Թե ինչ եղավ ԼՂ հակամարտության բանակցություններին, երբ Մեծ Ութնյակից երկու երկիր պակասեց
Հունիսի 13-14-ին Երևան այցելեցին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները և հանդիպումներ ունեցան Հայաստանի նոր ղեկավարության հետ։ Անկախ այս հանդիպումներում ձեռք բերված պայմանավորվածություններից, տպավորությունն այն է, որ ներկայումս ԼՂ հակամարտության շուրջ բանակցություններն ըստ էության առաջ չեն գնում, ինչը պայմանավորված է նաև Հայաստանում նոր իշխանությունների ձևավորմամբ և Ադրբեջանի նախագահական ընտրություններով։ Ավելին, ԼՂ հարցը ըստ էության չի քննարկվում միջազգային կարևոր դերակատարների կողմից՝ կարևոր հանդիպումների ընթացքում։
Բացառություն չէ նաև Մեծ յոթնյակի հանդիպումները։
Իսկ հետաքրքրականն այն է, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության վերաբերյալ ԵԱՀԿ համանախագահ երկրների ղեկավարների հայտնի հայտարարություններից չորսն ընդունվել են հենց Մեծ Ութնյակի հանդիպումների շրջանակներում․ Լ՛Ակվիլայում՝ 2009թ․, Մուսկոկայում՝ 2010թ․, Դովիլում՝ 2011թ., և Էնիսկիլեն՝ 2013թ.։ 2012թ. նմանատիպ հայտարարությունն ընդունվել է Լոս Կաբոսում՝ Մեծ Քսանյակի հանդիպման շրջանակներում, գուցե այն պատճառով, որ Քեմփ Դևիդում անցկացվող Մեծ Ութնյակի գագաթնաժողովին ՌԴ նախագահ Պուտինը չէր մասնակցում։ Իմիջայլոց, արժե նշել, որ այս հայտարարություններում ամրագրված է ինքնորոշման իրավունքը որպես հակամարտության կարգավորման սկզբունքներից մեկը, ինչպես նաև ԼՂ ժողովրդի իրավական ուժ ունեցող, ազատ կամաարտահայտման գաղափարը։
Պատահական չէ, որ Ադրբեջանnւմ ամեն կերպ խուսափում է այս հայտարարություններին հղում անելուց։
Տպավորություն կա, որ Մեծ ութնյակում ներքին խնդիրներ առաջանալուն զուգահեռ, պակասում են քննարկվող հարցերի աշխարհագրությունը։ Այսպես, 2014թ. Ղրիմը ՌԴ-ին միացնելու պատճառով Մեծ ութնյակից Ռուսաստանի դուրս գալուց հետո ԼՂ հակամարտության հարցը այլևս դուրս մնաց այդ ձևաչափով քննարկումների շրջանակից։
Այժմ էլ Մեծ յոթնյակի ներսում ամեն ինչ հարթ չէ։ Հունիսի 8-9-ին Քվեբեկում տեղի ունեցած Մեծ Յոթնյակի (G7) հանդիպումը դեռ երկար կհիշվի այդ կառույցի պատմության մեջ՝ որպես ամենաանհաջողվածներից մեկը։ Ձախողման պատճառը ԱՄՆ-ի և մնացած վեց երկրների (Մեծ Բրիտանիա, Ֆրանսիա, Կանադա, Ճապոնիա, Իտալիա, Գերմանիա) միջև եղած տարաձայնություններն են, որոնց պատճառով որոշ մեկնաբաններ շտապեցին հանդիպումը անվանել G6+1:
Իսկ ամեն ինչ սկսվեց այն օրվանից, երբ ԱՄՆ-ի նախագահ դարձավ Դոնալդ Թրամփը, ով միջազգային հարաբերություններում նախապատվություն է տալիս երկկողմ, հաճախ էլ միակողմ դիվանագիտությանը և շարժվում է «Ամերիկան առաջինը» կարգախոսով։
Արդյունքում ԱՄՆ-ի ձեռնարկած մի շարք քայլեր, մասնավորապես՝ կլիմայի փոփոխության մասին Փարիզյան համաձայնագրից և Իրանի հետ կնքված համատեղ գործողությունների ծրագրից դուրս գալը, Երուսաղեմի հռչակումը Իսրայելի մայրաքաղաք, խիստ բացասական ազդեց դաշնակիցների հետ հարաբերությունների վրա։ Ավելին, Թրամփի վարած պրոտեկցիոնիստական առևտրային քաղաքականությունը, մասնավորապես՝ հունիսի 1-ից Կանադայի ու ԵՄ երկրներից ներմուծված պողպատի վրա 25% և ալյումինի վրա 10% մաքսատուրքերի ավելացումը, բավականին լարել է ԱՄՆ-ի ու իր ավանդական դաշնակից երկրների հարաբերությունները, ինչն էլ արտահայտվեց Քվեբեկում կայացած Մեծ Յոթնյակի հանդիպմանը։
Բարկանալով Կանադայի վարչապետ Տրյուդոյի վրա, ով համարաձակվել էր հայտարարել, որ Կանադան կպատասխանի ԱՄՆ մաքսատուրքերին, Թրամփը հանձնարարել էր ետ կանչել հանդիպման ավարտական հայտարարությունից ԱՄՆ ստորագրությունը և վիրավորական արտահայտություններ էր արել Կանադայի վարչապետի մասին։
Քվեբեկյան հանդիպման խառնաշփոթն ավելացել էր, երբ ԱՄՆ նախագահն առաջարկել էր վերականգնել Մեծ Ութնյակը՝ հետ բերելով Ռուսաստանին։ Առաջարկին սատարել էր նաև Իտալիան։
Ստացվում է, որ ԼՂ հակամարտության միջնորդ կառույցի՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներից մեկի՝ Ռուսաստանի դուրս գալը Մեծ Ութնյակից, ինչը Արևմուտքի հետ հակասության փոքր մասն էր միայն, բացասական ազդեցություն ունեցավ խաղաղ կարգավորման գործընթացի վրա։
Այժմ ինչ կարելի է սպասել, երբ մյուս համանախագահ երկիրը՝ ԱՄՆ-ը, ոչ միայն խիստ լարված հարաբերություններ ունի ՌԴ-ի հետ, այլ նաև լուրջ տարաձայնություններ ունի արևմտյան գործընկերների հետ, որոնց փորձում է համախմբել ու ԱՄՆ-ի դեմ պայքարում առաջնորդել երրորդ համանախագահ երկիրը՝ Ֆրանսիան։
Այս պայմաններում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի հարցը շարունակելու է միջազգային մեծ օրակարգից դուրս մնալ, որտեղ հիմնական ուշադրությունը գրավելու են Ուկրաինան, Սիրիան, Հյուսիսային Կորեան, Իսրայելն ու Պաղեստինը։ Սա և լավ է, և վատ։ Լավ է, որ պարտադրված լուծումներ չեն լինի և ստատուս քվոյի կտրուկ փոփոխություններ չեն լինի։ Վատ է, որովհետև բանակցությունների բացակայությունը տեղ է տալիս ռազմական հռետորաբանությանը, և Ադրբեջանի կողմից ռազմական լուծմանն ուղղված քայլերի ինտենսիվացմանը։
Վերջին ուղղությամբ իրադարձությունների զարգացման դեպքում և համանախագահ երկրների միջև հակամարտության խորացման պարագայում, եթե մի քիչ ձևափոխելու լինենք Նար Դոսի պատմվածքի հերոսի խոսքերը, ապա ուրիշ բան չի մնում անել, քան մուշտի տալ, այսինքն՝ շարունակել պայքարը և պատրաստ լինել Ադրբեջանի հնարավոր սադրանքներին թե՛ սահմանի վրա, թե՛ դիվանագիտական հարթակներում։
Լրահոս
Տեսանյութեր
Ամեն սարի գլխին, փեշին, անտառներում հայկական հետքեր են. Քաշաթաղի հուշարձանները՝ մեկ գրքում
