Ասա ո՞վ է ընկերդ
Մեկ տարի առաջ այս օրերին դժվար էր պատկերացնել, թե ինչպիսի արագընթաց փոփոխություններ կկատարվեն Հայաստանում: Փոփոխության անհրաժեշտությունը ոչ ոք չի վիճարկում. եթե չլիներ դրա հանրային պահանջը՝ չէր լինի նաև իրական ժողովրդական աջակցությունը: Ավելի ճշգրիտ՝ ժողովրդի մի մասի աջակցությունը, որովհետև համատարած հիացմունքի մասին հեքիաթներն իրականության հետ կապ չունեին ոչ անցյալ ապրիլ-մայիսին, ոչ էլ այսօր: Ամեն դեպքում որոշ առումներով չենք կարող հեղաշրջումը դրական չհամարել. թեկուզ այն, որ առնվազն տեսանելի ապագայում Հայաստանի որևէ ղեկավար չի երազի հավերժ տիրակալություն, իսկ Երևանը չի հայտնվի նուրսուլթանացման վտանգի առաջ: Ցավոք, լավ լուրը սրանով ավարտվում է, և սկսվում է բացասականների անվերջ շարանը:
Սարսափեցնող արագությամբ են իրականություն դառնում ապրիլյան հեղաշրջման թիկունքում օտար ուժերի ներկայության և պետականությանը սպառնացող վտանգներին վերաբերվող վախերը: Սրանք պարանոիկ վախեր չեն: Սրանք պետականությանը սպառնացող իրական վտանգներ են: Սա՞ էր արդյոք Գյումրիից Երևան քայլող ընդդիմադիր Նիկոլ Փաշինյանի հեռահար նպատակը… Եթե այո, ուրեմն ժամ առաջ նրանից ազատվելը պետական կարևորության հարց է: Եթե ոչ, ապա թերևս ճշմարտությանն ավելի մոտ է շրջանառվող այն վարկածը, որ ինչ-ինչ ուժերի սցենարով նա հայտնվեց վարչապետի աթոռին՝ հստակ պատկերացում չունենալով հետագա անելիքների մասին:
Մի պատմություն հիշեցի. խորհրդային բանակում ծառայած և Աֆղանստանում կռված մեր տաքգլուխ գործընկերներից մեկը մի անգամ պատմեց, թե ոնց էր կարողացել փախչել տայգայում տեղակայված կարգապահական գումարտակից (դիսբատ), բայց երկու օր անց, մոծակների ու ճահիճների դեմ ապարդյուն կռիվ տալուց հետո, ստիպված էր եղել թակել գումարտակի դռները... Փախչելը հեշտ էր, հետո դիմանալն ու ճիշտ ճամփան գտնելն էր դժվար:
Այսինքն եթե իրավիճակին չես տիրապետում՝ անգամ ազատությունն ու պաշտոնն են բեռ դառնում: Իսկ նման դեպքերում սխալներն անխուսափելի են, ինչի ականատեսն ենք այսօր: Պաշտոնի ընձեռած անսահման հնարավորություններից և ամբոխի պաշտամունքից թևեր առած վարչապետը թույլ տվեց սխալներ, որի արդյունքում նա կորցրեց հայոց պատմության մեջ հերոսական կերպարով մնալու իր շանսը: Հետին հայացքով դիտարկելով մոտ մեկ տարվա հայաստանյան իրադարձությունները՝ ակներև են դառնում այդ սխալները:
Թերևս ամենամեծ սխալը թիմն է, որը Փաշինյանը հավաքեց՝ հաշվի առնելով սոսկ ընկերական, բարեկամական, կուսակցական և միասին քայլած լինելու հանգամանքները: Չունենալով պետական մտածողություն և համապատասխան մասնագիտական պատրաստվածություն, նրանց հիմնական մասը դիրքն ու պաշտոնն օգտագործեցին սեփական հայեցողությամբ. «իմ դղյակում ե՛ս եմ թագավորը» սկզբունքով: Միայն տեսանելի հետևանքներն են արդեն սովորական դարձած բողոքի ցույցերը, դժգոհությունները, դասադուլները, ճանապարհներ փակելը... խորքայինները դեռ առջևում են: Հենց միայն Արարատի կոկորդիլոսասեր մարզպետն անընդհատ ուշադրության կենտրոնում է հայտնվում իր անգրագիտությամբ և բոլոր բարեկամներին պաշտոնավոր դարձնելու մոլի ցանկությամբ: Ինչ-որ շատ արագ «չհաբրգրեցի՞ն» ... Ամենաթողության ցեցը ոչ թե ժամանակի ընթացքում նոր կառավարիչների շարքերում տարածվեց, այլ ասես ի ծնե ունեցած հատկանիշ էր, որն անմիջապես ծլարձակեց բարենպաստ պայմաններում: Գուցե հենց ամենաթողության այդ զգացողությունը, այսինքն՝ ներքին անպարկեշտությունն է նրանցից շատերին երիտասարդ տարիքում նետել սորոսների ու աղանդների գիրկը… որոնք մարդու գիտակցականից քերում-հանում են ազգայինն ու սեփական պետության շահը, և ստիպում առաջնորդվել իբր համամարդկային արժեքներով: Հո պատահական չէին այս կառավարության օրոք ԼԳՏԲ համայնքի ակտիվացումը, եկեղեցու դեմ ոտնձգությունները, նախարարությունների լուծարմամբ մշակույթի և սփյուռքի նկատմամբ իրական վերաբերմունքը և այլն: Իսկ վերջերս Մեղրիի զորամասում կատարված «դուխով» տղերքի ընդվզումը վտանգավոր նախազգուշացում է, որ սորոսա-աղանդավորական շոշափուկներն արդեն բանակին են հասնում:
Եվ ախր բացարաձակ չեն վախենում երիտկառավարիչները պատժից, քանի որ հասարակությանն արդեն վերևից են նայում, իսկ ներում ստանալու խնդիր ունեն միայն մի հոգուց: Եվ այդ մեկը՝ վարչապետը, ոչ միայն ներում է, այլև հրապարակայնորեն արդարացնում է նրանց: Ներում է պատգամավորների, նախարարների, իր հետ քայլածների, մարզպետների սխալներն ու անվերջ «բլթոցները», ավելին՝ բացահայտորեն այլ ստանդարտներով է գնահատում յուրայինների արարքները, շքեղությունները, պարգևավճարները ... Տեսանք չէ՞, թե ինչի հանգեցրեց նախկին իշխանությունների ներողամտությունը, մտերիմների սխալները չտեսնելու տալը կամ ներելը: Չէ որ հենց քաղաքական պատասխանատվության նվազումը նպաստեց նրանց իշխանությունից հեռացնելուն: Զարմանալի արագությամբ նոր իշխանությունները մոռացան նախորդների սխալները, ավելին՝ կրկնում են դրանք ավելի բացահայտ ու ցինիկ կերպով: Հավանաբար պաշտոն ստանձնելիս կարգավիճակի մի կողմն են միայն աչքի առաջ ունեցել՝ ծառայողական մեքենան, արտասահմանյան ուղևորություններն ու չաղլիկ պարգևավաճարները: Ոլորտին տիրապետելը, անընդհատ կատարելագործվելը և ամենակարևորը՝ մեծագույն պատասխանատվությունը, կարծես, նրանց ծրագրերի մեջ չի էլ եղել: Գուցե հնարավոր լինի ողջ պատասխանատվությունը մեկին ուսերին դնել, բայց փախչել, միևնույն է, չի ստացվի: Իշխանափոխությունը վկա:
Ուստի, հաշվի առնելով, որ իր թիմակիցները տեսակով և սխալներով շատ ավելի անպատրաստ ու խոցելի են, քան նախորդները, պարոն վարչապետը ստիպված է կրկնակի քաղաքական պատասխանատվութուն դրսևորել և՛ իր, և՛ իր ոչ այնքան պրոֆեսիոնալ թիմակիցների համար:
Մինչդեռ առայժմ անգամ սեփական պատասխանատվությունը չկա: Ավելին, թիմակիցների շարքերում են հայտնվում հհշական այն դեմքերը, որոնք իրենց կյանքով ու գործունեությամբ հազար տեսակ ու հազար անգամ խարանված-խայտառակված են եղել: Վերջին թարմ օրինակը ծերուկ Շիրխանյանն է իր հիվանդագին երևակայությամբ: Մի բանսարկություն արդեն արել է, երևի որպես բանտից ազատվելու շնորհակալություն: Նման մարդկանց կասկածելի օգտակարությունը տասնապատիկ վնասի հետհարված կունենա: Ժողովրդական ասացվածքը հազար փորձություններից հետո ընդհանրացրել է շրջապատի ազդեցությունը մարդու հեղինակության վրա. «Ասա ո՞վ է ընկերդ, ասեմ ով ես դու»:
Լիա Իվանյան
Լրահոս
Տեսանյութեր
Արևմտյան Հայաստանի ու արդեն Արցախի հուշարձանները՝ «ցեղասպանված հուշարձաններ»
