Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ալիև կրտսերի իշխանության գալուց հետո Ադրբեջանն առնվազն նախորդ տասնամյակում ջանք ու եռանդ չի խնայել միջազգային հանրության առաջ ներկայանալ որպես «դինամիկ զարգացող երկիր», որպես «ժողովրդավարության կղզյակ Հարավային Կովկասում», որպես «ներքաղաքական անխախտ կայունության հասած բաստիոն» և վերջապես որպես «Land of Fire» և «Land of the Future» («Հրո երկիր» և «Ապագայի երկիր»):

Եվ երբ ժամանակին աշխարհը հիանում էր Բաքվում անցկացվող «եվրատեսիլ» երգի մրցույթի, իսկ բոլորովին վերջերս էլ «Եվրոպական առաջին խաղերի» շռայլ շոուներով, շատերը տեղյակ չէին, կամ անտեսելու էին տալիս այն փաստը, որ Ալիև կրտսերի նմանատիպ շռայլությունը տարածվում է քաղաքական հակառակորդների հանդեպ ևս, ինչի արդյունքում կեղծ ու շինծու մեղադրանքների հիման վրա հարյուրավոր քաղբանտարկյալներ փակված են բանտերում: Բայց ինչպես ասում են` փոխվում են ժամանակները, իրենց հետ բերելով նաև տրամադրությունների փոփոխություն:

Վերջին մեկ տարվա զարգացումների արդյունքում Ալիևի թվիթերյան ուտոպիստական Ադրբեջանը ուզած-չուզած ստիպված է իրականություն վերադառնալ, իսկ իրականությունն այն է, որ Ալիևի երբեմնի եվրոպացի ծափահարողներն այսօր արդեն կաշկանդված չեն «խավիարի բումունքով» և բոլոր հնարավոր ձևերով մատ են թափ տալիս «հանդուրժողականության հայրենիքի» տիրակալի ուղղությամբ: Այն նույն Եվրոպայի խորհրդի ամբիոնից, որտեղ Ադրբեջանի նախագահը զուգահեռներ էր անցկացնում Ադրբեջանի և Ֆրանսիայի միջև, այսօր արդեն զուգահեռներ են անցկացնում Ադրբեջանի և աշխարհին հայտնի բռնապետական ռեժիմների միջև:

Այս տարվա հունիսի 24-ին ԵԽԽՎ-ն «Ժողովրդավարական հաստատությունների գործունեությունն Ադրբեջանում» վերտառությամբ բանաձևով Ադրբեջանի իշխանություններից հստակ պահանջեց ազատ արձակել քաղբանտարկյալներին, իսկ ավելի ուշ` սեպտեմբերի 10-ին, ընդունված բանաձևում Եվրոպայի խորհրդարանը հրաժարվեց դիտորդական առաքելություն ուղարկել նոյեմբերին կայանալիք խորհրդարանական ընտրություններին` համարելով, որ ազատ և արդար ընտրություններ անցկացնելու որևէ հիմք չկա այդ երկրում: Ակնհայտորեն խիստ ձևակերպումներ պարունակող այս բանաձևը կոչ է անում նաև անմիջապես կասեցնել Ադրբեջանի հետ ռազմավարական գործընկերության համաձայնագիրը:

Ադրբեջանի նկատմամբ վերաբերմունքի կոշտացման նախահիմքերն արդեն կարելի էր տեսնել դեռ այս տարվա սկզբին ժողովրդավարության, մամուլի ազատության և մարդու իրավունքների հարցերը մշտադիտարկող միջազգային կառույցների` «Freedom House», «Reporters without Borders»,  «Human Rights Watch» և այլ իրավապաշտպան կամակերպությունների կողմից հրապարակված զեկույցներում և հայտարարություններում, որտեղ Ադրբեջանը, ժողովրդավարության բոլոր ոլորտներում ակնհայտ անկում արձանագրելով, հայտնվել է վատագույն ցուցանիշներ ունեցող երկրների ցանկում: Ավելին, «Reporters without Borders»-ի «Մամուլի ազատության ինդեքս-2015» զեկույցում փորձագետները եկել էին այն եզրակացության, որ Ադրբեջանը «ձերբակալված լրագրողների ու բլոգերների թվով Եվրոպայի ամենամեծ բանտն է»:

Չենք պնդում, որ այս ամենի հանրագումարն անմիջապես ազդելու է Բաքվի քաղաքականության վրա, բայց որ դինամիկ երկրի առաջնորդ խաղացող Ադրբեջանի նախագահը նյարդային վիճակում է հայտնվում, կասկածի տեղ չկա: Իսկ նյարդայնանալու առիթներ, ընդ որում ավելի ծանրակշիռ, կրտսեր Ալիևն հաստատ ունի:

Ադրբեջանական տնտեսության լոկոմոտիվը կորցնում է իր գրավչությունը: Միջազգային բորսաներում շարունակաբար անկում ապրող նավթի գները լուրջ հարված են հասցնում Ադրբեջանի բյուջեին` ի հայտ բերելով տարիներով կուտակված, բայց արդեն գլուխ բարձրացնող խնդիրներ: Հումքի վրա հիմնված և տնտեսական ինստիտուտներից զուրկ ադրբեջանական տնտեսությունը գլոբալ փոփոխությունների ֆոնին լուրջ մարտահրավերների առաջ է կանգնած, անգամ վերջին ամիսներին այդ երկրի կենտրոնական բանկի կողմից կատարվող դրամական ինտերվենցիաները ի զորու չեն կասեցնել ադրբեջանական մանաթի արժեզրկումը: Իրավիճակի արհեստական կայունությունը ապահովվում է կենտրոնական բանկի պահուստների հաշվին, բայց դժվար չէ ենթադրել, որ դրանք էլ Ադրբեջանի «ժողովրդավարական » կերպարի նման հավերժ չեն:

«Տնտեսապես ուժեղ Ադրբեջան»-ի միֆի փլուզման առաջին ցուցիչը գլուխ բարձրացնող սոցիալ-տնտեսական խնդիրներն են, որոնց լուծման համար հեշտ փողեր ալիևյան ռեժիմը դժվար էլ ունենա: Աստիճանաբար եվրոպացիների աչքում մոխրագույն է դառնում ոչ միայն «Land of Future»-ի գովազդային կարգախոսը, այլ նաև ««Հրո երկիր» էներգետիկ այլընտրանք Ադրբեջանը»: Իրանի նկատմամբ պատժամիջոցների աստիճանական վերացումից և միջազգային էներգետիկ շուկաներում Իրանի վերադարձից հետո, Ադրբեջանն իր նավթի ու գազի ապագայի մասին իրոք որ լուրջ մտահոգվելու պատճառներ է ունենալու, քանզի ակնհայտ է, որ Արևմուտքի համար ռազամավարական այլընտրանքի հարցն այդ դեպքում արդեն լուծված կարելի է համարել:

Բնականաբար, այս պայմաններում սեփական քաղաքացիներին պատասխան տալու շատ տարբերակներ Բավքի ռեժիմը չունի, բայց փոխարենն ունի բռնապետությունների պատմությունից քաղած դասեր առ այն, որ երբ «թղթե տնակը» փլուզման առաջ է կանգնած, անպայման պետք է գտնել մի թշնամի ու տեղի ունեցող ամեն ինչ բարդել նրա վրա: Հիմա ալիևյան ռեժիմի թե պաշտոնական և թե փորձագիտական թևերը զբաղված են Արևմուտքի հասցեին ագրեսիվ քարոզչական արշավ անելով:

Բաքվում նոր բան չեն մտածել, քան հետևել սահմնանված օրինակին և աջ ու ձախ հայտարարել Արևմուտքի կողմից մայդան կազմակերպելու, «անկախ գործելաոճ» ունեցող Իլհամ Ալևին տապալելու և իրենց լոյալ մեկին իշխանության բերելու մասին: Իհարկե, չեն մոռացել այս ամենը համեմել հուժկու հայկական լոբբիի մասին սարսափազդու հեքիաթներով: Բայց թե որքանով մտածված այս տարբերակը կօգնի երբեմնի լուսավոր Բաքվին պահել իր երանգները, ներկա պահին անորոշ է:

Այն ինչ կատարվում է Ադրբեջանում և նրա շուրջ, բավականին խորհրդանշական կերպով արատցոլում է իսպանական «Ատլետիկո Մադրիդի» ֆուտբոլիստների մարզաշապիկներից Ադրբեջանը գովազդող «Land of Fire Azerbaijan» կարգախոսի անհետացումը: Ակնհայտ է, որ ֆինանսական մուտքերի էական թերակատարումը Ալիև կրտսերին ստիպել է հրաժարվել սպորտային գիգանտների միջոցով գովազդվելու մտքից: Սա, իհարկե, բացասական կողմ էլ ունի. «Ատլետիկի» մրցելույթներին հետևողները չեն կարող այլևս ծաղրել Ալիևի պատմական գրագողությանը. ի վերջո իսպանացի ֆուտբոլասերներն անգամ գիտեն, որ «Land of Fire»-ն իսպաներեն հնչում է՝ «de Tierra del Fuego», և ոչ թե Կովկասում ստեղծված արհեստածին պետությունն է, այլ դեռևս 1520 թվականին Մագելանի կողմից հայնտագործված ու անվանակոչված կղզիախումբ է Ամերիկա աշխարհամասի ծայր հարավում:

Կնյազ Սարոյան, քաղաքագետ