն ու Խոջալուի դեպքերի իրական մեղավորները
Ադրբեջանական քարոզչամեքենան հասուն տղամարդուն ներկայացնում է 6-ամյա երեխա և «Աղդամյան դեպքերի զոհ»
Ադիբեկյան. Աղդամյան դեպքերում Ադրբեջանը փնտրում է ինդուլգենցիա` հայերի դեմ հետագա գազանություններ իրականացնելու
Թե ինչպես են «գերեվարված» ադրբեջանցու մոտ ականջներ «աճել»