Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայաստանում երեխաների՝ թերսնված կամ թերաճ լինելու հանգամանքը պարզելու համար 5 տարին մեկ հետազոտություն է իրականացվում: Այս մասին մարտի 7-ին լրագրողների հետ հանդիպմանը նշեց ՀՀ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության Սոցիալական աջակցության վարչության պետ Աստղիկ Մինասյանը: Նա նշեց, որ երկու տարի առաջ արված հետազոտության ցուցանիշներով՝ մինչև 5 տարեկան երեխաների շրջանում թերսնման ցուցանիշը 9 տոկոս է:

«Սա բավական ծանր և ոչ ցանկալի ցուցանիշ է, նրանց գտնելը, ընտանիքներում հայտնաբերելը, համապատասխան ընտանիքները ճանաչելը բավական բարդ է, առավել ևս՝ եթե խոսքը վերաբերում է սոցոլորտի մասնագետներին, որովհետև նրանք մասնագետ չեն՝ ճանաչելու և հասկանալու՝ արդյոք գենետիկորեն փոքրամարմի՞ն է, թե՞ թերսնված կամ թերաճ»,- նշեց նա:

Մինասյանն ասաց, որ Համաշխարհային բանկի առողջապահության նախարարության հետ աշխատանք է իրականացվում՝ գիտելիքների նվազագույն քանակով համապատասխան ուղեցույց ունենալու, որ սոցաշխատողը կարողանա հասկանալ թերսնված լինելու հանգամանքը: Բանախոսը նշեց, որ նրանք փորձում են գտնել աղքատության և թերսնման կապը, թե որքանով են դրանք փոխկապակցված: Մինասյանը նշեց, որ խնդիր կա՝ կապված սննդային վարքագծի հետ. շատ և ճիշտ կերակրելը տարբեր է: Նա կարևորեց նաև ծնողին կրթելը, համապատասխան գիտելիքներ ապահովելը:

Թերսնուցման պատճառների մեջ նա առանձնացրեց նաև բռնությունը՝ ֆիզիկական, սոցիալական և տնտեսական, ասաց, որ երբեմն ծնողից բացի անհրաժեշտ է լինում նաև հարազատներին կրթելու: Մինասյանն ասաց, որ բյուջեի շրջանակներում տրվող ծառայությունների տեսականին են ընդլայնում, հարցերը քննարկում են մասնագետների հետ: Նրա խոսքով՝ այս պարագայում պետբյուջեի շրջանակներում իրականացվող ծրագրերը՝ դպրոց-առողջապահսւթյուն-սոցպաշտպանություն եռամիասնությամբ, շատ ավելի մեծ արդյունք են տալիս, երբ կողքին մասնագետներն են:

World Vision Հայաստանի «Վաղ մանկության զարգացման» ծրագրի ղեկավար Կարինե Աբելյանը նշեց, որ այս հարցում արդյունքների հասնելու համար կարևոր է թե պետական քաղաքականությունը, թե միջազգային կառույցների աշխատանքը: Նրա խոսքով՝ թերսնուցված երեխաները կոնկրետ պարբերականությամբ պետք է հսկվեն բուժհաստատության կողմից. մինչև 1 տարեկան երեխան վեց անգամ պետք է ստուգվի իր մանկաբույժի կողմից, ուստի զարմանալի է, որ երեխան այդքան ժամանակ կարող է լինել ուշադրությունից դուրս:

«Սա այն դեպքն է, երբ բոլոր օղակները, որ պետք է աշխատեին, չեն աշխատում, այստեղ առաջնային օղակն իր աշխատանքը լիարժեք չի կատարել: Բոլոր առաջնային բուժհաստատությունները պետք է ունենան ծնողական կրթության վայրեր: Թերսնված երեխաներ են այն ընտանիքներում, որտեղ ծնողը կրթված չէ, խոսքը բարձրագույն կրթության մասին չէ, այլ ծնողի՝ պատրաստված լինելու մասին»,- ասաց նա: Պացիենտի կրթումն, ըստ Աբելյանի, լրացուցիչ աշխատանք չէ, այլ կատարվող աշխատանքի մի մասը, այս մասով պետությունը ճիշտ հրահանգներ տալիս է, այլ է խնդիրը, թե ինչպես է դա իրականացվում: Նա ընդգծեց՝ կյանքի առաջին 1000 օրվա սնուցումը կարևոր է նաև հետագա 18 տարիների համար:

Մանկաբույժ, ԵՊԲՀ մանկաբուժության թիվ 1 ամբիոնի դասախոս, «Վստահություն» առողջապահական ՀԿ նախագահ Սուսաննա Հարությունյանի խոսքով՝ 9 տոկոս ցուցանիշը վերաբերում է այն երեխաներին, ովքեր ունեն քրոնիկ թերսնուցում և հասակով թերաճ են՝ թերսնուցման պատճառով:

«Այս ցուցանիշը դրական միտում է, քանի որ իջել է նախորդ 5 տարիների նկատմամբ, բայց սրանով առաջնորդվել հնարավոր չէ: Շատ են սակավարյունություն ունեցող երեխաները, ում հասակը կարող է լինել նորմային համապատասխան, բայց նրանք ունեն ցածր դիմադրողականություն, հաճախ են հիվանդանում, զարգացումը դանդաղ է ընթանում, մահացության դեպքեր էլ կան»,- ասաց նա: Հարությունյանը նշեց՝ թեպետ մինչև 5 տարեկաններն ամենախոցելի խումբն են, բայց դպրոցական երեխաներն էլ ունեն նկատելի թերսնուցում: Նա ընդգծեց նաև մի խնդիր՝ Հայաստանում ծնողները երեխաների՝ մի քանի ամսական հասակից չարաշահում են քաղցրավենիքը, օրինակ՝ Շվեդիայում երեխաները քաղցրավենիք ուտում են շաբաթը մեկ անգամ, իսկ մեզ մոտ երբեմն անգամ մեկ տարեկան երեխայի մոտ քաղցրավենիքն է լինում հիմնական սնունդը:

«Թերսնուցում ասելով մենք պետք է միայն կալորիականության թերսնուցում չհասկանանք, այլև բաղադրամասերի: Մենք պետք է ավելի շատ ծրագրեր անենք այն ուղղությամբ, որ երեխաները, ովքեր ունեն երկաթի, վիտամինների թերսնուցում, հայտնաբերվեն, նշանակենք համապատասխան հավելումներ: Շատ մեծ տոկոս է կազմում սակավարյունությունը, մենք փորձեցինք ալյուրը երկաթով հաևրստացնել, դա չգործեց, բայց կարելի է թիրախային խմբերում ինչ-որ քայլեր անել»,- ասաց նա: Հարությունյանը ևս կարևորեց ծնողների իրազեկվածության մակարդակի բարձրացումը:

Նա նշեց մի դեպք, երբ ծնողը 5 օրականից երեխային կերակրել էր խտացրած կաթով, երեխան ծայրահեղ ծանր վիճակում էր եղել, հետագայում հարազատներին բացատրելով՝ կարողացան երեխային այդ վիճակից դուրս բերել: Հարությունյանը ընդգծեց՝ դպրոցն ու մանկապարտեզը լավ հնարավորություն են՝ երեխաներին ճիշտ սնելու:

Save The Children միջազգային կազմակերպության փորձագետ Գրիգորի Գրիգորյանցը նշեց, որ թերսնված երեխային առանձին հաստատությունում պահել չի կարելի, դա երեխայի իրավունքների խախտում է: Հայաստանում օրենսդրությամբ ամրագրված է՝ ընտանիքի աղքատությունը որևէ կերպ չի կարող հիմք հանդիսանալ երեխային ընտանիքից զրկելու համար, քանի որ այդ պարագայում նրան զրկում են այն ջերմությունից և այլ ասպեկտներից, որոնց բացակայությունը հանդիսանում է հիվանդության, ֆիզիոլոգիական խնդիրների պատճառ: Վերջին 5 տարիների ընթացքում թերսնուցման մակարդակի՝ 50 տոկոսով նվազումն, ըստ Գրիգորյանցի, աննախադեպ ցուցանիշ է. չկա մի երկիր, որ 5 տարիների ընթացքում 50 տոկոսով նվազեցնի ցուցանիշը, այլ հարց է՝ ո՞ր ծրագրերն են արդյունավետ եղել, ինչի՞ վրա շեշտը դնել:

«Կարևոր է նաև իրազեկվածությունը. հաց-մակարոն-էժան քաղցրավենիքը լուծում չէ, նույն ֆինանսական զամբյուղի շրջանակներում կարելի է ապահովել բանջարեղեն, կանաչեղեն, որոնք վիտամինների անհրաժեշտ քանակությունն ունեն»,- ասաց նա: Գրիգորյանցը նշեց՝ սոցապնախարարության կողմից անհրաժեշտ աշխատանքը տարվում է, գուցե հատկացվող բյուջեն բավարար չէ, ծրագրերը երբեմն հասցեական չեն, բայց միևնույն ժամանակ՝ այս պահի դրությամբ փոփոխություններ են արվում, հնարավորինս փոխվում է և ընլայնվել է մատուցվող ծառայությունների ցանկը: