Ձեր վստահելի աղբյուրը

Համապատասխան քայլերով կարելի է որոշակի չափով զսպել գնաճը: Panorama.am-ի թղթակցի հետ զրույցում ասաց տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Աշոտ Թավադյանը:

Ներկայացնելով թանկացման պատճառները՝ տնտեսագետը նշեց, որ տարվա սկզբից Հայաստանում արձանագրված թանկացումները չորս պատճառ ունեն՝  վառելիքի ակցիզային հարկի ավելացում, համաշխարհային շուկայում նավթամթերքի գների աճ, տնտեսության մենաշնորհներ, հասկանալի պատճառներով Ամանորին վերահսկողության թուլացում՝ Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի կողմից: «Այս չորս գործոնը գումարվելով հանգեցրել են գնաճի»,- ընդգծեց նա:

Անդրադառնալով վառելիքի ակցիզային հարկին՝  Աշոտ Թավադյանն ասաց, որ բենզինի,  բնական սեղմված գազի գինն աճել է 10-ական տոկոսով,  դիզելային վառելիքի գինը՝ մոտ 7 տոկոսով: «Սրանք համակարգող ապրանքներ են և կարող են իրենց բացասական ազդեցությունն ունենալ հասարակական տրանսպորտի ուղեվարձի, գյուղատնտեսության վրա: Ես կողմնակից եմ գների փուլային բարձրացմանը, ամեն ինչ պետք է սահուն անել: Նշվում է, որ ակցիզային հարկի բարձրացումով տվյալ ապրանքը կարող է այդքան բարձրանար և ստացվում է, որ ակցիզային հարկի բարձացումն ամբողջությամբ ընկավ սպառողի վրա, քանի որ տնտեսությունը մենաշնորհային բնույթ ունի»,- նշեց տնտեսագետը: 

Աշոտ Թավադյանի խոսքերով՝ Նախագահ Սերժ Սարգյանն էլ օրեր առաջ հրավիրած խորհրդակցության  ժամանակ շեշտեց երեք գործոնի մասին, մասնավորապես, ձևավորել մրցակցային միջավայր, ուսումնասիրել շուկայում գերիշխող դիրք ունեցող տնտեսավարողների գործունեությունը, երրորդ՝ պարզել, թե շուկաներում տատանումներն իրոք օբյեկտիվ գործընթացների արդյունք են, թե տնտեսավարողների ագահության պատճառ: «Դա նշանակում է, որ առաջին հերթին պետք է ուսումնասիրել գերիշխող դիրք ունեցողների գնագոյացման գործընթացը, այլ ոչ թե արձանագրել, որ ակցիզային հարկի բարձրացման պատճառով է գնաճ արձանագրվել»,- նշեց նա:

Մրցակցային միջավայր ձևավորելու համար առաջին հերթին պետք է բարենպաստ պայմաններ ստեղծել բիզնեսի զարգացման համար: Իսկ դրա համար, ըստ Աշոտ Թավադյանի, նախ պետք է նպաստել վարկերի տոկսոսադրույքների նվազեցմանը:

«Բիզնեսը զարգանում է հիմնականում վարկային միջոցների հաշվին, սակայն բարձր տոկոսադրույքները խոչընդոտում են բիզնեսի զարգացմանը: Հայաստանում իրական տոկոսադրույքները էապես բարձր են, քան ԵԱՏՄ-ում, էլ չենք խոսում ԵՄ-ում: Այսինքն՝  այս առումով մենք զիջում ենք թե ԵՄ-ին, թե ԵԱՏՄ-ին»,- նշեց նա:

Տնտեսագետի խոսքերով՝ դա պայմանավորված է  նաև Կենտրոնական բանկի քաղաքականությունից, որը գնաճը զսպելու նպատակով բարձր է պահում վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը, բայց տվյալ պարագայում դա կարելի է անել կարճ ժամանակահատվածի համար, քանի որ դա մշտական քաղաքականություն չի կարող լինել.

«Ինչպես նշեցինք՝ գնաճը կապված է մի շարք գործոնների հետ ՝ միջազգային գների աճ, ակցիզային հարկ , տնտեսության մենաշնորհային բնույթ: Այս գործոններն են աշխատել: ԿԲ-ն ասում է՝ կարող ենք բարձրացնել վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը: Ես կարծում եմ, որ հակառակը՝ կարելի է մեկ-երկու կետով նվազեցնել: Իհարկե ցածր գնաճ ապահովելը, ոչ ավել քան 5.5%-ը, ինչը պահանջում է պետական բյուջեի մասին օրենքը, անհրաժեշտ է, բայց այնպես, որ դրա համար թանկ չվճարենք, չվճարենք բարձր վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքով: Հնարավո՞ր է դա անել՝ այո հնարավոր է»: 

Աշոտ Թավադյանը նշեց, որ Սահմանադրության փոփոխությամբ ԿԲ-ի վրա դրված է ոչ միայն ապահովել գների կայունությունը, այլ նաև ընդհանուր ֆինանսական կայունությունը. «Տվյալ պարագայում ֆինանսական կայության առումով որոշակի խնդիրներ առաջացան»:

Գնաճի երկրորդ գործոնը պայմանավորված է մրցակցությունով: «Իմ կոնկրետ առաջարկն է՝ այն ապրանքների նկատմամբ, որտեղ ներմուծողներն ունեն գերիշխող դիրք և այդ ապրանքները համակարգող բնույթ ունեն, այսինքն` կարող են շղթայաբար ազդել մնացած ապրանքների գների վրա, ապա պետք է սահմանել կողմնորոշիչ  գներ: Սա նշանակում է, որ ՏՄՊՊՀ-ն գնահատում է շահութաբերությունը  և այլ գնագոյացման գործոնները, իսկ եթե միջազգայում շուկայում գների փոփոխություն է լինում, ուրեմն տնտեսվարողը կարող է դիմել Հանձնաժողովին գների փոփոխության համար: Այսինքն՝ վերահսկողական հստակ մեխանիզմներ են պետք: Իմ առաջարկը փափուկ կարգավորման արդյունավետ սկզբունք է»,- նշեց Աշոտ Թավադյանը: 

Բացի այդ, ըստ նրա, պետք է մշակել հակամենաշնորհային և հակակոռուպցիոն հստակ ծրագրեր: Տնտեսագետի խոսքերով՝  Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի կողմից կոնկրետ խնդիրներ պետք է դրվեն և լուծում ստանան, քանի որ երկրում գոյություն ունեցող կոռուպցիոն գործոնը կարող է 10 տոկոսով բարձրացնել ապրանքների գները: «Եթե այս ամենն արվի, ապա գների կարգավորման հարցում քայլ առաջ կանենք, ամենակարևորը՝ կնպաստենք մեր երկրում տնտեսության մրցունակության աստիճանի բարձրացմանը: Իհարկե կարևոր է դրամավարկային և հարկաբյուջետային քաղաքականությունների կոորդինացումը»,- ասաց նա:

Աշոտ Թավադյանի խոսքերով՝ արտահանումը ևս կարևոր նշանակություն ունի  Հայաստանի տնտեսության զարգացման համար։ 2017 թվականին, ըստ նրա, նկատվում է արտահանման, մասնավորապես,  պատրաստի արտադրանքի արտահանման զգալի աճ, ինչը պայմանավորված է նաև ԵԱՏՄ-ի անդամակցությամբ:

Հայաստանը Եվրամիություն արտահանում է հիմնականում հումք,  ավելացել է նաև դեպի ԵՄ կատարվող արտահանումը, ինչը կապված է գունավոր մետաղների գների էական աճի հետ։ Ինչ վերաբերում է ԵԱՏՄ-ին, առաջին անգամ 2017-ին Հայաստանից արտահանումը գերազանցել է 2 մլրդ դոլարը՝ հիմնականում ԵԱՏՄ պատրաստի արտադրանքի արտահանման հաշվին: 

Աշոտ Թավադյանը նշեց, որ այսպիսով, տնտեսության զարգացման համար պետք է համապատասխան դրամավարկային քաղաքականություն իրականացնել, բիզնես ծրագրեր մշակել, նաև փափուկ կարգավորման մեխանիզմը կիրառել, որպեսզի հնարավոր լինի ներդրումներ ներգրավվել: