Համացանց 09:10 18/09/2013

«Առանց մեծերի դժվար է, առանց հույսի՝ անհնար»… Վիկտոր Համբարձումյան (լուսանկարներ)

«Ծնվում են մարդիկ, որ դեմք ու դիմագիծ են տալիս իրենց սնուցող մայր ժողովրդին: Այսպիսին էին Մեսրոպ Մաշտոցն ու Խորենացին, Թորոս Ռոսլինն ու Նարեկացին: Այդպիսին է Վիկտոր Համբարձումյանը»,- այսպես է բնութագրել Վ. Համբարձումյանին նկարիչ Մարտիրոս Սարյանը:


1908 թվականի այս օրը ծնվել է 20-րդ դարի մեծագույն գիտնական, հայ հայտնի աստղաֆիզիկոս, Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի ակադեմիկոս, տեսական աստղաֆիզիկայի հիմնադիրներից Վիկտոր Համբարձումյանը։ Համբարձումյանի աշխատությունները վերաբերում են աստղերի և միգամածությունների ֆիզիկայի, աստղային աստղագիտության,աստղային համակարգերի դինամիկայի, աստղերի և գալակտիկաների տիեզերածնության և մաթեմատիկական ֆիզիկայի բնագավառներին։ Համբարձումյանը հեղինակն է սկզբունքորեն նոր տիեզերածնական հայեցակարգի։ Վ. Համբարձումյանը Ստալինյան մրցանակի կրկնակի (1946, 1950) դափնեկիր է, Սոցիալիստական Աշխատանքի կրկնակի (1968, 1978) Հերոս, Հայաստանի ազգային հերոս (1996), Ռուսաստանի Դաշնության պետական մրցանակի դափնեկիր, արժանացել է բազմաթիվ ակադեմիական պարգևների։

«Աշխարհի բոլոր աստղագետների հետ միասին աննկարագրելի կերպով հիանում եմ առաջնակարգ ներդրումներով, յուրահատկությամբ եւ փայլով, որոնք պրոֆեսոր Համբարձումյանը մտցրեց վերջին հիսուն տարիների ընթացքում աստղագիտության մեջ»,- ասել է Ամերիկայի մեծագույն աստղագետ-տեսաբան, նոբելյան մրցանակակիր Սուբրախմանյան Չանդրասեկար:


Վ. Համբարձումյանը Բյուրականի աստղադիտարանի հիմնադիրն է, որի անփոփոխ տնօրենն է եղել մինչև 1988 թ։ 1961 – 1964 թթ եղել է Միջազգային Աստղագիտական Միության նախագահ։ Երկու անգամ (1968 – 1970 և 1970 – 1972 թթ) ընտրվել է Գիտական Միությունների Միջազգային Խորհրդի նախագահ։ Վ. Հ. Համբարձումյանի անվամբ է կոչված թիվ 1905 փոքր մոլորակը (Ambartsumian), որ հայտնաբերել է Տ. Մ. Սմիռնովան` Ղրիմի աստղադիտարանում 1972 թ. մայիսի 14-ին։

Վ. Համբարձումյանը ծավալել է գիտա-կազմակերպչական, հասարակական-քաղաքական, մանկավարժական գործունեություն: 1990-ի սեպտեմբերի 9-ին, միանալով Զորի Բալայանին նա հացադուլ է հայտարարել՝ բողոքելով Գորբաչովի կողմից Ղարաբաղիօրինական իշխանության լուծարման դեմ: Երկու օր անց ԽՍՀՄ նախագահ Մ. Ս. Գորբաչովը ուղերձով շնորհավորել է ակադեմիկոսի ծննդյան տարեդարձը և խնդրել դադարեցնել հացադուլը: Շնորհավորանքի տեքստն ընթերցելով՝ Համբարձումյանը դիմել է թղթատարին. «Խնդրում եմ Միխայիլ Սերգեևիչին փոխանցել, որ եթե ինքը խնդրում է դադարեցնել քաղաքական ձեռնարկումը, ապա կարող էր նշել նաև հացադուլ հայտարարած իմ ընկերների անունները: Թե չէ, մի տեսակ լավ չի ստացվում: Նրան նաև փոխանցեք, որ մենք կգնանք մինչև վերջ և որ անձամբ ես երբեք չէի դիմի նման ծայրահեղ միջոցի, եթե վստահ չլինեի իմ իրավացիությանը»:

Վ. Համբարձումյանը մահացել է 1996 թ. օգոստոսի 12-ին Բյուրականում։ Նա թաղված է Բյուրականում Մեծ Աստղադիտակից ոչ հեռու աստղադիտարանի գերեզմանատանը։

Վիկտոր Համբարձումյանն իր կտակում (29. 08․ 1994 թ) գրում է. «...Կտակում եմ ինձ հաջորդող սերունդներին, թոռներիս, ծոռներիս տիրապետել հայոց լեզվին: Ամեն մեկը պետք է իր պարտքը համարի ուսումնասիրել հայոց լեզուն, գրագետ լինի հայերենից:
Մենք փոխանցում ենք սերունդներին ոչ թե արյուն, այլ գաղափարներ, և այդ գաղափարների մեջ ինձ համար ամենաթանկը հայոց լեզուն է:
Յուրաքանչյուր սերունդ պարտավոր է սովորեցնել հաջորդին հայոց լեզուն:
Գիտցի՛ր, որ քանի ապրում եմ, իմ կյանքի ամենամեծ երջանկությունը եղել է և կմնա, հայոց լեզվին տիրապետելը: Ցանկանում եմ երջանկություն բոլորիդ: Դա նշանակում է, որ պետք է լավ տիրապետել հայոց լեզվին»:

«Վիկտոր Համբարձումյանը գիտությունը հայացրեց, և աշխարհին պարտադրեց մեր այդ կերպարը՝ կարելությամբ ու խոյանքով լեցուն հայ մարդու կերպարը: Նա մեզ հարաբերեց քսաներորդ դարի հետ, և քսանմեկերորդ դարի այսօրվա մեր հույսը սնվում է դարձյալ իր երեկվա կենդանի՝ որպես համաշխարհային գիտություն՝ ներկայությամբ: Առանց մեծերի դժվար է, առանց հույսի՝ անհնար: Եվ հուսանք, որ զորելու ենք ուղի անել Վիկտոր Համբարձումյան մեծ աստղի լուսե խոյացման շքեղ ծիրը»,- ասել է Հրանտ Մաթևոսյանը:



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

22:32
Հայաստանը «Եվրատեսիլ»-ում կներկայացնի Պարգը
Հայաստանը «Եվրատեսիլ» 2025 երգի միջազգային մրցույթում կներկայացնի Պարգը։  Հայաստանյան պատվիրակն ընտրվեց «Դեպի...
Աղբյուր` Panorama.am
22:18
Իսրայելի ռազմաօդային ուժերը հարձակվել են Լիբանանի ռազմական թիրախների վրա
Իսրայելի ռազմաօդային ուժերը հարվածներ են հասցրել Լիբանանի տարածքում գտնվող «մի շարք ռազմական օբյեկտների», որտեղ պահվում էին զենքեր և...
Աղբյուր` Panorama.am
20:56
Ադելյա Պետրոսյանը Ռուսաստանի Գրան պրիի հաղթող
Գեղասահորդուհի Ադելյա Պետրոսյանը Կրասնոյարսկում ընթացող Ռուսաստանի Գրան պրիի մենասահքի եզրափակչում դարձավ լավագույնը։ Երկու ծրագրերի...
Աղբյուր` Panorama.am
19:52
Ալեքսեյ Նավալնիի մահվան տարելիցին մոտ 1.5 հազար մարդ էր գնացել Մոսկվայի Բորիսովսկոյե գերեզմանատուն
Ալեքսեյ Նավալնիի մահվան տարելիցին մոտ մեկուկես հազար մարդ եկել է Մոսկվայի Բորիսովսկոյե գերեզմանատուն, որտեղ թաղված է քաղաքական գործիչը։ Նավալնիի...
Աղբյուր` Panorama.am
19:01
Կարմիրգրքային բեզոարյան այծը ազատ շրջում է Երևանի կենտրոնում
Ֆեյսբուքի օգտատերերը տեսագրություն են տարածել, որտեղ երևում է, թե ինչպես է բեզոարյան այծն ազատ շրջում Երևանի կենտրոնի բանուկ փողոցներից մեկի...
Աղբյուր` Panorama.am
18:00
Ավետիք Իշխանյանի հոգեհանգիստը տեղի կունենա Նուբարաշենի խճուղի 46 հասցեում
Իրավապաշտպան, հասարակական գործիչ Ավետիք Իշխանյանի հոգեհանգիստը տեղի կունենա երկուշաբթի՝ փետրվարի 17-ին, ժամը 18։00-21։00։ Սգո սրահի հասցեն՝...
Աղբյուր` Panorama.am
17:28
Ողբերգական ավտովթար՝ «Զիլ 131» բեռնատարը բախվել է քարերին և կողաշրջվել․ վարորդի մահացել է
Փետրվարի 16-ին, ողբերգական ավտովթար է տեղի ունեցել Գեղարքունիքի մարզում։ Ժամը 16։10-ի սահմաններում Ծովագյուղ-Շորժա-Վարդենիս ավտոճանապարհի 3-րդ...
Աղբյուր` Panorama.am
17:17
Այս 7 տարվա ընթացքում Փաշինյանի ականջներն այդպես էլ հում մնացին արտաքին հարցերում. Արմեն Աշոտյան
Արմեն Աշոտյանի ֆեյսբուքի էջում արհեստական բանականության միջոցով ներկայացված է հարցազրույց՝ հետևյալ հարցերի շուրջ. «Ռուսաստան-Միացյալ...
Աղբյուր` Panorama.am
16:55
Ժողովրդավարական իշխանությունը վարորդներին հրահանգում է տրանսպորտից իջեցնել բոլոր նրանց, ովքեր բոյկոտում են. Արթուր Չախոյան
Հանրային գործիչ Արթուր Չախոյանը տեսագրություն է հրապարակել և գրել. «Սա՞ է ժողովրդավարական իշխանությունը, որը վարորդներին հրահանգում է...
Աղբյուր` Panorama.am
16:24
Փաշինյանը Գերմանիայի հայ համայնքին ներկայացրել է Հայաստանի առջև ծառացած մարտահրավերները
Կառավարության ֆեյսբուքյան էջից տեղեկանում ենք, որ Մյունխենում տեղի է ունեցել  Նիկոլ Փաշինյանի հանդիպումը Գերմանիայի հայ համայնքի...
Աղբյուր` Panorama.am
16:16
Արցախի կորուստը, Հայաստանում տիրող իրավիճակի գիտակցումը հյուծեցին այդ իրականության հետ անհաշտ մտավորականին. Սերժ Սարգսյան
ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանը ցավակցություն է հայտնել Ավետիք Իշխանյանի մահվան կապակցությամբ «Խոր ցավով տեղեկացա իրավապաշտպան,...
Աղբյուր` Panorama.am
15:48
Նա հեռացավ՝ չդիմանալով ողջ այն անարդարությանը և ցավին, որը ներթափանցել է մեր կյանք. Ավետիք Չալաբյան
«ՀայաՔվե» նախաձեռնության համահիմնադիր Ավետիք չալաբյանը գրում է Այսօր կյանքից հեռացել է «Ղարաբաղ» կոմիտեի գաղտնի...
Աղբյուր` Panorama.am
15:04
Ավետիք Իշխանյանի գործունեությունը մեծ գնահատանքի է արժանի՝ որպես իրականում անվախ, սկզբունքային, պետության համար մտահոգ հասարակական գործչի. Ռոբերտ Քոչարյան
ՀՀ Երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը ցավակցել է Ավետիք Իշխանյանի մահվան կապակցությամբ։ «Խորը ցավով տեղեկացա Ավետիք Իշխանյանի անժամանակ...
Աղբյուր` Panorama.am
14:24
Նիկոլաևում պայթյունի հետևանքով զոհվել է Ուկրաինայի Ականազերծման կենտրոնի երեք զինծառայող
Նիկոլաևում պայթյունի հետևանքով զոհվել է Ականազերծման կենտրոնի երեք զինծառայող։ Ահաբեկչությունը տեղի է ունեցել քաղաքի կենտրոնում, փետրվարի 14-ին։...
Աղբյուր` Panorama.am
14:01
Ավետիք Իշխանյանը Հայաստանի բոլոր ժամանակների լավագույն իրավապաշտպաններից է. Արման Թաթոյան
ՀՀ Նախկին ՄԻՊ  Արման Թաթոյանը Ավետիք Իշխանյանի մահվան կապակցությամբ գրում է. «Ավետիք Իշխանյանը Հայաստանի բոլոր ժամանակների...
Աղբյուր` Panorama.am
12:36
ՌԴ-Արևմուտք բաղադրիչի հանգուցալուծումը կարող է կրկնել Լեհաստանի շուրջ եղած գործարքը. Արա Պողոսյան
Քաղաքագետ Արա Պողոսյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրում է, որ Երկրորդ աշխարհամարտի ավարտին արձանագրված արդյունքներից մեկը Լեհաստանի անցումն էր...
Աղբյուր` Panorama.am
12:00
Մահացել է Ավետիք Իշխանյանը
Այսօր առավոտյան մահացել է Ավետիք Իշխանյանը։ Այդ մասին տեղեկանում ենք իրավապաշտպանի Ֆեյսբուքի էջից, որտեղ գրված է. «Նրա խնդրանքով...
Աղբյուր` Panorama.am
11:52
Բնակարանում հայտնաբերվել է տղամարդու մшրմին և «Մшկարով» տեսակի ատրճանակ
  Փետրվարի 16-ին, առեղծվածային մահվան դեպք է տեղի ունեցել Երևանում։ Ժամը 02:00-ի սահմաններում ՀՀ Ներքին գործերի նախարարության Ոստիկանության...
Աղբյուր` Panorama.am
11:12
Խոշոր ավտովթար՝ շտապօգնության ավտոմեքենայի, «Ford Fusion»-ի և «Mazda»-ի մասնակցությամբ
Փետրվարի 15-ին, խոշոր ավտովթար է տեղի ունեցել Երևանում։ Ժամը 21։50-ի սահմաններում Կոմիտասի պողոտա-Վաղարշյան փողոցի խաչմերուկում բախվել են հիվանդ...
Աղբյուր` Panorama.am
11:00
Թուրքիայի և Ադրբեջանի արտգործնախարարները քննարկել են Երևանի և Բաքվի հարաբերությունները
Թուրքիայի և Ադրբեջանի արտգործնախարարներ Հաքան Ֆիդանը և Ջեյհուն Բայրամովը քննարկել են Բաքվի և Երևանի միջև խաղաղության գործընթացը։ Հանդիպումը տեղի...
Աղբյուր` Panorama.am
10:15
Հանդուրժելի չէ մերոնց այնտեղ գտնվելը և Հայաստանի պաշտոնական վերաբերմունքը. Տիգրան Աբրահամյան
ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտգուղար Տիգրան Աբրահամյանը գրում է. «Անընդհատ մտքերով Բաքվի դատարաններում ու բանտերում...
Աղբյուր` Panorama.am
10:03
Աբխազիան սպասում է նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլին
Աբխազիայում արտահերթ նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլ է լինելու, որին կմասնակցեն քաղաքական գործիչ Բադրա Գյունբան և ընդդիմադիր Ադգուր...
Աղբյուր` Panorama.am
09:51
Հայաստնի տարածքում կան փակ ավտոճանապարհներ.ՓԾ
ՆԳՆ Փրկարար ծառայությունից հայտնում են, որ Հայաստնի տարածքում կան փակ ավտոճանապարհներ։ «Փակ են Արագածոտնի մարզում «Ամբերդ»...
Աղբյուր` Panorama.am
09:17
Փաշինյանը հերթական սխալ տեղեկությունն է տարածել. Մեսրոպ Առաքելյան
«Ապրելու երկիր» կուսակցության համահիմնադիր Մեսրոպ Առաքելյանը գրում է. «Նիկոլ Փաշինյանը հայտնում է, որ Հայաստանի...
Աղբյուր` Panorama.am
23:01
44-օրյա պատերազմից 5 տարի անց ԴՆԹ նույնականացմամբ գտնվել են եղբայրներ՝ Գևորգ և Գոռ Հովհաննիսյանների մարմինները
44-օրյա պատերազմից 5 տարի անց ԴՆԹ հետազոտության նույնականացմամբ գտնվել են հերոսաբար նահատակված եղբայրներ՝ Գևորգ և Գոռ Հովհաննիսյանների...
Աղբյուր` Panorama.am
22:46
Պարզվում է, որ արցախցիների «չկռվելու» պայմաններում ադրբեջանական բանակը պաշտոնական թվերով 205 կորուստ է ունեցել. Տիգրան Աբրահամյան
«Բաքվում տեղի ունեցող «դատավարության» ժամանակ հրապարակվել է 2023 թվականի ադրբեջանական ագրեսիայի ժամանակ Բաքվի կրած կորուստների...
Աղբյուր` Panorama.am
22:29
ՃՏՊ Աղվանի գյուղի մոտակայքում
Խցանման մեջ է հայտնվել մոտ 400 տրանսպորտային միջոց
Աղբյուր` Panorama.am
22:11
Զախարովան հերքել է. Դուբայում շոփինգ չի արել
ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան հերքել է իտալական Corriere della Sera թերթի տարածած այն լուրերը, որ ինքը մեկնել է Դուբայ...
Աղբյուր` Panorama.am
21:25
Խոշոր վթար Այգավանում
Փետրվարի 15-ին, ժամը 17։17-ին Արարատի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Այգավան գյուղում տեղի...
Աղբյուր` Panorama.am
20:57
Թուրք մաքսավորներն առգրավել են Վրաստանից ներկրված 910 կրիա
Թուրքիայում կանխվել է հազվագյուտ կրիաների մեծ խմբաքանակ տեղափոխելու փորձը։ «Գազետա.ռու»-ն գրում է, որ Սարպի սահմանային անցակետում...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Խորենացու «Հայոց պատմությունը» չարամտորեն ծառայեցնում են իրենց շահերին. Բագրատ Սրբազան
12:01 15/02/2025

Խորենացու «Հայոց պատմությունը» չարամտորեն ծառայեցնում են իրենց շահերին. Բագրատ Սրբազան

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}