Ձեր վստահելի աղբյուրը

Կողմնակի դիտորդի մոտ կարող է տպավորություն ստեղծվել, որ Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ վերջին շրջանում որևէ լուրջ զարգացում չկա՝ հակամարտությունը մնում է սառեցված, խնդիրները՝ չկարգավորված։ Արտաքին այս թվացյալ հանգստության հետ կոնտրաստի մեջ է հակամարտության հետ անմիջական կապ ունեցող հասարակություններում՝ Հայաստանում, Արցախում և Ադրբեջանում տիրող մտահոգությունները՝ կապված ԼՂ խնդրի կարգավորման հեռանկարի հետ։ Բոլոր երեք դեպքերում էլ հանրային քննարկումներում առաջնային տեղ են զբաղեցնում պատերազմի և խաղաղության դիլեման։ Գրեթե չկա մեկ միջազգային այց կամ դիվանագիտական հանդիպում, որում չարծարծվի ԼՂ հիմնախնդիրը։

Հետաքրքրական իրավիճակ է ստեղծվել լայն իմաստով ուժային հավասարակշռության ապահովման խնդրում։ Եթե ռազմական, կոշտ ուժային տեսակետից առաջին համարով խաղում է Ադրբեջանը, ապա փափուկ ուժի, այն է ոչ ռազմական, քաղաքական, իրավական, բարոյական տեսակետից Ադրբեջանը հետպնդողի դերում է։ Եվ սա բխում է հակամարտության վերաբերյալ կողմերի պատկերացումներից և լուծման մեթոդների նախապատվությունից։

Ադրբեջանի ագրեսիվ կեցվածքը, որը խարսխվում է նավթագազային կապիտալի վրա, ենթադրում է նախապատվություն ուժային լուծումների նկատմամբ, թշնամական հռետորաբանություն հայերի նկատմամբ, ուժի և սպառնալիքի ցուցադրում, երբեմն էլ կիրառում։ Վերջին օրինակներից էր սեպտեմբերի 15-ին Բաքվում կայացած ռազմական շքերթը՝ նվիրված Բաքվի «ազատագրմանը բոլշևիկա-դաշնակցական օկուպացիայից», որի հիմնական ուղերձը պատգամավոր Այդին Միրզազադեի խոսքով այն էր, որ «նման շքերթներ մոտ ապագայում կանցկացվեն Ստեփանակերտում (նրա խոսքով՝ Խանքենդի), Շուշիում և Ադրբեջանի ներկայումս օկուպացված այլ տարածքներում»։

Հարևան երկրում պատմության խեղաթյուրված, հակահայկական գույներով ներկայացումն արդեն իսկ ընդունված պրակտիկա է, ինչը խրախուսվում և հովանավորվում է «մեծ եղբոր»՝ Թուրքիայի կողմից։ Այս անգամ ևս Թուրքիայի նախագահը ներկա էր այդ միջոցառմանը և կրքերը բարձր պահելու համար ադրբեջանական միլիտարիստների ականջը շոյող արտահայություններ արեց հայ-թուրքական սահմանը փակ պահելու և ԼՂ հարցում Ադրբեջանին սատարելու մասին։

Նման հանգամանքներում Հայաստանը ստիպված է լինում մտնել սպառազինության մրցավազքի մեջ և քայլեր ձեռնարկել պաշտպանողական կարողությունների մեծացման ու ագրեսորի զսպման ուղղությամբ։

Մյուս կողմից՝ փափուկ ուժի դիրքերից Հայաստանն է առաջնորդում, այսպես ասած, խաղը։ Հատկապես սա ակնհայտ դարձավ Հայաստանում թավշյա հեղափոխությունից հետո, երբ Հայաստանի վերաբերյալ դրական ընկալումն էլ ավելի բարձրացավ  միջազգային հանրության մոտ։

Առանց այդ էլ Ադրբեջանը մշտապես բողոքել է, որ տարբեր դերակատարներ Հայաստանի նկատմամբ առանձնակի համակրանք են դրսևորում և փորձել է ագրեսիվ ու հաճախ կեղտոտ լոբբինիգի միջոցով իր համար «գնել» դրական կերպար։ Ներկայումս առավել ևս, երբ Ադրբեջանը հայտնվել է ոչ ժողովրդավարական երկրների անցանկալի ցուցակում վերջնականապես ամրապնդվելու հեռանկարի առաջ, Ալիևյան կլանը փորձեր է կատարում Հայաստանին պատասխանել «փափուկ ուժային» հավասարակշռումով, ինչը ոչ միշտ է ծառայում իր նպատակին։

Այս շարքից է  սեպտեմբերի 12-ին նախագահ Ալիևի հայտարարությունը, թե ԵԱՀԿ-ն չպետք է աչք փակի Հայաստանում տեղ գտած մարդու իրավունքների զանգվածային խախտումներին և «ժողովրդավարության քողի տակ նոր բռնապետական ռեժիմի ձևավորմանը»։ Նման դեպքերում երեսպաշտությունն այնքան աչքի զարնող է, այնքան կուրացնող, որ ԵԱՀԿ-ն էլ, մյուսն էլ ստիպված են լինում երկու ձեռքով «աչքերը փակել»։

Սեպտեմբերի 13-ին Հայաստանի ԱԳ նախարար Զ․ Մնացականյանը, ելույթ ունենալով ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների խորհրդի 39-րդ նստաշրջանին, Արդբեջանի հայատյաց հռետոբանության մասին ասել է, որ «ադրբեջանական պետական քարոզչությունը ոչ միայն թիրախավորված քաղաքականության հետևանք է, այլև թույլ ժողովրդավարական ինստիտուտների, ազատ մամուլի բացակայության և մարդու իրավունքների ցածր մակարդակի հետևանք»: Ադրբեջանի վերաբերյալ այս կարծիքը կիսում են շատ միջազգային դերակատարներ։ Ահա նույնիսկ նման պայմանները չեն կաշկանդում նախագահ Ալիևին ժողովրդավարության մակարդակի վերաբերյալ զրույցներ ունենալուց։ Ավելին հաճախ նա չի խորշում դիմացինին պարզ կրկնօրինակելուց, ինչը կարող է աներևակայելի դրսևորումներ ստանալ՝ ադրբեջանական սփյուռք, ցեղասպանություն...։

Երեկ այս շարքին ավելացավ ևս մեկը. Բաքվում Հեյդար Ալիևը զինվորական ծառայության երդում է տվել հոր՝ նախագահ Ալիևի և մոր՝ փոխնախագահ Մեհրիբան Ալիևայի ներկայությամբ։ Եթե հիշենք, որ ընդամենը 1-2 ամիս առաջ Հայաստանի վարչապետն էր իր որդուն բանակ ճանապարհում, ապա ինչպես ասում են, մեկնաբանություներն ավելորդ են։

ԼՂ կարգավորման հարցում Հայաստանի վարչապետը վերջերս նոր կամ ոչ այնքան նոր տարրեր է առաջ քաշել՝ Լեռնային Ղարաբաղի՝ Հայաստանի կազմում լինելու հնարավորությունը և բանակցություններում Արցախի անմիջական մասնակցությունը։ Դժվար է ակնկալել, որ Ադրբեջանի իշխանությունները կկրկնօրինակեն այս մտքերն ու կբանակցեն Արցախի հետ։ Պատասխանն ավելի շուտ կլինի ուժային հարթության մեջ՝ կրակոցների ու զորվարաժությունների տեսքով, ինչին էլ ականատես ենք լինում վերջին օրերին։