Ձեր վստահելի աղբյուրը

«The News Tribune» պարբերականում հրապարակվել է «KPLU» հանրային ռադիոյի թոշակի անցած լրագրող Սթիվ Կրուգերի հոդվածը Հայոց Ցեղասպանության մասին: Կրուգերը 2012թ-ին հրատարակել է Ցեղասպանությանը նվիրված «Ճակատագրի մանիֆեստ. Կրակ ջրի վրա» գիրքը և պատրաստվում է այս գարնան վերջին հրատարակել նույն թեմայով «Լեռան ստվերում» գիրքը:

Ստորև ներկայացնում ենք հեղինակի հոդվածն ամբողջությամբ` հայերեն թարգմանությամբ:

«Երբ ես մանուկ էի, պատմություններն այն մասին, թե ինչ է կատարվել հայ ժողովրդի հետ Թուրքիայի պատճառով, մեր ընտանիքի խոսակցության հիմնական թեման էին:  Ինձ որդեգրած մոր ծնողները փրկվել էին այն աղետից, որը ժամանակակից աշխարհի մեծ մասն անվանում է «Հայոց Ցեղասպանություն»: Մանուկ հասակում գաղթելով ԱՄՆ` նրանք վայելել են «չարի դեմ հաղթանակը»` ապրելով հարմարավետ ու ապահովված կյանք մինչև խոր ծերություն:

Ժամանակակից Թուրքիայի իշխանությունների բարձրագոչ աղաղակումներն այն մասին, թե Ցեղասպանություն չի եղել, միշտ իմ մեջ մեկ հարց են առաջացրել` եթե Ցեղասպանություն չի եղել, ապա ու՞ր է իմ ընտանիքը:

Մեզնից շատերը կարող են տեղեկատվություն ստանալ իրենց գենետիկ նախնիների մասին ծննդյան վկայականների միջոցով, տարբեր գրանցամատյանների ու միգրացիոն վկայականների շնորհիվ: Մի շարք ինտերնետային ծառայություններ, ինչպես օրինակ` «Ancestry.com»-ը մեզ առաջարկում են որոնման հեշտ տարբերակներ մեր ընտանիքի պատմության օգնությամբ: Այդուհանդերձ, հայ ժողովրդի մի ամբողջ սերնդի համար այս որոնողական համակարգերը ոչինչ գտնելու ընդունակ չեն:

Մայրական կողմից իմ տատն ու պապը փրկվելուց հետո անվանակոչվել են Քափ և Ռոուս Բաղդասարյաններ: Կարմիր խաչը նրանց առանձին-առանձին փրկել է 1890-ականների կեսերին` այն իրադարձությունների սկզբում, ինչը դառնալու էր ցեղասպանություն:

Իմ տատիկին պատմել են, որ նրան գտել են նորածին ժամանակ` մի սպանված կնոջ (ենթադրաբար մոր) մարնի տակ թաքնված` արևելյան Անատոլիայի (ժամանակակից Թուրքիա) գյուղերից մեկում: Այդտեղ կոտորած էր իրականացրել Համիդիե ջոկատը, որը ենթարկվում էր այդ ժամանակ Օսմանյան սուլթան Աբդուլ Համիդ 2-րդին:

Իմ պապիկին էլ պատմել են, որ նրան հայտնաբերել են 4 տարեկանում` փողոցներում թափառելիս: Իր ամբողջ կյանքի ընթացքում նա ասում էր, որ ոչինչ չի հիշում այն մասին, թե ինչ էր պատահել իրեն փրկելուց առաջ: Այսօր մենք հասկանում ենք, որ դա բավականի տարածված հետրտավմատիկ սթրեսի հետևանք է:

Այս առումով կարող ենք ասել, որ փրկվածները հաջողակ են եղել, որովհետև, ինչպես նշում են պատմական արձանագրությունները, ավելի քան 300 հազար հայեր են զոհվե,լ այսպես կոչված, Համիդյան կոտորածների հետևանքով:

Իմ տատն ու պապը կարողացել են գաղթել Բրիտանիա, ապա Ամերիկա Մեծ Ցեղասպանությունից առաջ, որը սկսվեց 100 տարի առաջ այս օրերին` 1915թ-ի ապրիլի 24-ին:

Երբ այն ավարտվեց 1922թ-ին, Թուրքիայում ապրող 2 միլիոն հայերից 1,5 միլիոնը սպանվել էր: Ինձ համար իմ տատն ու պապը բառացիորեն հանդիսանում են իմ գերդաստանի «զրոյական մարդիկ», քանզի նրանցից առաջ ոչ մի անուն չկա իմ տոհմածառում: Ուստի որտե՞ղ է իմ ընտանիքը:

Ես իմ կյանքի 44 տարին ապրել եմ` աշխատելով լրագրող, և ճշմարտության սկզբունքը հոսում էիմ երակներով: Ես հավատում են, որ յուրաքանչյուր պատմություն ունի տարբեր կողմեր, և դրանցից յուրաքանչյուրն արժանի է լսված լինելու: Այնուամենայնիվ, երբեմն առաջանում է ճշմարտության ոչ մեծ խնդիր:

Ինչ էլ, որ Անկարան ուզենա հավատացնել աշխարհին, Հայոց Ցեղասպանությունը տեղի է ունեցել:

Անգամ հրեաների Ցեղասպանության ժամանակ, որն իրականացվեց նացիստների կողմից 20 տարի անց, հայերը կրկին թիրախում էին, որովհետև նրանք ավելի բարգավաճ էին, քան թուրքերը: Պատճառներից մեկը հավանաբար այն է, որ հայկական քաղաքակրթությունը կրթության գործոնը չափազանց կարևորում է: Այնպես ինչպես հիմա է` լավ կրթությունն առավել բարեկեցիկ կյանք է ապահովում:

Հայկական սփյուռքը, որի զգալի մասն ապրում է ԱՄՆ-ում, հիմնականում ծաղկել է` ձգտելով վրեժ լուծել իր նախնիների համար` լավ և բարգավաճ ապրելու ճանապարհով:

Ոմանք, ինչպես իմ մանկության ավագ ընկերոջ ընտանիքում էր, հնարավորինս քիչ էին խոսում ցեղասպանության մասին` փորձելով այդ չարիքը թողնել անցյալում, ոմանց համար էլ, ինչպես իմ Ռոուս տատիկի համար, ցեղասպանությունը միշտ աչքի առաջ էր:
Դա մեր վճարած գինն է, իմ կարծիքով, երբ մարդը դադարում է մարդ լինելուց: 

Եթե մենք ժխտում ենք մեզանում պատահած չարիքը, ապա ինչպե՞ս ենք պատրաստվում կանխարգելել ապագայում դրա կրկնվելը:
Հայերը, հրեաները, Ռուանդայում պատահածը, Սիրիայի քրիստոնյաները: Ակնհայտ է` ժխտումը ճիշտ ճանապարհը չէ: Որքա՞ն մարդ է ստիպված հարցնել` «Որտե՞ղ է իմ ընտանիքը»: