Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ինչպես ցանկացած տոն, Սուրբ Սարգսի տոնը ևս հիմքում ունի նախաքրիստոնեական, նախաիսլամական շերտեր, և մշակութային ժառանգումը պետք է հստակորեն տեսնել: Այսօր  լրագրողների հետ հանդիպմանը ազգագրագետ Սվետլանա Պողոսյանը նշեց, որ պետք չէ անպայմանորեն մտածել, թե այդ տոնին պետք է քրիստոնեական քղամիդ հագցնել, դա պետք է ընդունել այնպես, ինչպես կա:

«Ընդհանրապես, աշխարհի շատ ժողովուրդների մշակութային համակարգերում տեսնում ենք երևույթներ, որոնք արմատներով գնում են դարերի խորքը: Ամենասիրված տոներից էր և է, եթե անգամ խորհրդային շրջանում հասկանալիորեն դա չէինք նշում: Բացի այն, որ տոնը նվիրված է քաջարի մի զորականի, նաև առնչվում է քրիստոնեական հավատքին, պատահական չէ, որ նշվում է Զատկից ինը շաբաթ առաջ»,- ասաց նա:

Ազգագրագետը նշեց, որ Սուրբ Սարգիսը հայ չէ, հույն է, սակայն հայերս, բավական սիրով ծանոթանալով, ընդունել ենք նրա գործունեությունը: Տոնը նշվում էր շաբաթ օրը, տոնից առաջ հավատացյալները նախապատրաստվել են դրան՝ ֆիզիկապես ու հոգեպես, նախորդող հինգ օրերին՝ հունվարի 18-ից փետրվարի 23-ը մարդիկ պաս են պահել: Այդ օրերին նաև բացառում էին ամեն տեսակի մեղքը՝ բամբասանքը, զազրախոսությունը, հայհոյանքը, սա ևս մարդու հոգեկանը բարձրացնելու, ներդաշնակության հասնելու ճանապարհ էր:

Տոնի նախօրյակին աղի բլիթ էին թխել, միտքը հետևյալն է՝ երազում պիտի տեսնեին իրենց ասպետին: «Հիմա իմպրովիզներ կան, ասում են՝ պետք է այրի կինը թխի: Ավանդաբար նման բան չի եղել: Ինչպես հարսանեկան, այնպես էլ կարևորագույն արարողությունների ժամանակ այդ գործը տրվում էր նրան, ով երջանիկ կնոջ համարում ուներ: Աղի բլիթը հիմնականում տան մեծ տիկինն էր թխում, ուրբաթ երեկոյան մամիկները՝ տանտիրուհիները, սկուտեղի մեջ շաղախում էին փոխինդը: Դրա կիրառությունը նախորդ օրերի ընթացքում բացառվում էր, պատահաբար չէ, որ ասում էին խաշիլի պաս, պասը բացվում էր հենց փոխինդով»,- ասաց նա:

Պողոսյանը նշեց, որ աղի բլիթն ուտում էին արբունքի հասած երիտասարդները, ովքեր պետք է երազում տեսնեին իրենց ընտրյալին, ընդ որում՝ ավանդապատումներ կային. եթե ոսկյա բաժակ է՝ հարուստ է, կավե գավաթ է՝ աղքատ մեկը: Հաջորդ օրը տան կտուրներին գուշակության համար դնում էին փոխինդից գնդիկներ կամ լավաշի կտորներ և հետևում էին՝ թռչունները դրանք որ ուղղությամբ կտանեին: Խաշիլն ու փոխինդից պատրաստված գնդիկները տոնական կերակրատեսակն էին, որոշ շրջաններում դոշաբով կամ անուշով պատրաստած՝ քաղցր տեսակն էին պատրաստում, խաշիլն էլ երկու տարբերակ ուներ՝ քաղցր ու կաթով կամ թանով ու սոխեռածով:

«Սուրբ Սարգիսը Վալենտինի հետ չի նույնանում, չորս սրբերի մասին ավանդապատումներ կան, մենք հատկապես կարևորում ենք 363 թ. հունվարի 31-ին նահատակված հույն Սարգսին, ով սրբադասվել է և համարվում է մեր սրբերից մեկը: Ինձ համար զարմանալի է՝ եթե մենք ունենք դարեր պաշտված սուրբ, ինչու ենք բերում օտարամտություն: Նորի ընկալումը լավ բան է, բայց ոչ ի հաշիվ հնի, ավանդականի: Սուրբ Սարգիսը համարվում էր Սիրո արագահաս բարեխոս, այսինքն՝ հովանավորում է երիտասարդներին»,- ասաց նա:

Ազգագրագետը նշեց, որ ինչպես տարեհացի մեջ էին որոշակի նշան դնում, այստեղ՝ այդ փոխինդի գնդիկների մեջ ևս նշան էին դնում, բաժին էին հանում հարազատներին, դրկիցներին: Պողոսյանը կարևորեց, որ ավանդական հասարակությունում բավական ուշադիր էին կարիքավորների, տարեցների նկատմամբ:

Հոգեբան Սամվել Խուդոյանը նշեց, որ հոգեբանական տեսանկյունից՝ այստեղ իրականության հետ կապ, ռեալ ոչ մի բան չկա, որ պնդես՝ եթե բլիթը կերար, գիշերը կքնես, երազիդ կտեսնես: Նրա խոսքով՝ աղի բլիթ ուտող 100 հոգուց միայն մեկն է երազ տեսնում:

«Մանավանդ՝ երիտասարդները շատ խորն են քնում: Ժողովրդական ոչ մի ավանդույթ հենց այնպես, դատարկ տեղը չի առաջանում, ըստ երևույթին՝ յուրահատուկ դիրքորոշում է ձևավորվում երիտասարդների մեջ և կողմնորոշում նրանց: Երազներն ընդհանրապես ցանկությունների կատարում են: Ասենք՝ երեխան պաղպաղակ է ուզել, չեն տվել, երազում պաղպաղակ է տեսնում»,- ասաց նա:

Հոգեբանի խոսքով՝ ոչ թե վերևից նշան է գալիս, ասում՝ ում հետ ես ամուսնանալու, այլ տեսնում ես՝ ում հետ, ինչ տիպի մարդու հետ կուզեիր ամուսնանալ: «Փաստորեն, մարդն իր համար վերին նշան է տեսնում, և ըստ էության՝ որոշման ութսուն տոկոսն արդեն ապահովված է: Ես, ճիշտն ասած, բարեխոսի պահը չեմ հասկանում, ֆունկցիան ո՞րն է: Ցանկացած գործում հաջողության մեծ մասը համոզվածության մեջ է, որ լինելու է ու լավ է լինելու»,- ասաց նա:

Հոգեբանը նշեց, որ մարդիկ գիտակցում են արտաքին աշխարհից ստացած ինֆորմացիայի մեկ տոկոսը, 99 տոկոսը՝ չեն գիտակցում: Նա նաև նկատեց՝ երազը նաև կանխատեսող երևույթ է, հատկապես՝ հիվանդությունների առումով. զգուշացումներ են լինում: