Ձեր վստահելի աղբյուրը

Անհավասարությունը խորը արմատավորված է մեր հասարակությունների, տնտեսությունների և քաղաքականության մեջ։ Այս մասին մանրամասն ներկայացված է ՄԱԶԾ հայաստանյան գրասենյակի տարածած հաղորդագրության մեջ:

Չնայած այն էական ձեռքբերումներին, որ գրանցվել են առողջապահության, կրթության ոլորտներում, ինչպես նաև մարդկանց կենսամակարդակի բարձրացման մեջ, շատերի հիմնական կարիքները դեռ մնում են չլուծված՝ ազդելով հասարակությունների վրա և թուլացնելով մարդկանց վստահությունը կառավարության, տարբեր հաստատությունների և միմյանց հանդեպ։ Սակայն հնարավոր է դեռ գործել, որը կլինի ավելին, քան պարզապես վերաբաշխում, տնտեսական և քաղաքական ուժերի տարանջատում և տնտեսական հավասար մրցակցության ապահովում։

Անհրաժեշտ է իրականացնել շարունակական միջոցառումներ հիմնական կարիքները բավարարելու համար, միաժամանակ վերացնելով հաջորդ սերնդի մարդկային զարգացման անհավասարությունները: Սրանք են «Եկամտից առավել, միջինից առավել, առավել քան ներկան․ մարդկային զարգացման անհավասարությունները 21-րդ դարում» (Beyond income, beyond averages, beyond today: Inequalities in human development in the 21st century) խորագրով 2019թ․ Մարդկային զարգացման զեկույցի (ՄԶԶ) հիմնական բացահայտումները, որ ներկայացվեցին ՀՀ փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանի, Հայաստանում ՄԱԿ-ի մշտական համակարգող Շոմբի Շարփի, Հայաստանում ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի (ՄԱԶԾ) մշտական ներկայացուցիչ Դմիտրի Մարիյասինի, ինչպես նաև կառավարության, դիվանագիտական համայնքի, միջազգային կազմակերպությունների, քաղաքացիական հասարակության և լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների մասնակցությամբ։

«Իհարկե կա տնտեսական անհավասարություն, բայց կա նաև անհավասարություն մարդկային զարգացման հիմնական տարրերի մեջ, որոնցից են առողջությունը, կրթությունը, արժանապատվությունը և հարգանքը մարդու իրավունքների նկատմամբ։ Վերջիններս չեն կարող բացահայտվել հաշվի առնելով միայն առանձին եկամտային և հարստության անհավասարությունները։ Վերլուծությունը պետք է դիտարկի անհավասարության դրսևորումները ամբողջ բնակչության համար՝ տարբեր վայրերում և ժամանակի ընթացքում։ Եվ անհավասարության նոր դրսևորումները որոշիչ կլինեն այսօրվա երիտասարդների և նրանց երեխաների կյանքի համար, որոնք առնչվում են 21-րդ դարի երկու հիմնական մարտահրավերների հետ՝ կլիմայի փոփոխություն և տեխնոլոգիական փոխակերպումներ»,- ասաց Հայաստանում ՄԱԶԾ մշտական ներկայացուցիչ Դմիտրի Մարիյասինը։ 

2019թ․ ՄԶԶ-ն ներկայացնում է 2018թ․ Մարդկային զարգացման համաթիվը (ՄԶՀ) 189 երկրների և ՄԱԿ-ի կողմից ճանաչված տարածքների համար։ ՄԶՀ-ն ամփոփ միջոց է մարդկային զարգացման երեք հիմանական հարթություններում երկարաժամկետ առաջընթացը գնահատելու համար․ երկարատև և առողջ կյանք, որը չափվում է կյանքի տևողությամբ, գիտելիքի մատչելիություն և արժանապատիվ կենսամակարդակ։ Ճիշտ չէ համեմատել արժեքներն ու դասակարգումները նախկինում հրապարակված զեկույցների տվյալների հետ,  քանի որ հիմքում ընկած տվյալները փոփոխվում են, թարմացվում և հարմարեցվում նպատակակետերին: 

2018թ․ Հայաստանի ՄԶՀ-ի ցուցանիշը 0․760 է, որի շնորհիվ երկիրը դասակարգվում է մարդկային զարգացման բարձր սանդղակում՝ զբաղեցնելով 81-րդ տեղը 189 երկրների և տարածքների շարքում։ 1990-ից մինչև 2018թթ․, Հայաստանի ՄԶՀ-ի ցուցանիշը աճել է 0.633-ից մինչև 0.760, որը կազմում է 20 տոկոս աճ, կյանքի տևողությունը աճել է 7.1 տարով, ակնկալվող դպրոցական տարիներն աճել են 2.3 տարով, մինչդեռ երկրի  Համախառն ազգային եկամուտը մեկ շնչի հաշվով 1990-2018թթ․ ընթացքում աճել է մոտ 157․7 տոկոսով։

2018թ․ Հայաստանի 0.760 ՄԶՀ-ն բարձր է 0.750 միջին ցուցանիշ ունեցող այն երկրներից, որոնք գտնվում են մարդկային զարգացման բարձր սանդղակում և ցածր է 0.779 միջին արժեքից Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի երկրների համեմատ: Ադրբեջանը և Վրաստանը հանդիսանում են Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի այն երկրներից, որոնք մոտ են կանգնած Հայաստանի 2018թ․ ՄԶՀ դասակարգմանը և ունեն որոշ չափով նույնաքանակ բնակչություն:

Վերջիններս դասակարգվում են համապատասխանաբար 87-րդ և  70-րդ տեղերում: Թուրքիան և Իրանը դասակարգվում են 59-րդ և 65-րդ տեղերում, մինչդեռ Ռուսաստանի Դաշնությունը դասակարգվում է 49-րդ տեղում:

2010թ․-ին ներկայացվեց Անհավասարության շտկմամբ մարդկային զարգացման համաթիվը,  որը ՄԶՀ-ն  է՝ հանած անհավասարությունները։ Անհավասարության շտկմամբ մարդկային զարգացման համաթիվը Հայաստանի համար 2018թ․ կազմում է 0.685, արձանագրվել է 9.9 տոկոս կորուստ ՄԶՀ չափման ցուցանիշների բաշխման անհավասարության պատճառով: Ադրբեջանի և Վրաստանի մոտ արձանագրվել է համապատասխանաբար 9.4 և 12.0 տոկոսի կորուստ: Բարձր ՄԶՀ ունեցող երկրների միջին կորուստը անհավասարության հանման դեպքում 17.9 տոկոս է, իսկ Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի համար՝ 11․7 տոկոս:  

Վերարտադրողական առողջությանը, հզորացմանն ու տնտեսական գործունեությանը վերաբերող գենդերային անհավասարության տեսանկյունից Հայաստանի գենդերային անհավասարության համաթվի արժեքը կազմում է 0․259, որը 162 երկրների թվում 57-րդն է։ Խորհրդարանական տեղերի 18.1 տոկոսը կանայք են զբաղեցնում, իսկ չափահաս կանանց 96.9 տոկոսն առնվազն ստացել է միջնակարգ կրթություն՝ համեմատած տղամարդկանց 97.6 տոկոսի։ Յուրաքանչյուր 100,000 ծնունդի դիմաց 25.0 կին մահանում է հղիության հետ կապված բարդություններից, իսկ դեռահասների ծնելիության մակարդակը կազմում է 21.5 ծնունդ 15-19 տարեկան յուրաքանչյուր 1,000 կնոջ համար: Աշխատաշուկայում կանանց մասնակցությունը 49.6 տոկոս է, համեմատած տղամարդկանց 69.9 տոկոսի։ Ի համեմատություն՝ Ադրբեջանը և Վրաստանը  դասակարգման սանդղակում զբաղեցնում են համապատասխանաբար 70-րդ և  75-րդ տեղերը:

2018թ․ ՄԶՀ  համաշխարհային վարկանիշում առաջատար հնգյակը  կազմում են Նորվեգիան, Շվեյցարիան, Իռլանդիան, Գերմանիան և Հոնկոնգը։ Նվազագույն ՄԶՀ վարկանիշ ունեն Բուրունդին, Հարավային Սուդանը, Չադը, Կենտրոնական Աֆրիկայի Հանրապետությունը, և Նիգերը: