Ուրիշի համար փոս մի՛ փորիր
Ինչ ջերմեռանդությամբ որ ամերիկացիք ու Փաշինյանն արագացնում են անցումային արդարադատության ներմուծումը Հայաստանում, այնքան ավելանում են կասկածները, որ դրա տակ շա՜տ մեծ կեղտ կա։ Միամտորեն հավատա՞նք, թե շատ մտահոգ են ամերիկացի տղերքն ու տիկնայք մեզանով, որ այդքան շտապում են արդարության լույսը բերել Հայաստան, ինչպես որ տարան Վրաստան և Ուկրաինա։ Հիշենք, որ ամերիկյան «սրտացավության» հետևանքով Վրաստանը կորցրեց Աբխազիան և Հարավային Օսիան, իսկ Ուկրաինան ՝ Ղրիմն ու Դոնբասը։ Դե, իսկ թե ինչ կկորցնենք մենք, պարզից էլ պարզ է։
«Այլընտրանքային նախագծեր խումբը» մայիսի 22-ին հրապարակել էր «Ո՞վ է ձևավորում Հայաստանի օրակարգը» խորագրի տակ տեղադրված «Հուզակա՞ն էր, թե՞ պլանավորած վերջին պոռթկումը»։
Չվերաշարադրելով այն, կարծում եմ պետք է պարզապես կարդալ՝ սեփական կարծիք կազմելու համար։
Նշենք միայն, որ հոդվածում վերլուծված են մայիսի սկզբից Երևանում ԱՄՆ պետքարտուղարության ներկայացուցչական և մեծաթիվ պատվիրակության աշխատանքի հնարավոր հետևանքները։
«Տեղ գտած լրահոսի համաձայն՝ քննարկվել են առավելապես Հայաստանի ներքին զարգացման խնդիրներ, և ոչ թե՝ երկկողմ համագործակցության կամ տնտեսական աջակցության»։ Այսինքն կարող ենք մտածել, որ սա միջամտություն է մեր երկրի ներքին կյանքին։ Անշուշտ, դա նորություն չէ։ Այդ մասին խոսվում էր դեռևս անցյալ տարվանից՝ ելնելով ապրիլյան հեղաշրջման սկզբնական շրջանում ԱՄՆ դեսպան Միլզի անթույլատրելիության աստիճանի ակտիվացումից, այնուհետև Բոլթոնի այցից, «գունավոր-ծաղկավոր» անցյալով Սաակաշվիլու ոգևորությունից և շատ այլ երևույթներից։ Այդուհանդերձ, աչքի առաջ ունենալով այն հանգամանքը , որ այս մեկ տարվա ընթացքում Վաշինգտոնը գորգերը փռած չի ընդունել Փաշինյանին, կարելի է եզրահանգել, որ վերջինս լիովին չի արդարացրել սպասումները։ Եվ ահա Հայաստան է շտապում ամերիկյան դեսանտը․․․
Ինչո՞վ են պայմանավորված են ներկայումս բացահայտորեն արագացված տեմպերով անցումային արդարադատություն ներդնելու մղումները։ Փաշինյանն արդեն ընդունել է Անցումային արդարադատության միջազգային կենտրոնի (ICTJ) և Բաց հասարակության հիմնադրամների արդարադատության նախաձեռնության փորձագետներին։ Միայն սորոսի բաց հասարակության հիմնադրամի հիշատակումը բավական է հասկանալու համար, որ ոչ մի լավ բանի պետք չէ սպասել։ Երևան է շտապել Անցումային արդարադատության միջազգային կենտրոնի ավագ փորձագետ Ռուբեն Կառռանզան (Ruben Carranza), ում «մտահոգություններից» դատելով պետք է մտածել , որ կամ սխալ է տեղեկացված, կամ էլ արդեն հստակ ծրագրով է գալիս․․․ Ահա մեջբերում նրա խոսքից․ «Հայաստանի դեպքում կարող է բարձրանալ «պետությունը զավթելու» մասին խնդիրը, այսինքն, այն, որ նախկին իշխանավորները զավթել էին պետությունը»: Միգուցե հայաստանցիների կարծիքն էլ հարցնեք՝ թե որ իշխանավորներն են «զավթել պետությունը»՝ նախկին թե՞ ներկա․․․ մեր կարծիքով՝ ներկաներն են զավթել պետությունը և տանում են կործանման։
Իսկ ի՞նչ է իրենից ներկայացնում այդ կառույցը։ Քաղվածք Վիքիպեդիայից․ «Անցումային արդարադատության միջազգային կենտրոն (ԱԱՄԿ) (անգլ.՝ International Center for Transitional Justice (ICTJ)), զանգվածային վայրագությունների և մարդու իրավունքների խախտումների մեղավորներին անցումային արդարադատության մեխանիզմներով պատասխանատվության ենթարկելու հարցով զբաղվող հասարակական կազմակերպություն»։
Ուրեմն, օտար երկրի մի սովորական հասարակական կազմակերպություն այնքան իրավունք ունի մեր պետությունում, որ կարո՞ղ է մեր ճակատագիրը որոշել։ Հիմա՞ էլ կասեն, թե «թավշյա հեղափոխությունը» միայն ու միայն մեր ներքին պայքարն էր, եթե նույնիսկ ամերիկյան ՀԿ-ներն են երիտկառավարիչներին դաս տալիս։
Եվ հետո՝ ի՞նչ «զանգվածային վայրագությունների» մասին է խոսքը։ Եթե նշյալ կազմակերպության գործունեության հասցեատերը «զանգվածային վայրագություններն» են, ապա թող հենց հիմա Սիրիա գնան ․․․ Կամ որտե՞ղ էր այդ ՀԿ-ն 1988-ի փետրվարին, երբ Սուգայիթում իրականացավում էին իսկական զանգվածային վայրագություններ։ 2015թ-ին էլ Օբաման Հայոց Եղեռնը բնորոշեց որպես «զանգվածային վայրագություններ»։ Համեմատության եզրեր անգամ չկան, ախր։ Հնարավոր է, որ մեկը կարող է չսիրել իր երկիրը, բայց նսեմացնել սեփական պետությունն այս աստիճանի՝ պարզ դավաճանություն է։ Ոչ մի նպատակ չի կարող արդարացնել համագործակցությունը նման կազմակերպությունների հետ․․․ նրանք անելիք չունեն մեր երկրում, քանի որ «զանգվածային վայրագություններ» մեզ մոտ չեն կատարվել։ Այս պարագայում՝ «Yankee go home!»․․․ սորոսին էլ չմոռանաք տանել ձեզ հետ։ Արդյո՞ք պատահականորեն զուգադիպեցին Պարսից ծոց ամերիկյան ռազմանավեր ուղարկելը և անցումային արդարադատության անվան տակ մեր երկրում ներքին ցնցումներ հրահրելը։ Պատմությունը ցույց է տվել, որ պատահական ոչինչ չի լինում մեծ տերությունների հաշվարկներում։
Փաստորեն, դատական համակարգի դեմ մայիսյան հարձակումը ոչ թե սոսկ վարչապետի սարսափն էր Ռոբերտ Քոչարյանի կալանքից ազատվելու առումով,այլ դա որպես պատրվակ օգտագործվեց «թավշյա հեղափոխության» հերթական հարվածը՝ անցումային արդարադատությունն արագ ներմուծելու համար։ Անհնար է չհամաձայել «Ո՞վ է ձևավորում Հայաստանի օրակարգը» վերլուծության ամփոփման հետ՝ «․․․թատերականացված պոռթկումների և հուզական գործողությունների ետևում կարող են լինել շատ սառը և նախապես համաձայնեցված ծրագրեր»։
Բայցևայնպես, չմոռանանք նաև, որ բազմաթիվ միջազգային լուրջ կազմակերպություններ և ազդեցիկ կառույցներ ևս հետևում են մեր երկրում կատարվող իրադարձություններին, որոնք զարգանում են արագ ու անկանխատեսելի ՝ կապված հասարակության տրամադրությունների փոփոխման հետ։ Եվ չի բացառվում, որ անցումային արդարադատությունն առաջին հերթին փորձարկվի հենց այն ներմուծողների դեմ։ Ժողորդական առածն ասում է «Ուրիշի համար փոս փորողը ինքն է ընկնում մեջը»։
Լիա Իվանյան
Լրահոս
Տեսանյութեր
Արդյո՞ք սա սահմանազատում է, թե՞ ճնշման տակ ինչ-որ բան տալ. Սերժ Սարգսյան
