Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայերը Լվովում բնակություն են հաստատել վաղուց ի վեր։ Դեռեւս 13-14-րդ դարերում քաղաքում գործել է երեք հայկական եկեղեցի (որոնցից այսօր կանգուն է միայն մեկը)։ Ժամանակի ընթացքում հայ համայնքը ամուր դիրք է գրավել քաղաքի կյանքում, տվել պետական-քաղաքական գործիչներ, դիվանագետներ, բժիշկներ, ճարտարապետներ, այլ մասնագիտությունների տեր մարդիկ, որոնցից շատերի անունը մտել է Լեհաստանի  և Գալիցյան Ռուսիայի պատմության մեջ։

Լվովն ունեցել է հայ նշանավոր գերդաստաններ, որոնք ավանդաբար շարունակել են իրենց նախնիների գործը, մեծ հռչակ վայելել քաղաքի սահմաններից դուրս։ Դրանցից է Բոգուշների (Բոգուշովիչների) նկարչական գերդաստանը։ Գերդաստանի նախահայրը համարվում է Պավել Բոգուշը, որի ոչ միայն ծննդյան թիվն է անհայտ, այլև ծնունդով որտեղից լինելը։ Հայտնի են այլ տեղեկություններ՝ աշխատել է ներկայիս Լվովի մարզի (Ուկրաինա) Ժուլկվա, այժմ՝ Նեսպերով քաղաքում, մեծահարուստ հետման (մեծ իշխան) Ստանիսլավ Ժոլկեւսկու կալվածքում որպես նկարիչ, ստեղծել իր դպրոցը, որտեղ 1570-ական սովորել են ինչպես հայ, այնպես էլ ուկրաինացի երեխաներ։ Վայելել է Լեհաստանի թագավոր Սիգիզմունդ 3-րդի համակրանքը և հասել այն բանին, որ վերջինս իր 1600թ. ապրիլի 14-ի հրովարտակով վերացրել է այն սահմանափակումները, որոնք մտցված էին ոչ կաթոլիկ հայ արհեստավորների (ոսկերիչներ, քարգործներ, ներկարարներ) նկատմամբ։ Նշանակալից գործերից են Սիգիզմունդ 3-րդի, հետման Ժոլկևսկու դիմանկարները, որոնցից առաջինը պահվում է Կրակովի համալսարանի, երկրորդը՝ Լվովի պատմության թանգարանում։ Հեղինակել է նաև մի շարք զինանշաններ։ Ենթադրվում է, որ նկարիչը մահացել է 1605 կամ 1613 թվականներին։

Շատ քիչ տեղեկություններ կան գերդաստանի մյուս անդամի՝ Յան (Հակոբ) Բոգուշի մասին։ Հայտնի է միայն, որ աշակերտել է հորը և աշխատել Լվովում։ 1605թ. հետո նրա անունն ընդհանրապես ոչ մի տեղ չի հիշատակվում։

Հոր հետքերով է գնացել նաև մյուս որդին՝ Շիմոնը (Սիմոնը), որը եղել է պալատական նկարիչ։ Հատկապես արժեքավոր են նրա այն կտավները, որոնք պատկերում են թագուհի Մարինա Մնիշեկին, որոնք ներկայումս պահվում են Մոսկվայի պատմության պետական թանգարանում։  Նրա ծննդյան թիվը ևս անհայտ է, ենթադրվում է, որ մահացել է 1644-ից հետո։

Սիմոն Բոգուշն ապրել է Լվովի Հայկական թաղամասի (լատ. Vicus Armenorum) Վերին Հայկական փողոցում գտնվող հայրական տանը: Դարերի ընթացքում փողոցը բազմիցս վերանվանվել է՝ պահպանելով, սակայն, իր հայապատկան անունը՝ գերմ.՝ Ormenische Gasse, լեհ.՝ Ormianska, ուկր.՝ Вірменська: Տունը, նույնպես, բազմիցս վերանորոգվել և վերակառուցվել է (1866 և 1893 թթ.): Այժմյան հասցեն՝ Հայկական փ., 16 շենք:

16-17-րդ դարերում այստեղ աշխատել են հայ գեղանկարիչների մեծ խումբ, որոնցից առանձնանում են Պավել Բոգուշը և նրա որդին՝ Սիմոնը՝ տաղանդավոր դիմանկարիչ և պատմական կոմպոզիցիաների հեղինակ:

Սիմոն Բոգուշը 1605թ. ժառանգում է հոր նկարչական արհեստանոցը: Ժամանակի ընթացքում կատարել է Լվովի քաղաքագլուխների կողմից տրված պատվերներ: Լինելով լեհաստանի Մնիշեկ ազնվական տոհմի պալատական նկարիչ՝ ուղեկցել է  Դմիտրի I-ին Ինքնակոչին իր մոսկովյան արշավանքի ժամանակ: Ներկա է գտնվել Մնիշեկ Մարինայի և  Դմիտրիի թագադրումներին, նրանց պսակադրմանը և զանազան այլ պատմական իրադարձություններին, ինչի շնորհիվ մեզ են հասել Սիմոն Բոգուշի վրձնին պատկանող բազմաթիվ պատմական կտավներ, որոնք փոխանցում են ոչ միայն պատմական իրադարձությունները, այլև՝ այն ժամանակի շունչը: Հետագայում՝ 1610թ.-ին, ևս մի անգամ մասնակցել է գետման Ստանիսլավ Ժոլկեվսկու հրամանատարությամբ լեհական զորքի Մոսկվա կատարած արշավանքին, որը հետագայում Սմոլենսկի Կլուշինոի մոտ ռուս-շվեդական խայտարակ պարտությունը պատկերել է իր կտավներից մեկում:
Լվովահայ Սիմոն Բոգուշի պահպանված կտավները այժմ գտնվում են աշխարհի տարբեր պատկերասրահներում:

Բոգուշների նկարչական գերդաստանը մեծ հետք է թողել լեհական և ուկրաինական արվեստի պատմության մեջ, և հնարավոր է՝ ժամանակը նոր տվյալներ ի հայտ կբերի լեհահայ համայնքի հետ նրանց կապերի, հետագա սերունդների մասին, կլինեն նրանց թողած ժառանգության նոր բացահայտումներ։

Մարինա Մնիշեկ կայսրուհին թագազգեստով

Դմիտի Ինքնակոչը թագազգեստով

Մնիշեկ Մարինաի և  Դմիտրի Ինքնակոչի պսակադրմանը Մոսկվայում 8 մայիսի 1606

Դմիտրի Ինքնակոչի լեհական դեսպանների ընդունելությունը Մոսկվայի Կրեմյում

Կլուշինոի ճակատամարտը

Հայկական արվեստ շարքը նպատակ ունի նորելու մեր հիշողությունն ու հարգանքը` հանդեպ հայ արվեստի վարպետների ու դասականների:

Շարքի նախորդ հրապարակումները՝

Հետմահու ընտրվել է Ռումինիայի Ակադեմիայի պատվավոր անդամ… Թեոդոր Աման (լուսանկարներ)

«Այն ստեղծագործողն էր, որ միշտ շեշտում էր իր կապը Հայաստանի հետ»… Թեոդոր Աքսենտովիչ (լուսանկարներ)

Արա Սիմոնյանի աշխարհը (լուսանկարներ)

«Սիրում եմ խզբզել» … Արա Հայթայան (լուսանկարներ)

Լավագույն կին գեղանկարիչներից... Սաթենիկ Հովհաննիսյան (լուսնկարներ)

Հանգստության արվեստ... Աբել (լուսանկարներ)

Տրամադրություն թելադրող արվեստ… Հրաչ Ավագյան (լուսանկարներ)

«Ես նկարելիս աշխատում եմ ինքս ինձ չխանգարել»… Թաթոս (լուսանկարներ)

«Նկարչությունն Աստծո շնորհ է»…. Էդվարդ Վարդանյան (լուսանկարներ)

«Իսկական արվեստը բոլոր ժամանակների համար է»… Արմեն Վահրամյան (տեսանյութ, լուսանկարներ)

«Անցել է հոգևոր ինքնամաքրման ճանապարհ». Կայծ Վանիկյան (լուսանկարներ)

«...Սերտ կապ կա Արարչի և քանդակագործի միջև»... Գետիկ Բաղդասարյան (լուսանկարներ, տեսանյութ)

Կրթվել է Արևմտյան արվեստի լավագույն ավանդույթներով… Դավիթ Միրզոյան (լուսանկարներ)

Հայրենասիրությունը միայն արվեստագետների ու մտավորականների մենաշնորհը չէ… Լևոն Ասլանյան (լուսանկարներ)

«Ես չեմ ընտրել իմ արվեստը, այն իմ արյան կանչով է»… Անուշ Եղիազարյան (լուսանկարներ)

«… Իմ նկարները ես եմ»… Հասմիկ Ավետիսյան (լուսանկարներ)

ՄԱԿ-ի կազմակերպված ցուցահանդեսում նրա կտավը լավագույնն է ճանաչվել... Վեսո (լուսանկարներ)