Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հոկտեմբերի 9-ին Թուրքիան օդային և ցամաքային հարձակում է սկսել Սիրիայի հյուսիսում՝ հիմնականում քրդաբնակ տարածքներում։ Պաշտոնական նպատակն է, ըստ Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի թվիթերյան գրառման, «կանխել հարավային սահմանին ահաբեկչական միջանցքի ստեղծումը և խաղաղություն բերել տարածաշրջանին»։ Իսկ ինչն է Թուրքիայի իրական նպատակը, գիտեն բոլորը՝ արմատախիլ անել Սիրիայի հյուսիսարևելքում հաստատված քրդական կառույցներին` YPG-ի գլխավորությամբ Սիրիական ժողովրդավարական ուժերին (SDF)։ YPG-ն (Ժողովրդական ինքնապաշտպանության ջոկատներ) քրդական խմբավորում է, որին Թուրքիան կապում է PKK-ի հետ և համարում է ահաբեկչական կազմավորում։ SDF-ը տարածաշրջանում ԱՄՆ-ի դաշնակիցն էր՝ Իսլամական պետության դեմ մղված պայքարում։

Թուրքական հարձակումը սպասելի էր և նախապես հայտարարված։ Այն տեղի ունեցավ Սիրիայից ԱՄՆ զորքերի դուրս բերման մասին ԱՄՆ նախագահի հայտարարությունից հետո։ Վստահաբար, Սիրիայում քիչ թե շատ դերակատարում ունեցող պետությունները՝ Ռուսաստանը, ԱՄՆ, Իրան, տեղյակ էին հարձակման նախապատրաստումից, և տպավորությունն այն է, որ ինչ-որ պայմաններով համաձայնել էին դրան։ Միջազգային հանրության արձագանքը տարբեր է։ Պետությունների մի խումբը, որը ներառում է արաբական մի շարք երկրների, նաև Հայաստանը, դատապարտել են հարձակումը։ Մյուս խումբը կոչ է արել զսպվածության ու չափավորության։ Երկրների արձագանքներում նկատելի է առաջնայինը սեփական շահից ելնելով կոչերը․ Ֆրանսիայի հայտարարության մեջ, որ Թուրքիայի գործողությունը վտանգում է եվրոպացիների անվտանգությունը, Թրամփի հայտարարությունը, որ ինքը «չի ուզում պայքարել այս անվերջ, անիմաստ պատերազմների դեմ, հատկապես նրանց, որոնք ոչ մի օգուտ չեն բերում Միացյալ Նահանգներին»։

Սիրիայի հարցում «Աստանայի գործընթացի» շրջանակներում Թուրքիայի գործընկերներ Իրանի և ՌԴ արձագանքներն էլ չափավորված էին։ Իրանի նախագահը կոչ է արել զսպվածություն դրսևորել և հայտարարել, որ ըմբռնումով է մոտենում Թուրքիայի «սահմանային անվտանգության» մտահոգություններին․ հասկանալի է Իրանի մոտեցումը, որը ևա քրդական խնդրի հետ կապված մտահոգություններ ունի։ Միաժամանակ զորավարժություններ են սկսվել Իրանում՝ Թուրքիայի հետ սահմանին: Նախագահ Պուտինը Էրդողանի հետ հեռախոսազրյուցում կոչ է արել ուշադիր գնահատել իրավիճակը, որպեսզի վնաս չհասցվի սիրական ճգնաժամի կարգարվորման ընդհանուր ջանքերին։

Ամենախնդարհարույց դիրքորոշումներից իհարկե նախագահ Թրամփի մոտեցումն է, ով մեկ հայտարարում է, որ հարձակումը «վատ գաղափար» էր, մեկ այլ տեղ սպառնում է Թուրքիային տնտեսապես ոչնչացնել, բայց իրականում անհետևողական քայլերով հանգեցրել է տարածաշրջանում զսպման մեխանիզմների և ուժային հավասարակշռության բացարձակ խարխլման։ Վիճակն այնպիսին է, որ ԱՄՆ երկու դաշնակիցները՝ Թուրքիան և քրդական ուժերը դուրս են եկել դեմ դիմաց։

«Անվտանգության գոտի» ստեղծելու պատրվակով, որտեղ պետք է իբրև վերաբնակեցվեն սիրիացի փախստականները, Թուրքիան «սանիտարական կորդոն» է ստեղծում իր հարավային սահմանի մոտ՝ մտավախություն ունենալով, որ որևէ կերպ ստեղծված քրդական ինքնավարությունը կարող լուրջ է սպառնալիք լինել Թուրքիայի ամբողջականության համար։

Սիրիայի տարածք Թուրքիայի այս հերթական ներխուժումը ցույց է տալիս, որ թուրքական իշխանությունների մոտ քրոնիկ զարգացում են ստացել երկու «հիվանդություններ»՝ մեկը մոլուցքային վախը քրդական հնարավոր պետության նկատմամբ, մյուսը՝ օսմանյան կայսրությունը հիշեցնող մեծապետական շովինիզմը։ Վերջինիս վառ դրսևորումն այն է, որ Թուրքիան մտադրություն ունի հարևան երկրի տարածքից վտարել տեղի ժողովրդին, ժողովրդագրական փոփոխություններ կատարել՝ «անվտանգության մտահոգություններից» ելնելով։ Սա ցավալիորեն հիշեցնում է 100- ամյա վաղեմության դեպքերը, երբ նույն պատրվակով միլիոնավոր հայեր տեղահանվեցին ու սրի մատնվեցին՝ ռուս-թուրքական սահմանն ապահովելու համար։

Ինչպես ասում են, բաներ կան, որ չեն փոխվում։ Թուրքիան մնում է սպառնալիք հարևան գրեթե բոլոր երկրների համար՝ իր ուժային եսակենտրոնությամբ ու կայսրական կարոտախտով, բայց միաժամանակ ուժեղների հետ պայմանավորվելու բնատուր խորամանկությամբ։