Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հոկտեմբերի 22-ին Սոչիում երկարատև բանակցություններից հետո Ռուսաստանի և Թուրքիայի նախագահներին հաջողվեց համաձայնության գալ Սիրիայի հյուսիս-արևելքում իրավիճակի կայունացման վերաբերյալ։ Ստորագրվեց հուշագիր, հայտարարվեցին, թե ովքեր ու ինչ խորությամբ են հսկելու թուրք-սիրիական սահմանը։ Փորձագետների կարծիքով ձեռքբերված փոխզիջումը քիչ թե շատ շահեկան էր ներգրավված բոլոր պետությունների, այդ թվում՝ Ռուսաստանի, Թուրքիայի, Սիրիայի, Իրանի և նույնիսկ ԱՄՆ-ի համար։ Նրանք բոլորն էլ ինչ-որ բան ստացան, «ոչ առավելագույնը, բայց հնարավորինը», ինչպես BBC ռուսական ծառայությանն ասել է «Ռուսաստանը գլոբալ քաղաքականության մեջ» ամսագրի գլխավոր խմբագիր Ֆյոդոր Լուկյանովը։

Կարծիք կա նաև, որ Սոչիի համաձայնությունը Էրդողանի և ԱՄՆ փոխնախագահ Փենսի միջև ձեռք բերված գործարքի շարունակությունն է։ Այդուհանդերձ, ռուսական և նաև արևմտյան շատ լրատվամիջոցներ այս համաձայնությունը համարում են Ռուսաստանի, և անձամբ Վլադիմիր Պուտինի հաղթանակը։Սա գուցե նախագահ Էրդողանի սրտով չէ, բայց միայն այն փաստը, որ Թուրքիայի նախագահն էր գնացել Ռուսաստանի ղեկավարի մոտ՝ Սոչի, արդեն խոսուն է և արտահայտում է ազդեցության գծապատկերը։

Ռուս-թուրքական մրցակցությունն ունի դարերի պատմություն։ Այս երկու նախկին կայսրությունները բազմաթիվ պատերազմներ են մղել տարածաշրջանային ազդեցության համար։ «Կռվախնձոր» նախ եղել է Սևծովյան տարածաշրջանը, ապա Բալկանները և Կովկասը։ Մերձավոր Արևելքում ռուս-թուրքական մրցակցությունը առանձնապես ընդգծված չի եղել։ Մոտ 100 տարի առաջ, երբ առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում արևմտյան դաշնակից պետությունները պայմանավորվում էին, թե ինչպես պետք է բաժանեին փլուզվող Օսմանյան կայսրությունը, Ռուսաստանին բաժին էր հասնել Կոնստանդնուպոլիսը, թուրքական նեղուցները և Արևմտյան Հայաստանը։ Այդ ժամանակներում Ռուսաստանը Մերձավոր Արևելքում քիչ հավակնություններ ուներ։ Սիրիայում, Իրաքում ու Պաղեստինում առաջնային դիրքեր ունեին Ֆրանսիան ու Մեծ Բրիտանիան, որոնք և 1916թ. Սայքս-Պիկոյի գաղտնի համաձայնագրով այդ տարածաշրջանը բաժանել էին միմյանց միջև։

Այսօր, երբ կրկին որոշվում է Սիրիայի, ինչու ոչ նաև Մերձավոր Արևելքի ճակատագիրը, անգլիացնիներն ու ֆրանսիացիները առանձնապես դերակատարություն չունեն։ Ամերիկյան ներկա վարչակազմը ևս Սիրիան չի համարում կենսական շահերի գոտի։ Ազդեցիկ են և անվտանգության հետ կապված խնդիրների կարգավորման գործում որոշիչ ձայն ունեն Թուրքիան և Ռուսաստանը։ Այս համատեքստում, Սիրիան կարծես դարձել է ռուս-թուրքական արդի մրցակցության մի նոր թատերաբեմ։ Ճիշտ է, կողմերն այս պահին համագործակցային են տրամադրված, բայց խորքային հակասությունների մասին չպետք է արագ մոռանալ, ինչի լավ հիշեցում էր 2015թ. նոյեմբերին թուրք-սիրիական սահմանի վրա ռուսական ինքնաթիռի խոցումը։ Հետաքրքրականն այն է, որ Ռուսաստանը, ըստ էության, ի տարբերություն Թուրքիայի, Սիրիայում չունի կենսական կարևորության շահեր։ Ռուսաստանը կարող է ցանկացած պահի դուրս գալ Սիրիայից՝ առանց վտանգելու իր անվտանգությունը։

Այս պայմաններում հարց է առաջանում, թե ինչու է Ռուսաստանը ներգրավվել սիրիական ճգնաժամի մեջ և կարգավորման գործընթացում ստանձնել առաջնորդողի դերակատարություն։ Կարող են լինել տարբեր մեկնաբանություններ։ Նախ տպավորություն կա, որ ռուս-թուրքական մրցապայքարը տեղափոխվել է ավելի հարավ, Կովկասից հեռու, ինչը Ռուսաստանի աշխարհաքաղաքական խոցելի տեղերից է։ Սիրիայում ռուսական կողմը պայքարում է արմատական իսլամիստների դեմ, այդ կերպ կրկին ապահովագրելով Հյուսիսային Կովկասը հնարավոր ապակայունացումից։

Սիրիական հակամարտության մեջ ներգրավվածությունը որոշակիորեն շեղում է միջազգային հանրության ուշադրությունը ուկրաինական ճգնաժամից և այս երկու հարցերը փոխկապակցելու միջոցով Ռուսաստանը փորձում է իր համար ավելի կարևոր՝ Ուկրաինայի հարցում դուրս գալ շահեկան վիճակի։ Կան նաև որոշ տնտեսական ու ռազմաարդյունաբերական շահեր, գլոբալ խաղացողի հավակնությունների հետ կապված հարցեր, մեծ տերության նախկին վարկը վերականգնելու խնդիր և այլն։ Այս ամենով հանդերձ, քանի որ Ռուսաստանը չունի Սիրիայում կենսական խնդիրներ, նրա գործողությունների շառավիղն ավելի լայն է և կարողանում է լավ հարաբերություններ ունենալ տարածաշրջանի բոլոր պետությունների հետ, ավելին, ստանձնել միջնորդի և կայունացնողի դերակատարում։

Բնականաբար այս ամենն ունի իր գինը՝ ուղիղ իմաստով։ Արտասահմանում զորք պահելը և ռազմական գործողություններ իրականացնելը բավականին թանկ հաճույք է, ինչի համար ռուսական կողմը պատրաստ է վճարել, քանի դեռ երկրի ներսում կա ռուսական աետության հաղթանակների մասին պատմությունների մեծ պահանջարկ։