Երևանում կանցկացվի «Տպագրության մարգարիտ» խորագրով միջազգային գիտաժողով
«ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Մասնակցության» ծրագրի շրջանակներում սեպտեմբերի 19-20-ին Մատենադարանում տեղի կունենա «Տպագրության մարգարիտ» խորագիրը կրող միջազգային գիտաժողով՝ նվիրված Ոսկան Երևանցու տպագրությամբ հայերեն առաջին Աստվածաշնչի 350-ամյակին։ Մատենադարանից Panorama.am-ին տեղեկացրեցին, որ գիտաժողովին կհաջորդի հայերեն առաջին տպագիր Աստվածաշնչի լավագույն նմուշների, ինչպես նաև հնատիպ այլ գրքերի ցուցադրությունը, որն իրականացվում է Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի և Հայաստանի Ազգային գրադարանի հետ համագործակցությամբ։
Գիտաժողովին զեկույցներով հանդես են գալու ոչ միայն հայ, նաև արտերկրից ժամանած մասնագետներ՝ Հարություն Գևորգյանը` (Փարիզ 8 համալսարան) «Ոսկան Երևանցի և հայ-լատինական դպրոցի մը ստեղծման ծրագիրը», Թեո Մաարտըն վան Լինտը՝ (Օքսֆորդի համալսարան) «Մարգարեություն Եզեկիելի եւ նրա հայ մեկնողներ՝ Ստեփանոս Սյունեցին եւ Եսայի Նչեցին, աստվածային գահի տեսիլքի մասին, Մայա Գրիգորյանը (Հայաստանի ազգային գրադարան)՝ «Աստվածաշնչի տպագրության ազգային օջախները», Վաղարշակ սարկավագ Սերոբյանը (Պոլսո Հայոց Պատրիարքարան)՝ «Ոսկան Եպս. Երեւանցի, Աստվածաշնչի տպագրությունը եւ Կ. Պոլիս», Գայանե Պողոսյանը (Երեւանի պետական համալսարան)՝ «Բույսերի անվանումները Աստվածաշնչի Ոսկանյան հրատարակության մեջ», Վարդի Քեշիշյանը (Մատենադարան)՝ «Որոշ դիտարկումներ հայերեն Աստվածաշնչի տպագրության նախափորձերի վերաբերյալ», Արմեն Խաչատրյանը (Հայաստանի ազգային գրադարան)՝ «Աստվածաշնչի ոսկանյան տպագրությունների առեղծվածը» և ուրիշներ:
Ոսկան Երևանցին (նաև՝ Ոսկան Ջուղայեցի) ծնվել է 1614 թվականին Նոր Ջուղայում: Նախնական կրթությունն ստացել է Նոր Ջուղայի ծխատեր քահանայի մոտ, ապա հաճախել Խաչատուր Կեսարացու Ամենափրկիչ վանքի դպրոցը, այնուհետև Երևանում Խաչատուր Կեսարացու և Սիմեոն Ջուղայեցու հետ աշակերտել Մելքիսեդ Վժանեցուն: Մոտ 1634-ին Փիլիպոս Ա Աղբակեցի կաթողիկոսի հրավերով Նոր Ջուղայից եկել է Էջմիածին, Ուշիի Ս. Սարգիս վանքում նշանակվել վանահայր:
Ոսկան Երևանցին, իր հետ ունենալով Հակոբ Դ Ջուղայեցու հանձնարարականը, 1662-ին մեկնել է Եվրոպա՝ Աստվածաշունչը հայերեն հրատարակելու: Նախ գնացել է Լիվոռնո, ապա՝ Հռոմ, որտեղ ջանացել է Վատիկանից ստանալ Հռոմում կամ Իտալիայի որևէ քաղաքում Աստվածաշունչը տպագրելու թույլտվություն: Սակայն նրա բոլոր ջանքերն ի դերև են անցել, և նա մեկնել է Ամստերդամ, 1664-ի աշնանը ստանձնել Ամստերդամի Ս. Էջմիածնի և Ս. Սարգսի անվան տպարանի (1660-ին հիմնել էր Մատթեոս Ծարեցին) տնօրինությունն ու ձեռնարկել Աստվածաշնչի տպագրության նախապատրաստական աշխատանքները: Փորագրիչներին պատվիրել է նոտրգիր, նոր տեսակի գլխատառեր և թռչնագրեր, բնագիրը պատրաստել տպագրության ու իր աշակերտներ Կարապետ Անդրիանացու և Օհան Երևանցու հետ սկսել տպագրությունը: Տպագրության համար իբրև հիմք-բնագիր, ամենայն հավանականությամբ, օգտագործել է Կիլիկիայի Հեթում Բ թագավորի անունով հայտնի գրչագիր Աստվածաշունչը, որը գրվել էր 1295-ին՝ Հեթում Բ-ի պատվերով (Մատենադարան, ձեռ. դ 180): Այս բնագիրը Ոսկան Երևանցին խմբագրել է ըստ Վուլգատայի, տպագրության ընթացքում թարգմանել և ավելացրել Հին կտակարանի մի քանի գրքեր, որոնք չեն եղել հայերեն Աստվածաշնչում (և նրա կանոնում):
Ոսկանյան Աստվածաշունչը տպագրվել է 2 տարի 7 ամսում (1666 թ. մարտի 11 – 1668 թ. հոկտեմբեր 13): Տպագրությունը կատարված է վարպետորեն: Անվանաթերթերը կազմված են չորս փայտափորագիր կտորներից, աջ և ձախ զարդանկարների մեջ Հավատ և Հույս խորհրդանշանները ներկայացնող մարդկային կերպարանքներ են: Աստվածաշունչ բառը թռչնագրով է, կազմը՝ կարմիր կաշեպատ, հաստ տախտակից: Գործածված են յոթ տեսակ տպագրատառեր (խոշոր և փոքր զարդագիր, խոշոր և փոքր գլխագիր, խոշոր և փոքր բոլորգիր, Ոսկանի նոտրգիր): Գրեթե բոլոր նկարները գերմանացի Քրիստոֆել վան Զիխեմ կրտսերի փորագրություններն են, որոնք կատարվել են Ռաֆայելի, Ալֆրեդ Դյուրերի, Հենդրիկ Գոլցիուսի և եվրոպական ուրիշ նշանավոր վարպետների հայտնի նկարներից:
Ոսկանյան Աստվածաշունչը համարվում է հայ հին տպագրության լավագույն նմուշներից մեկը։
Լրահոս
Տեսանյութեր
Արևմտյան Հայաստանի ու արդեն Արցախի հուշարձանները՝ «ցեղասպանված հուշարձաններ»
