Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հարցեր, որ տակավին մնացին անպատասխան

Արսենի Յացենյուկի գլխավորած կառավարությունը, որն, ըստ էության, կոչված էր համակարգային բարեփոխումներ իրականացնել՝ դրանով իսկ բավարարելով Մայդանում ձևակերպված պահանջները, փաստացի զրկվել է հանրային և արտաքին աջակցությունից:

Ասվածի վկայությունն ընթացիկ տարվա փետրվարի 16-ին Գերագույն Ռադայում կառավարության անվստահության հարցի քննարկումն էր: Այն թեև տապալվեց, սակայն փորձագետները վստահ են, որ փաստն ինքնին վկայում է Յացենյուկի և իր գլխավորած կառավարության ձախողման մասին:

Մայդանով ձևավորված կառավարության հանդեպ շարքային ուկրաինացիների անվստահությունն ավելի վաղ էր հասունացել. անցած տարվա դեկտեմբերին հրապարակված համաուկրաինական սոցիոլոգիական հարցման արդյունքներով՝ կառավարության նկատմամբ վստահությունը՝ 2014 դեկտեմբերի համեմատ -18%-ից հասել է -67%-ի: Միաժամանակ ուկրաինացիները փոխել են վերաբերմունքը նաև իշխանության մյուս ճյուղերի նկատմամբ. նույն հարցումների համաձայն՝  նախագահ Պետրո Պորոշենկոյի վարկանիշը +5%-ից նվազել է մինչև -40%, Գերագույն Ռադայի նկատմամբ վստահությունը -26%-ից մինչև -74%: Ավելին՝ մեծահասակ բնակչության շրջանում ակտիվ քաղաքացիների տեսակարար կշիռը կազմել է 13%, այն դեպքում, երբ ժամանակին Մայդանի շարժիչ ուժը 12% ակտիվ քաղաքացիներն էին: Ցածր է նաև բնակչության վստահությունը կուսակցությունների նկատմամբ. հարցվածների մոտ 40%-ը չի տեսնում այնպիսի կուսակցություն, որին կարելի է ձայն տալ, եթե առաջիկայում ընտրություններ տեղի ունենան:

Որոշ գնահատականներով՝ ներկայացված պատկերն այն բանի ապացույցն է, որ Մայդանից հետո ձևավորված իշխանությունը նույնիսկ չնչին չափով չի բավարարել հրապարակ դուրս եկած ուկրաինացիների պահանջները. խորացող անվտանգության և տնտեսական լուրջ խնդիրներ, տեղում դոփող համակարգային բարեփոխումներ, իսկ ամենազգայուն հիմնախնդիրը՝ կոռուպցիան, շարունակում է խոչընդոտել երկրի սոցիալ-տնտեսական զարգացմանը: Սրան գումարվել են նաև Ղրիմի հիմնախնդիրն ու պատերազմը երկրի արևելքում, քաղաքական անկայունությունն ու համաշխարհային տնտեսական անբարենպաստ միջավայրը:

Ուկրաինայի շարքային քաղաքացիներն իրավիճակը հատկապես բացասաբար են ընկալում նաև այն պատճառով, որ եվրաինտեգրման շոշափելի արդյունքներն իրենց առօրյա կյանքում առայժմ նկատելի չեն:

Դարձ ի շրջանս յուր

Այն, որ երկրում համակարգային բարեփոխումները ձախողվել են, ընդունում են նաև կառավարող շրջանակները: Սակայն իշխանության տարբեր ճյուղերը հակված են ոչ թե իրավիճակից ելքեր գտնել, այլ պատասխանատվությունը փոխանցել մյուսներին:
Այս վարքագիծը նոր չէ, գործընթացը տևական ժամանակ առկա է, սակայն չէր հանգուցալուծվում միայն արտաքին խաղացողների ճնշումների հետևանքով: Մասնավորապես, դեռևս նախորդ տարվա դեկտեմբերին Կիև այցելած  ԱՄՆ փոխնախագահ Ջո Բայդենը հորդորել էր կենտրոնանալ երկրի խնդիրների վրա և ձեռնպահ մնալ իշխող թիմում վերադասավորումներից:  Այս իրավիճակում կրիտիկական դարձավ փետրվարի 3-ին նախարար Աբրամովիչուսի հրաժարականը , որն իր բնույթով դեմարշ էր:

Հաջորդիվ ուկրաինական ներքաղաքական գործընթացները սկսեցին զարգանալ ձնագնդի էֆեկտով: Փետրվարի 16-ին Գերագույն Ռադայում դրվեց կառավարությանն անվստահություն հայտնելու հարց, սակայն քվեարկությունը տապալվեց:

Քվեարկությունը ի ցույց դրեց ուկրաինական քաղաքական խոհանոցի օրինաչափությունները, որոնք փորձառու Յուլիա Տիմոշենկոն ձևակերպեց որպես «ուկրաինացիների թիկունքում կայացրած մութ գործարք, որը վտանգում է Ուկրաինայի ապագան»:

Խնդիրն այն է, որ Արսենի Յացենյուկի կառավարությանն անվստահություն հայտնելուն դեմ հանդես էին եկել ամենատարբեր խմբակցությունների անդամներ, այդ թվում գործընթացը նախաձեռնած Պորոշենկոյի բլոկի որոշ անդամներ: Քվեարկության ընթացքում Յացենյուկն անակնկալ ձևով աջակցություն էր ստացել նաև ընդդիմադիր պատգամավորներից:

Վերլուծաբանների կարծիքով՝ ուկրաինական իրողություններն այնպիսին են, որ ամենատարբեր խմբակցություններում հավաքված գործիչները գերազանցապես հաշվետու են իրենց թիկունքում կանգնած օլիգարխներին, այլ ոչ թե կուսակցական վերնախավին: Արդյունքում կրիտիկական պահերին քվեարկությունները խզված են դասական ընկալումներից և ցույց են տալիս քաղաքական կյանքում օլիգարխների ներգրավվածության սահմանները: Ըստ որոշ փորձագետների, Յացենյուկի «հաղթանակն» ապահովեց այն բանի հաշվին, որ Ուկրաինայում օլիգարխիայի մի թևը, ի դեմս Ռենատ Ախմետովի, Իգոր Կոլոմոյսկու և Դմիտրի Ֆիրտաշի, պայքար են մղում Պետրո Պորոշենկոյի դեմ:

Կառավարությանն անվստահություն հայտնելու հարցի տապալումը, ինչպես հետագայում բնորոշեց Տիմոշենկոն, լակմուսի թղթի դեր խաղաց և վկայեց, որ չնայած հռչակված նպատակներին, անցած երկու տարիների ընթացքում չի հաջողվել նվազեցնել այն անձանց դերը, ովքեր որոշումներ էին կայացնում թե Կուչմայի, թե Յուշչենկոյի և թե Յանուկովիչի կառավարման օրոք:

Ստեղծված իրավիճակում հիմնական գործող անձինք և ուժերը կասկածի տակ չդնելով Մայդանում հռչակված տեսլականի տապալման փաստը, մեղավորներ և պատասխանատուներ են փնտրում՝ բացառելով յուրայինների մեղքը: Ստացվում է, որ Ուկրաինան մի ամբողջ պտույտ անելով հետ է վերադառնում ի շրջանս յուր: Դրա մեկ այլ վկայությունն էլ այն է, որ փորձելով խուսափել հետագա պատասխանատվությունից և հնարավոր արտահերթ ընտրություններում ստարտային ավելի նպաստավոր դիրք գրավել, կոալիցիոն բլոկը լքելու մասին հայտարարեցին  Յուլիա Տիմոշենկոյի «Բատկիվշչինա» և Անդրեյ Սադովիի «Սամապոմիշչ» կուսակցությունները (ոմանց կարծիքով այս որոշումներն ինքնին կարող են դառնալ արտահերթ ընտրությունների կատալիզատոր):

Չկարողանալով դուրս գալ «հեղափոխություն-չարդարացված ակնկալիքներ-լճացում» ցիկլից, Ուկրաինայի քաղաքական համակարգը ցույց է տալիս, որ կոռուպցիայի և անկայության տարրերը դոմինանտ են բոլոր դեպքերում, իսկ որպես այդ ամենից դուրս գալու ելք շարքային ուկրաինացիները միշտ համարում են փողոցը: Բայց այս անգամ իրավիճակը վտանգավոր է այնքանով, որ երկրի արևելքում ռազմական գործողությունների արդյունքում ծնված դաշտային հրամանատարները, ազգայնական ուժերը և նրանց մոտ շրջանառվող զենքը հեղափոխական հաջորդ ցիկլը կարող են դարձնել շատ ավելի վտանգավոր, քան նախորդ դեպքերում էին:

Ոգևորությունից՝ հիասթափություն

Եվրամայդանի և հետագա ժամանակահատվածում Արևմուտքի էյֆորիկ վերաբերմունքը, որ ենթադրում էր անվերապահ աջակցություն Կիևին հնարավոր բոլոր հացերում, տեղի է տալիս ավելի սթափ ու ռացիոնալ որոշումներին: Առնվազն մինչև 2014 թվականի ավարտ Արևմուտքի համար կարևոր էր, որ Կիևում արդեն Վիկտոր Յանուկովիչի ռեժիմը չէ իշխանության գլխին, նոր իշխանությունը բարեփոխումներ իրականացնելու շռայլ խոստումներ է տալիս, ինչն էլ իր հերթին Արևմուտքը փոխհատուցում էր ոչ պակաս շռայլ ֆինանսական ու այլ աջակցությամբ:

Կարճ ժամանակ անց Արևմուտքում սկսեցին աստիճանաբար հասկանալ, որ Ուկրաինայում խաղի կանոնները չեն փոխվել, իսկ խոստացված բարեփոխումները կամ չեն իրականացվում, կամ էլ արդյունքներ չեն տալիս:  Դրան հետևեցին ամենատարբեր մակարդակներից ակնարկներն առ այն, որ Կիևի նոր իշխանությունները ուշացնում են ստանձնած պարտավորությունների կատարումը:  Այս մասին, մասնավորապես խոսել էր Ջո Բայդենը՝ Ռադայում ունեցած ելույթում , որտեղ բառացիորեն հայտարարել էր. «Չեք գտնի որևէ այլ ժողովրդավարական երկիր, որտեղ այսպես ծաղկում է քաղցկեղ կոռուպցիան»: Այվարաս Աբրոմավիչուսի սկանդալային հրաժարականը  դարձավ Արևմուտքի այս դիրքորոշման կարծրացման պատճառ, ինչին հետևեց դեղին քարտ. գործընթացների անթույլատրելի և վտանգավոր լինելու մասին համատեղ հայտարարությամբ   հանդես եկան G7 անդամ երկրների դեսպանները:

Իսկ Արժույթի միջազգային հիմնադրամի ղեկավար Քրիստին Լագարդն ուղիղ հայտարարեց , որ եթե Աբրոմավիչուսի հրաժարականի պատճառը նրա նկատմամբ գործադրված քաղաքական ճնշումներն են, ապա Ուկրաինան կդադարի ստանալ ԱՄՀ-ի կողմից հետագա ֆինանսական հատկացումները:
Չնայած սրան, Կիևում շարունակում են մեղավորների փնտրտուքն ու, կարծես, պատրաստվում արտահերթ ընտրությունների: Ակնհայտ է, որ եթե Պորոշենկոյին և Յացենյուկին առաջիկայում չհաջողվի կոալիցիոն նոր գործընկեր գտնել, առաջ կգա նոր ընտրությունների հարց: Ընտրությունների արդյունքները կարող են խիստ անկախատեսելի լինել, և մեծ հաշվով խախտել Արևմուտքի խաղաքարտերը: Հավանաբար սա էր պատճառը, որ փետրվարի 22-ին Կիև այցելեին  Գերմանիայի և Ֆրանսիայի արտաքին գործերի նախարարներ Ֆրանկ Վալտեր-Շտայնմայերը և Ժան Մարկ-Էրոն: Վերջիններս իրավիճակը բնորոշեցին որպես քաղաքական ճգնաժամ, որից դուրս գալու ելքը միայն բարեփոխումների իրականացման հանձնառությանը վերադառնալն է ինչից էլ կախված կլինի Արևմուտքի կողմից Կիևին տրվող հետագա օգնությունը:

Ռուսաստանը սպասում է նախկին «գործընկերներին»

Ուկրաինայի նկատմամբ Ռուսաստանի վերաբերմունքը նույնպես վերջին շրջանում որոշակի տրանսֆորմացիայի է ենթարկվել: Թեև ուկրաինական խնդրի ընկալումը ռուսական միջավայրում փոփոխության չի ենթարկվել (Մոսկվայում խնդիրը քննարկվում է բացառապես աշխարհաքաղաքականության հարթությունում), սակայն տակտիկական մոտեցումներն էական շտկումների են ենթարկվել:

Ճգնաժամի սկզբում Մոսկվայի արձագանքը կոշտ էր ու ագրեսիվ, ինչի արդյունքում ծագեցին Ղրիմի և Դոնբասի հիմնախնդիրները, և որպես արդյունք՝ Արևմուտքի պատժամիջոցները: Այսօր պաշտոնական Մոսկվան, կարծես թե, ապավինում է կառուցողական գործիքակազմի՝ բանակցություններ, քննարկումներ, մեղմ քարոզչություն և այլն:

Պատճառն, ըստ ամենայնի, Ուկրաինայի ներսում տիրող իրավիճակն է.  եթե ակնհայտ դառնա, որ Ուկրաինայում ոչինչ չի փոխվել, բացի Յանուկովիչից, խաղի կանոնները մնացել են նույնն ու օլիգարխիան հանդիսանում է ամենակարող քաղաքական ուժը, ապա Մոսկվային ոչինչ չի մնում, քան աստիճանաբար նրանց հետ երկխոսություն ծավալելն ու կոշտ հարցերը տնտեսական շահի տիրույթում լուծելը:

Հավանաբար այս հեռանկարն է ստիպել, որպեսզի Մոսկվան ձեռնպահ մնա ավելորդ հուզականությունից և ագրեսիվությունից, ինչն ակնհայտ է դառնում Մինսկի համաձայնությունների կատարման հարցում Ռուսաստանի որդեգրած մոտեցումից. ձևական առումով Մոսկվան չի կարող համարվել ձախողման պատասխանատու, քանի որ Կիևը չի իրականացրել այդ համաձայնություններով ստանձնած պարտավորությունները: Սա էականորեն ուժեղացրել է Մոսկվայի բանակցային դիրքերը, ազդել Արևմուտքի վերաբերմունքի վրա:

Պատժամիջոցների հարցում Արևմուտքը, մինչև վերջ չկարողանալով հաղթահարել տարաձայնությունները, դրանցից աստիճանաբար հրաժարվելու պատրվակներ է փնտրում: Այս առումով սիրիական զարգացումներն իրենց ծանրակշիռ ազդեցությունն ունեն, իհարկե: Սակայն Ուկրաինայի ներսում գործընթացների տրամաբանությունն ու վերադասավորումներն իրենց հերթին կարող են նպաստել, որպեսզի Ռոսաստանը ճեղքի մեկուսացման հարցում Արևմուտքի միասնականությունը:

Առնվազն տեղեկատվական տարածության մեջ նկատվող դրսևորումները վկայում են, որ արևմտյան մեդիան կորցրել է ուկրաինական թեմայի նկատմամբ մշտական ուշադրությունը, մեղմել է Մոսկվայի դեմոնիզացման վարքագիծն ու դադարել է Ուկրաինայի իշխանություններին միանշանակ աջակցելուց: Չնայած բոլոր ջանքերին, անգամ Մյունխենի անվտանգության կոնֆերանսում Ուկրաինայի թեման մնացել էր ստվերում, և կարծես, Եվրոպայի անվտանգության օրակարգում այլևս տեղ չուներ:

Անշուշտ, չի կարելի  պնդել, որ այս ամենը Ռուսաստանի պասիվ կեցվածքի հետևանք է և Մոսկվան իր համար ցանկալի կոնֆիգուրացիա ստանալու հարցում ոչինչ չի ձեռնարկել: Բայց այն, ինչ ունենք, մեծ հաշվով Ուկրաինայի ներսում խաղի կանոններով է պայմանավորված, որոնք փաստորեն այն աստիճան են կարցրացած, որ անգամ Մայդանի ալիքը չկարողացավ դրանք քանդել: