Ձեր վստահելի աղբյուրը

Շավարշ Կարապետյանը հայտնի մարզիկ է, սուզալողի բազմաթիվ մրցանակների դափնեկիր, սակայն համաշխարհային փառքի է հասել ոչ մարզական վաստակի համար։ Շատերն են լսել նրա մասին՝ որպես մարդու, ով փրկել է լիճն ընկած տրոլեյբուսում գտնվող մարդկանց կյանքը։ Բայց դա նրա միակ հերոսությունը չէ...

Իր կարիերան հանուն մարդկանց զոհաբերելու պատրաստ լողորդի պատմությունը նոր սերնդին այնքան էլ հայտնի չէ, չնայած որ նրա օրինակը մատաղ սերնդի դաստիարակության գործում անփոխարինելի է։ Հիշենք, թե ինչ տեղի ունեցավ 1976 թ. այս օրը՝ սեպտեմբերի 16-ին, Երևանում։

Շավարշ Կարապետյանը Երևանյան լճի ափին հերթական պարապմունքն էր անցկացնում, երբ տեսավ, որ տրոլեյբուսը դուրս եկավ մայրուղուց ու սլացավ դեպի լիճը։ Ոչ մի ակնթարթ չտատանվելով՝ նա նետվեց՝ փրկելու մարդկանց։ Սառը և պղտոր ջրում դժվար էր աշխատել, բայց նա արագ կոտրեց տրոլեյբուսի պատուհանը՝ մեկ առ մեկ դուրս հանելով մարդկանց։ Տրոլեյբուսում գտնվող 92 մարդուց 37-ի կյանքը փրկեց։ Մի անգամ էլ, պղտոր ջրում ոչինչ չտեսնելով, դեպի վերև քարշ տվեց կաշվե ծանր նստարանը և միայն ափին հասկացավ իր սխալը։ Հետո դեռ երկար էր մեղադրում իրեն, որովհետև նստարանի փոխարեն կարող էր ևս մեկի կյանքը փրկել։ Դեպքի վայր հասած փրկարարներին հաջողվեց դուրս բերել 20 հոգու, իսկ ևս 9-ը կարողացան ինքնուրույն լողալ դեպի ափ։

Ստացած ծանր վնասվածքների պատճառով Շավաշր Կարապետյանը մեկուկես ամիս անցկացրեց հիվանդանոցում։ Թվում էր՝ այլևս երբեք չի կարողանա վերադառնալ մեծ սպորտ, բայց վերադարձավ, որպեսզի ուղիղ մեկ տարի անց՝ 1977 թ., հաստատի իր 11-րդ և վերջին համաշխարհային ռեկորդը։ Այնուհետև Շավարշն ավարտեց կարիերան։

Ավելի ուշ տրոլեյբուսի ուղևորուհիներից մեկը պատմել է, թե որն էր վթարի պատճառը։ Ուղևորներից մեկը, ով, ըստ տեսքի, երևի նոր էր դուրս եկել բանտից, վարորդից պահանջել է կանգնել Երևանյան լճի ափին, որտեղ կանգառն արգելված էր։ Վարորդը կտրուկ մերժել է, որի պատճառով հանցագործը երկաթյա իրով հարվածել է նրա գլխին։ Տրոլեյբուսը, կորցնելով կառավարումը, մղվել է դեպի լիճ։ Իսկ պաշտոնական փաստաթղթերում այլ վարկած է նշված։ Իբր, վարորդը կորցրել է ղեկավարումը։ Դե իհարկե, Խորհրդային Միությունում նման հանցագործներ չէին կարող լինել, այդ մասին խոսելն ամոթ էր...

Այս վթարից 2,5 տարի առաջ Շավարշ Կարապետյանը կրկին ուղևորների է փրկել՝ հավաքից վերադառնալով Երևան։ Վերելքի ժամանակ ավտոբուսի վարորդն ինչ-որ անսարքություն է նկատել, կանգնեցրել է մեքենան և իջել՝ թերությունը շտկելու համար։ Նա, սակայն, չի անջատել շարժիչը։ Ավտոբուսը, որում 30 մարդ կար, հանկած սկսել է ներքև իջնել՝ թեքվելով դեպի ձորակը։ Կարապետյանը, որին վարորդի տեղից բաժանում էր ապակին, ջարդել է այն, հասել ղեկին ու ավտոբուսն ուղղորդել հակառակ ուղղությամբ։ Իր հարցազրույցներից մեկում լողորդն ասել էր, որ պարզապես ղեկին բոլորից մոտ էր գտնվում, բացի այդ, դեռ 4 տարեկան է եղել, երբ հայրը նրան սովորեցրել է մեքենա վարել։

1985 թ. Շավարշ Կարապետյանն այն կամավորներից մեկն էր, ով հայտնվեց այրվող Մարզահամերգային համալիրում՝ մարդկանց կյանքը փրկելու համար։ Այդ ժամանակ նա արդեն ավարտել էր իր մարզական կարիերան և հասցրել էր մի քանի տարի, որպես ինժեներ, աշխատել գործարանում։ Մոտ կես ժամ տևեց պայքարը կրակի հետ։ Շավարշն աշխատեց փրկարարների հետ ու փրկեց մի քանի հոգու կյանք։ Ստացած այրվածքներից կրկին հայտնվեց հիվանդանոցում։

Բայց առաջին անգամ Կարապետյանը մարդու կյանք է փրկել, երբ դեռ չափահաս չէր։ 1969 թ. նա պարապմունքից հետո հանգստանում էր լողավազանի 10 մետրանոց աշտարակի վրա, երբ տեսավ, որի ջրի մակերևույթին անշարժ մարդ կա՝ դեմքով դեպի ջուրը։ Նա ցատկեց աշտարակից, լողաց դեպի խեղդվողը և հանեց ջրից։ Շտապ ժամանած բժիշկը մարդուն պոկել է մահվան ճիրաններից։

Կարապետյանը մի անգամ էլ ստիպված էր բժշկի դեր կատարել ու փրկել հարևան տղայի կյանքը։ Նրանց բնակարանի կողքին ապրում էր մի ընտանիք, որի երեխաներից մեկը մահացել էր ջղաձգության հերթական նոպայից, իսկ երկրորդը նույն հիվանդությունն ուներ։ Վերջինիս նոպաներից մեկի ժամանակ հայրն ուշաթափվում է, իսկ մայրը վազում է հարևաններին օգնության կանչելու։

«Ես վազեցի օգնության։ Տեսա, որ դուռը բաց է, իսկ ամուսինն ուշաթափ է։ Տղայի լեզուն արդեն կուլ էր գնացել, նա խեղդվում էր,- ավելի ուշ պատմել է Կարապետյանը։- Գդալի օգնությամբ բացեցի երեխայի բերանը, և նա սկսեց շնչել»։

Շավարշ Վլադիմիրի Կարապետյանը ծնվել է 1953 թ. մայիսի 19-ին, Վանաձոր քաղաքում, Վլադիմիր ու Հասմիկ Կարապետյանների ընտանիքում։ Ծնողները նրան Շավարշ են անվանակոչել՝ ի պատիվ Հայրենական Մեծ պատերազմում զոհված հարազատներից մեկի։

Ցավոք, Խորհրդային Միությունում նա հերոսի կոչում չստացավ։ Նրան արժանացրեցին «Պատվո նշան» շքանշանի։ 1978 թ. օգոստոսի 8-ին խորհրդային աստղագետ Նիկոլայ Չեռնիխը բացահայտեց մի աստերոիդ՝ 3027 համարով և այն անվանեց Շավարշ՝ ի պատիվ հերոս լողորդի։