Ձեր վստահելի աղբյուրը

Վերջին տարիներին Հայաստանի սննդարդյունաբերության ոլորտում գործող ընկերությունները զգալի ավելացրել են պահածոների արտադրությունը: Դա խոսում է այն մասին, որ շուկայում կա հայկական արտադրության պահածոների պահանջարկ:

Պաշտոնական վիճակագրության համաձայն՝ 2017 թվականին Հայաստանում արտադրվել է 19 հազար 132 տոննա պահածո, ինչը 2016 թվականի համեմատ 31.6%-ով ավելի է: 2018 թվականի հունվար-հոկտեմբերին հանրապետությունում արտադրվել է 21 հազար 87.2 տոննա պահածո՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ աճելով 22.6%-ով:

Միաժամանակ  պետք է նշենք, որ այս տարի զգալի նվազել է տոմատի մածուկի արտադրության ծավալը:  Մասնավորապես, եթե 2017 թվականի հունվար-հոկտեմբերին Հայաստանում արտադրվել է 2651.9 տոննա տոմատի մածուկ, ապա այս տարվա նույն ժամանակահատվածում՝ 1806.6 տոննա:

Հիշեցնենք, որ 2017 թվականին հանրապետությունում վերամշակող ընկերություններն, ընդհանուր առմամբ,  արտադրել են 2721.6 տոննա տոմատի մածուկ, ինչը 2016 թ-ի համեմատ 12.2 տոկոսով ավելի է:

Ինչո՞ւ է Հայաստանում տոմատի մածուկ քիչ արտադրվում, որոնք են արտադրության ծավալների նվազման պատճառները:  Այս և այլ հարցերի շուրջ Panorama.am-ը զրուցել է ոլորտի մասնագետների հետ:

ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարի տեղակալ Գառնիկ Պետրոսյանը փաստեց՝  վերջին տարիներին հանրապետությունում լոլիկի ցանքատարածությունների կրճատման  միտում կա: Նրա խոսքով՝ այս տարի 2017 թվականի համեմատ Արարատի և Արմավիրի մարզերում շուրջ 1550 հա-ով կրճատվել են  լոլիկի ցանքատարածությունները:

Ցանքատարածությունների կրճատման պատճառներից մեկն, ըստ նրա, ջրի սակավությունն է. «Այս տարվա գարնանն արդեն պարզ էր, որ ջրամբարներում ջրի կուտակման խնդիր կա և ամռանը կարող են դժվարություններ առաջանալ  ոռոգման սեզոնին: Իսկ լոլիկն այն բանջարաբոստանային կուլտուրան է, որը վեգետացիայի ամբողջ ժամանակաշրջանում  ջրվում է 16-18 անգամ, իսկ երբ բարձր ջերմաստիճանային ռեժիմ է գրանցվում, բնականաբար, այդ թիվն ավելանում է: Եթե մի քանի օրով ուշ են ջրում, ապա դա բերքատվության վրա լուրջ ազդեցություն է ունենում: Թերևս ցանքատարածությունների պակասն այս խնդիրներով է պայմանավորված»։

Բերքատվության անկումը, ըստ նրա, նաև պայմանավորված էր հուլիսին ջերմաստիճանի շեշետակի բարձրացմամբ՝ ստվերում հասել էր մինչև 43 աստիճանի, ուստի շուկայում դիտվեց լոլիկի գնի բարձրացում: Արդյունքում, վերամշակող ձեռնարկությունները ստիպված էին անհամեմատ ավելի բարձր գնով լոլիկ մթերել:

Հիշեցնենք, որ այս տարի մեկ կիլոգրամ լոլիկը վաճառվում էր 450-600 դրամով, իսկ օգոստոսի վերջին և սեպտեմբերի սկզբին փոքր-ինչ նվազեց՝ 250-400 դրամ: Ինչ վերաբերում է մթերվող լոլիկին, ապա այն մթերվել է 40-52 դրամով: Գառնիկ Պետրոսյանի հայտնեց, որ եթե նախորդ տարի տոմատի մածուկի արտադրության նպատակով  մթերման գինը տատանվում էր 35-45 դրամի միջակայքում, ապա այս տարի՝ 40-52 դրամ:

Պաշտոնական տվյալներով՝ այս տարի վերամշակող ընկերությունները մթերել են 17 հազար 720 տոննա լոլիկ՝ 2017 թվականի 24,500 տոննայի դիմաց: Այսինքն՝ մոտ 7 հազար տոննայով մթերման ծավալը նվազել է: 

Պահածոյագործների և հյութարտադրողների միության նախագահ Երվանդ Թարվերդյանն էլ նշեց, որ պահածոյի մասով Հայաստանը գրեթե ինքնաբավ երկիր է, քանի որ շատ քիչ քանակությամբ է պահածո ներմուծում, բայց մեծ քանակությամբ տոմատ է ներկրվում: Ըստ նրա՝ եթե Հայաստանը միշտ տոմատի մածուկ արտահանող երկիր է եղել, ապա վերջին տարիներին դարձել է տոմատ ներմուծող:

«Ամեն տարի գյուղացիները լոլիկի գինը բարձրացնում են և այսօր տեխնիկական լոլիկի գինը հասել էր 40 դրամի: Եթե 40 դրամով լոլիկ են մթերում, տոմատի  ինքնարժեքի վրա  դա ազդում  է և տնտեսապես շահեկան չէ  դրա արտադրությունը: Այս տարի էլ բերքը վատն էր և այն ֆերմերները, որոնք լոլիկ ունեին, դրանից օգտվեցին և լոլիկի գինն ավելի բարձրացրեցին: Երևի թե պատմության մեջ նման բան չէր եղել, որ տեխնիկական լոլիկը, այսինքն՝ պահածոյի արտադրության համար նախատեսված լոլիկը վաճառեին 100 դրամից ավելի»,- նշեց նա՝ հավելելով, որ այս պայմաններում տոմատի պահածո արտադրելու համար ավելի ձեռնտու է տոմատի մածուկ ներկրել:

Նշենք, որ տոմատի ներմուծման 1 կգ միջին մաքսային արժեքը՝ 2017  թվականին եղել է 1 դոլարին համարժեք, 2018թ-ին՝ 0,94 դոլար: Արտահանման 1 կգ միջին մաքսային արժեքը եղել է  0,96 դոլարին համարժեք դրամ, այս տարի՝ 1,07 դոլար: 

Պետական եկամուտների կոմիտեի պաշտոնական կայքից տեղեկանում ենք, որ այս տարվա առաջին կիսամյակում Հայաստան է ներկրվել 303.6 տոննա տոմատի մածուկ, իսկ 2017 թ-ի նույն ժամանակահատվածում՝ 117.1 տոննա:

Անդրադառնալով գնային քաղաքականությանը՝  Երվանդ Թարվերդյանն ասաց, որ իրականում տոմատի գինը չի բարձրացել, քանի որ կա նաև ներմուծված  տոմատ, մեծ մասը՝ Չինաստանից, իսկ չինական տոմատը աշխարհում համարվում է ամենաէժանը: Որակական առումով էլ, ըստ նրա, այն չի զիջում հայկականին:

«Բնական է, որ տոմատի մածուկ պետք է ներկրվեր: Այս տարվա մթերված լոլիկի քանակը չէր կարող բավարար լինել, որ Հայաստանում պահանջարկի չափով տոմատ արտադրվեր: Կան ընկերություններ, որ լոլիկ չլինելու պատճառով հոսքագծերը կանգնեցրել են»,- նշեց նա:

Իսկ ինչպես տարբերել, թե որն է հայկական արտադրության տոմատը, Երվանդ Թարվերդյանը նշեց, որ հայկական տոմատի մածուկի վրա գրված է՝ արտադրված է տվյալ ընկերության կողմից, սակայն Հայաստանը՝ որպես ծագման երկիր, նշված չէ:

«Կան տարբեր մեթոդիկաներ ապրանքի ծագման երկիրը  որոշելու համար: Որոշ մեթոդներով, եթե անգամ հումքը դրսից է ներկրված, ծագման երկիրը փոխվում է, քանի որ կա արժեքային կանոն՝ օգտագործվում է տարրա, պիտակ և այլն: Հայաստանում վաճառվող տոմատի վրա ծագման երկիրը գրված չէ, իսկ եթե տվյալ ապրանքը արտահանման համար է նախատեսված, ապա դրա համար պարտադիր սերտիֆիկատ են հանում ու համապատասխան ծառայությունը որոշում է՝ ապրանքը հայկական է, թե ոչ»:   

Նա միաժամանակ նշեց, որ հայկական լոլիկն աշխարհում համարվում է ամենահամեղը,  մեր լոլիկի պահանջարկը մեծ է, եթե գրագետ քայլեր իրականացվեն, ապա ամբողջ աշխարհում հայկական լոլիկը մեծ տարածում կունենա:

«Մի քանի անգամ կառավարությունում ասել եմ՝ եթե չմշակված հողերում ամբողջությամբ լոլիկ աճեցնեն, պետությունն անվճար սերմ տա, գյուղացին էլ մշակի և խելամիտ գնով վերամշակող ձեռնարկություններին հանձնի, ապա մենք  վերամշակված տոմատն ամբողջությամբ կարող ենք իրացնել թե Հայաստանում, թե մեր երկրի սահմաններից դուրս»,- ասաց  Երվանդ Թարվեյանը՝ հավելելով, որ այս մասին ասել է բոլոր վարչապետերին, սակայն սայլը տեղից չի շարժվում:

Ինչ վերաբերում է պաշտոնական վիճակագրությանը, որի համաձայն՝ այս տարի Հայաստանում ավելի շատ պահածո է արտադրվել, Պահածոյագործների և  հյութարտադրողների միության նախագահին այդ փաստը տարօրինակ է թվում. «Չի կարող ավելի շատ պահածո արտադրվել մի պարզ պատճառով, որ այս տարի մոտ 5 հազար տոննայով ավելի քիչ բանջարեղեն է մթերվել»:

Նա նաև չբացառեց, որ այս տարի որոշ ձեռնարկություններ հնարավոր է ռեալ ցույց են տվել արտադրության ծավալները:

Երվանդ Թարվերդյանը միաժամանակ նշեց, որ հայկական պահածոների պահանջարկը կա և որքան արտադրվի, այնքան հնարավոր է իրացնել, եթե գրագետ ձևով դա արվի:

«Բազմիցս խնդրել եմ կառավարությանը, որ այս ուղղությամբ քայլեր ձեռնարկի: Կառավարություն-մարզպետարան-գյուղապետարան օղակներով պետք է նայեն, թե որտեղ ինչն է ավելի լավ աճում և այդ ուղղությամբ աշխատեն: Իրականում պլանավորված տնտեսությունը գերազանց  է, պետությունը թող պլանավորի և աճ ապահովի»,- նշեց նա:

Փոխնախարար Գառնիկ Պետրոսյանն էլ անդրադառնալով խնդրի լուծմանը՝ նշեց, որ առաջին հերթին պետք է ոռոգման խնդիրներով զբաղվել՝ փորձելով  հնարավորինս կայուն ջրամատակարարում ապահովել և նաև երաշխիքներ ստեղծել բանջարաբույծների համար՝ հատկապես լոլիկի արտադրությամբ զբաղվող գյուղացիական տնտեսությունների, որ նրանք ամբողջ սեզոնի ընթացքում ապահովված կլինեն կայուն ջրամատակարարումով:

Նրա խոսքով՝ պետք է լուրջ աշխատանքներ տարվեն նաև ցեցի դեմ, որի պատճառով ևս բերքի կորուստ գրանցվեց:

«Այս ուղղությամբ մի շարք գործողություններ ենք նախապատրաստում, և կարծում եմ՝ մեզ կհաջողվի ավելի բարենպաստ վիճակ ստեղծել բուսասանիտարական առումով, քան եղել է այս տարի: Վերջին տարիներին պետական մակարդակով ցեցի դեմ գործնականում լուրջ քայլեր չէին ձեռնարկում, և հիմա մենք փորձում ենք համապատասխան քայլեր իրականացնել: Պայքարը պետք է սկսել ոչ թե այն ժամանակ, երբ ակնհայտ է բերքի կորուստը, այլ շատ ավելի վաղ շրջանում՝ թույլ չտալով հետագա բռնկումներ և զարգացումներ: Հույս ունեմ, որ հաջորդ տարի մենք կունենանք շատ ավելի բարենպաստ վիճակ»,- ընդգծեց նա: