Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայաստանի անկախացումից հետո հանրապետությունում տեղի ունեցած քաղաքական և սոցիալ-տնտեսական փոփոխություններն իրենց ազդեցությունն են ունեցել բոլոր բնագավառների, այդ թվում և` բնակչության վերարտադրողական վարքագծի վրա: Վերջինս, իր հերթին, բերել է պտղաբերության մակարդակի (ծնելիության գումարային գործակցի) շեշտակի անկման` ծնունակ տարիքի մեկ կնոջ հաշվով, 2.62 երեխայից` 1990թ., մինչև 1.56 երեխայի` 2010թ.: Սրա ֆոնին առավել սրվել է տղա երեխա ունենալու մոլուցքը և որպես հետևանք` 1993թ.-ից սկսած արձանագրվել են նորածինների սեռերի կենսաբանորեն ընդունված նորմալ հարաբերակցությունից զգալիորեն բարձր ցուցանիշներ` 110-120 տղա` 100 աղջկա դիմաց, մինչդեռ ընդունելի է 102-106 տղա` 100 աղջկա դիմաց հարաբերակցությունը: Չոր թվերով ասած` տարեկան Հայաստանում չի ծնվում 1400 աղջիկ երեխա:

Խնդրի շուրջ Panorama.am-ը զրուցեց «ԴԻԱԳՆՈՍՏԻԿԱ» բժշկական միավորման մանկաբարձ-գինեկոլոգ, սոնոգրաֆիստ Գյուլնարա Ավանյանցի հետ, ով իր երկարամյա աշխատանքային կարիերայի ընթացքում տեսել է և աբորտի գնացող, և աբորտի հետևանքներով կանանց, իսկ շատերին էլ օգնել մտքափոխվել և կյանք նվիրել երեխային.

-Տիկին Ավանյանց, ինչպե՞ս եք գնահատում սեռով պայմանավորված աբորտների խնդիրը մեր երկրում, որտեղ առկա է անհանգստացնող դեմոգրաֆիական պատկեր:

-Հայաստանում սելեկտիվ աբորտների հարցը բավականին երկար ժամանակ է, ինչ մտահոգիչ է ու անհանգստացնող միտումներ ունի, այն անգամ բարձրաձայնվել է ԵԽԽՎ-ում, սակայն այդպես էլ չհստակեցվեց` ինչպե՞ս պետք է խնդիրը լուծվի և արդյո՞ք պետք է լուծվի: Հարցը մինչ օրս էլ մնում է բաց, բայց դրանից չի կորցնում իր ակտուալությունն ու օրակարգային հրատապ լինելը:
Աբորտների թեման շոշափելիս շատ են խոսում արգելքների մասին, հաճախ հղում անում պատմությանը` ստալինիզմի ժամանակաշրջանին, երբ աբորտները արգելված էին… Միևնույն է կինը աբորտ կանի, որքան էլ նրան արգելես: Ներկայումս, երբ տեխնոլոգիաները օր օրի զարգանում են, արգելքը միայն կբերի նրան, որ կավելանան հանցագործությունները, կաճի կոռուպցիան, ի վերջո` լուրջ վտանգի տակ կառնվի հենց կնոջ առողջությունը: Բայց և չարգելել աբորտները` ևս խնդրահարույց է, քանի որ ցանկացած պարագայում աբորտը անհետևանք չի լինում կնոջ համար:

-Աշխատանքից ելնելով` շա՞տ եք լսում այդ հարցը` աղջի՞կ, թե տղա:

-Շա~տ…. Ասեմ, որ ինչ վերաբերում է սեռով պայմանավորված աբորտներին, ապա ես` որպես մայր և որպես մասնագետ, երբեք չեմ հասկացել այդ տարբերությունը, որ ծնողները դնում են ապագա երեխայի սեռերի առումով: Երբ Հայաստանը դնում են նույն խնդրով մտահոգիչ ցուցանիշ արձանագրած այլ երկրների հետ նույն շարքում, նույն Հնդկաստանի կամ Չինաստանի, ապա նրանց դեպքում նաև բացատրվում է, որ կան ավանդույթներ, որ աղջիկը ցանկալի չէ և, վերջին հաշվով` նրանք դեմոգրաֆիական խնդիր չունեն: Իսկ մե՞նք: Ես գտնում եմ, որ այդ տարբերությունը, որ դրվում է սեռերի միջև, իրականում որևէ տրամաբանված բացատրություն կոնկրետ մեր հասարակության մեջ չունի:
Որպես սոնոգրաֆիստ ասեմ` սեռով պայմանավորված աբորտի գնացող կինը պետք է հստակ գիտակցի, որ տեխնիկան կարող է սխալ արդյունք ցույց տալ (ի վերջո այդ սարքավորումները միտված են նախևառաջ ներքին հիվանդությունների, երեխայի մոտ պաթոլոգիաների հայտնաբերմանը), ինչը պայմանավորված է մի շարք հանգամանքներով` երեխայի դիրք, երեխայի մատիկը ոտքերի արանքում կամ ձեռքով սեռական օրգանների ծածկելը: Այս ամենը խաբուսիկ կարող են լինել, բայց և ճակատագրական երեխայի համար` շատ դեպքերում նա չի ծնվում…

-Դուք վկայակոչեցիք ԵԽԽՎ քննարկումները, որոնք բարձրաձայնեցին ահագնացող խնդիրը մի քանի երկրներում և մեզ մոտ: Բայց դա ԵԽԽՎ-ն է, մենք` մենք. ի՞նչ անենք, որտե՞ղ փնտրենք լուծումը:

-Ինչ-որ բան անել իհարկե պետք է ու շատ ակտիվ, բայց գործողությունների պլանը երբեք չկառուցել արգելքների վրա: Միակ ճանապարհը, ըստ իս, որ ժամանակի ընթացքում կբերի խնդրի լուծմանը, հասարակական մտածելակերպի փոփոխումն է, մարդկանց վերջապես հասցնելը, որ դա ճիշտ չէ, սխալ է, որ այդպես շարունակել պետք չէ: Ես ներողություն եմ խնդրում, բայց իրականում մեր հասարակության մոտ այնքան ցածր է սոցիալական գիտակցումը, որ վեհ գաղափարներից խոսելը, իսկ այս հարցը դասվում է այդ շարքում, ուղղակի անարդյունավետ է:
Տեխնիկան զարգանում է, բժշկությունը` ևս, սակայն բնությունը չգրված օրենքներ ունի և եթե նա որոշել է, որ պետք է աղջիկ ծնվի, ապա այդպես էլ կլինի: Ու նախևառաջ հարկավոր է բացատրել, հասցնել ոչ միայն կնոջ, այլև տղամարդկանց գիտակցությանը հենց դա: Հետո նաև այն, որ ցանկացած աբորտ, անգամ վաղ շրջանում, անհետևանք չի լինում և պետք չէ աբորտից հետո գնալ տուն ու մոռանալ դրա մասին. կինը պարտավոր է տեր կանգնել սթրես տարած օրգանիզմին և ժամանակին կանխարգելել այն բարդությունները, որ կարող են լինել աբորտից հետո: Անգրագիտությունը իրականում շատ է վնասում ու գնալով այդ իրավիճակը խորանում է:

-ԵԽԽՎ այդ քննարկումից հետո հնչեցին կարծիքներ, որ հնարավոր է այս կարգի աբորտների դեմն առնել ոչ թե աբորտները արգելելով, այլ արգելելով հայտնել ապագա ծնողներին երեխայի սեռը: Փոքր-ինչ կասկածելի է թվում, որ դա արդյունավետ լուծում կարող է լինել…

-Դա լուծում չէ, քանի որ, նախ, խոսքը դարձյալ արգելքի մասին է, իսկ բացի այս պետք չէ մոռանալ փողի իշխանության մասին: Սա իր հետ առաջ կբերի միայն կոռուպցիոն ռիսկը և բացի դա որևէ այլ կերպ իրավիճակ չի փոխի: Ի վերջո` ո՞վ կարող է իմանալ, թե ինչ է կատարվում գինեկոլոգի կաբինետում և կամ ի՞նչ է նա ասում հղի կնոջը: Այս կյանքում միայն մի Էյնշթեյնի օրենք է գործում` ամեն ինչ հարաբերական է: Ես կրկնում եմ` միայն մարդկանց սոցիալական մակարդակը, նրանց գրագիտությունը բարձրացնելով կարելի է դրական արդյունք ակնկալել:
Բայց ներկայումս ի՞նչ դրական արդյունքի մասին կարող է խոսք լինել, եթե աղջիկների ու կանանց մեծամասնությունը ինքնաբուժմամբ են զբաղված. լսել են դեղորայքային աբորտի մասին, գիտեն, որ նշված դեղը շատ հեշտ է գնել դեղատանը և գնում են, խմում , հետո էլ բժիշկները պայքարում են կամ նրանց կյանքը փրկելու, կամ էլ հետագայում անպտղությունը բուժելու համար: Սա այլ ծայրահեղություն է, բայց սա հստակ գալիս է ապացուցելու, թե որքան ցածր է մարդկանց սոցիալական գիտակցությունը ու սեփական առողջության նկատմամբ վերաբերմունքը:

-Տիկին Ավանյանց, ինչ եք կարծում` պետությանը հարկավո՞ր է օտարներ երկրների օգնությունը այս հարցում, թե առաջնային հարկավոր է, որպեսզի պետությունը կամք դրսևորի:

-Միայն մեկ բան է հարկավոր` ցանկություն: Երբ ես մի բան ուզում եմ, ես դա անում եմ: Պետությունն իսկապես պետք է ցանկանա, իսկ այս դեպքում օտար պետությունների օգնությունն ու աջակցությունը ավելի արդյունավետ կլինի:

-Միայն պետությունը պետք է այս հարցով ցանկություն հայտնի՞, եկեղեցիյն դերակատարում չունի՞:

-Ունի և բավականին մեծ: Ես գտնում եմ, որ եկեղեցին իսկապես պետք է խառնվի այս հարցին, հայտնի իր տեսակետը… Իհարկե, եկեղեցին ընդհանուր առմամբ դեմ է աբորտներին, բայց լռելու ժամանակը, կարծում եմ, անցել է. եկեղեցին պետք է իր խոսքն ասի: