Հոգեբույժ Ռիտա Սուլահյան-Կույումջյանը փորձել է վեր հանել Կոմիտասի հոգեբանական բնութագիրը
Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի տեղի ունեցավ Ռիտա Սուլահյան-Կույումջյանի «Խելագարության ակունքներում: Կոմիտաս. հայ կուռքի դիմանկարը» գրքի հայերեն թարգմանության շնորհանդեսը: Գիրքը նվիրված է հայ մեծանուն կոմպոզիտոր, երաժշտագետ, հայագետ Կոմիտաս Վարդապետի կյանքի անհայտ էջերի ու հոգեբանական ապրումների տակավին չլուսաբանված ծալքերի ուսումնասիրությանը: Հոգեբանական լույսի ներքո և ժամանակակից հոգեբուժական-հոգեվերլուծական մոտեցումների ու մեթոդների կիրառմամբ հեղինակը փորձել է վեր հանել Կոմիտասի հոգեբանական բնութագիրը, ապրումները, դրանց ակունքները և մասնագիտական եզրակացություններ ու հիմնավորումներ տալ:
«Հիմնականում ուսումնասիրել եմ Կոմիտասի հիվանդությունը՝ հոգեվերլուծական ու բժշկական տեսանկյունից: Տարիներ առաջ, երբ որ սկսեցի հետաքրքրվել Կոմիտասի կյանքով, նկատեցի, որ որևէ լուրջ աշխատանք չկա նրա հիվանդության մասին: Գիտական բաց կա: Որոշեցի ինքս հետաքրքրվել: Փարիզի տարբեր հոգեբուժարաններում գտա արխիվները, դրանց, ինչպես նաև արևմտյան հոգեբուժության և արևմտյան հոգեբանության հիման վրա վերլուծեցի հիվանդությունը, կյանքի բոլոր էտապներում զգացած տառապանքները ու գրեցի այս գիրքը»,- լրագրողների հետ զրույցում ասաց Ռիտա Սուլահյան-Կույումջյանը:
Նրա խոսքով, Կոմիտասի հիվանդությունն էր՝ հետսթրեսային խանգարում, ուներ նաև դեպրեսիայի նշաններ: «1915 թվականից է նրա մոտ նկատվել այդ խանգարումները: Երաժշտություն ստեղծելու փոխարեն, նրա մտքում վախը, հալածախտը, ստորացած լինելու զգացումն էին տեղ գտել: Դրա հետևանքով նա ստեղծագործելու կարողություն չուներ: Կյանքի ընթացքում ունեցած կորուստները, տատապանքները, նաև Հայոց ցեղասպանության ողջ ընթացին հետևելը նրան բերել էր այդ վիճակին»,- ասաց գրքի հեղինակ հոգեբույժ Ռիտա Սուլահյան-Կույումջյանը:
Գրքի հեղինակ Ռիտա Սուլահյան-Կույումջյանն ավարտել է Երևանի Պետական բժշկական համալսարանը: Որպես հոգեբույժ մասնագիտացել է Մոնրեալի Մակ-Գիլի համալսարանում, որտեղ դասավանդում է 35 տարի: Ունի դոցենտի կոչում: Ներկայումս նա աշխատում է Մոնրեալի «Սուրբ Մարիամ» հիվանդանոցում՝ որպես հոգեբուժական ամբուլատոր վարչության տնօրեն: Հինգ գրքի հեղինակ է: «Խելագարության ակունքներում։ Կոմիտաս. հայ կուռքի դիմանկարը» երկրորդ գիրքն է։ Այն անգլերենից հայերեն թարգմանել են Լուսինե Աբրահամյանը և Ռոբերտ Թաթոյանը: Գիրքը հրատարակության է երաշխավորել Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի գիտական խորհուրդը: Նախատեսված է մասնագետների և ընթերցողների լայն շրջանակի համար: Գիրքն ունի 272 էջ: Ներածությունից և հավելվածից բացի, գիրքն ունի տաս բաժին՝ ներկայացնելով Կոմիտասին մանկությունից մինչև կյանքի վերջին օրերը:
1915 թվականի ապրիլի 24-ին երիտթուրքական վարչակարգը շուրջ 600 հայ մտավորականների հետ ձերբակալել է նաև Կոմիտաս Վարդապետին և աքսորել Չանղր (Կոստանդնուպոլսից 800 կմ հեռու)։ Երկու շաբաթ անց եվրոպական և ամերիկյան դեսպանների միջնորդությամբ նա ազատ է արձակվել և վերադարձել էԿոստանդնուպոլիս: Աքսորից վերադառնալուց հետո Կոմիտաս Վարդապետի առողջական վիճակը կտրուկ վատացել է։ Վարդապետի մոտ խորանում էին հետապնդման մանիայի ախտանշանները, և ըստ հուշագիրների՝ յուրաքանչյուր ցնցում և ձայն սարսափեցնում էր նրան։ Կոմիտասին թվում էր, թե թուրքերն անընդհատ հետապնդում են իրեն, ուստի և նա ձգտում էր բացարձակ միայնության և լռության, հաճախ չէր ընդունում իր վաղեմի բարեկամներին և ծանոթներին, իրեն տեսնել ցանկացող երկրպագուներին։ Բժշկապետ Վահրամ Թորգոմյանը 1916 թվականի աշնանը, խորհրդակցելով Կոստանդնուպոլսի հայտնի հոգեբույժ դոկտոր Գոնոսի հետ, Վարդապետին տեղափոխել է Շիշլիի Hôpital de la Paix հիվանդանոցը, ուր Վարդապետը մնացել է մինչև 1919 թվականը։ Իր պայծառատեսության պահերին նա բազմիցս բողոքել է հիվանդանոցի անտանելի պայմաններից. «Սնունդը՝ շան լափ, կեղտ ու ոջիլ, միակ բուժումը՝ մեկուսացում և անտարբեր վերաբերմունք»։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո հայ գաղութը Վարդապետի վիճակը բարելավելու նպատակով որոշել է նրան ուղարկել Ֆրանսիա։
1919 թվականի ապրիլին Կոմիտասին տեղափոխել են Փարիզի Վիլ-Եվրայի հոգեբուժարան, իսկ 1922 թվականի օգոստոսին միջոցների սղության պատճառով՝ Վիլ-Ժուիֆի հոգեբուժարան, ուր Վարդապետը մնաց մինչև իր կյանքի վերջը։
Կոմիտաս Վարդապետը վախճանվեց 1935 թվականի հոկտեմբերի 21-ին առավոտյան ժամը 6-ին Վիլ-Ժուիֆի հիվանդանոցում՝ գարշապարի թարախակալումից առաջացած բարդությունների հետևանքով։
Նախորդող հրապարակումներ՝
«… ինչպես և ինչու հարցերը մշտապես ուղեկցում են Կոմիտասին»
Լրահոս
Տեսանյութեր
Անահիտ աստվածուհու արձանը կցուցադրվի Հայաստանի պատմության թանգարանում պահվող բացառիկ նմուշների հետ
