Քաղաքական 09:14 22/07/2020 Տարածաշրջան

Սասունյան. Թուրք մտավորականները հեռուստածրագրում ճանաչում են Հայոց ցեղասպանությունը (մաս 2)

Անցյալ շաբաթ ես գրառել էի ծավալուն տեսանյութի առաջին մասը, որում երկու թուրք մտավորականները հանդես են գալիս Հայոց ցեղասպանության ճանաչման օգտին Թուրքիայի Հանրապետության կողմից: Քննարկումը տեղի է ունեցել 2015 թվականին՝ Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի կապակցությամբ: Տեսանյութում Էրդողան Այդինի և Այդին Չուբուքչուի միջև զրույցը թուրքերեն է ՝ անգլերեն ենթագրերով։ Մեկ ժամ 37 րոպե տևողությամբ ծրագրի անվանումն է՝ «Բաբելոնյան աշտարակ»: Ծրագրի վերնագիրն է՝ «Առերեսվելով ցեղասպանությանը»։ Թուրքական քննարկումը թարգմանել և ենթագրերով ապահովել է դոկտոր Օհաննես Քիլիչդաղին։

Այդին Չուբուքչու. «Իհարկե, դա [Ցեղասպանությունը] չի սկսվել 1915 թվականին: Նախ և առաջ, օսմանցիները ունեին անարդար կարգուկանոն՝ ազգերի և հավատքների վրա հիմնված։ Կար գերիշխող ազգ և մի քանի ուրիշներ, որոնց վրա գերիշխում էին: Գերիշխող ժողովուրդը [միլեթ], որն ավելի հին ժամանակներում մատնանշում էր կրոնական խմբերը, քան էթնիկ պատկանելությունը, մահմեդականներն էին: Այսպիսով, գերիշխող ժողովուրդը սուննի մահմեդականներն էին: Մնացած բոլորը, առաջին հերթին հայ և հույն ժողովուրդները, որոնց վրա գերիշխում էին։ Սա էր պետության լեզուն։ Դա ինչ-որ բան չէ, որ այսօր հնարում ենք՝ օսմանցիներին ամբաստանելու համար։

Սա այն նկարագրությունն է, որն օգտագործվել է ժամանակին պաշտոնական գրականության մեջ: Ավելին, գոյություն ուներ հստակ տերմին, որն օգտագործվում էր միայն հայերի համար՝ հավատարիմ ազգ (միլեթի սադիկա): Այսպիսով, հայերը, որոնք արտոնություն ունեին այլ գերիշխվող ժողովուրդների շրջանում, շատ հավատարիմ էին ինքնիշխան համակարգին:

Նրանք անզեն էին, ապահովում էին պետության համար բոլոր ծառայությունները և այլն: Նրանք այդպիսի համբավ ունեին: Փաստորեն, սա մի տհաճ իրավիճակ է ազգի համար: Ոչ մի ժողովուրդ չպետք է հավատարիմ լինի. ենթակա կամ գերիշխող մեկ ուրիշի նկատմամբ: Մեզ համար արդարությունը պետք է հիմնվի հավասարության վրա, լինի դա երեկ, թե այսօր: Հավասար քաղաքացիություն, հավասար ազգեր, մարդկանց եղբայրություն… Կար մի այլ չափանիշ․ օսմանյան չափանիշ:

Օսմանյանի նման պետությունները ունեն նման հատկանիշներ: Նրանք զավթում են այլոց երկիրը, երբ ուժեղ են։ Երբ գրավված ժողովուրդը արթնացավ, իսկ օսմանյան պետությունը թուլացավ՝ նրանք սկսեցին անկախություն պահանջել: Իսկապես, Թուրքիայում յուրաքանչյուր թուրք պետք է գնահատի դա: Թուրքիան հիմնվել է անկախության համար մղվող պայքարում: Այնպես որ, անկախություն պահանջելը օրինական իրավունք է յուրաքանչյուր ազգի համար՝ հույն, բուլղարացի, արաբ և հայ… Սրանք ինքնիշխանության համար անկախության պատերազմներ էին… »:

Հաղորդավար․ «Եկե՛ք հետևենք այդ շարքին․ 1853-56 թթ. Ղրիմի պատերազմը, 1839 թ. Թանզիմաթի հրամանագիրը, 1856 թ․ Բարեփոխումների հրամանագիրը, 1876 թ․ Սահմանադրությունը՝ բարեփոխումների գագաթնակետը։ Որտե՞ղ էին հայերն  այդ ժամանակներում։
Այդին Չուբուքչու. «Այդ տարեթվերը օսմանցիների համար անհնարին էին դարձնում պահպանել հին կարգը՝ հիմնվելով գերիշխող-ենթակա ազգերի վրա:

Նրանք ստիպված էին արձակել Թանզիմաթի և Բարեփոխումների հրամանագրերը, որպեսզի կարողանային վարկեր ստանալ դրսից: Սա էր վճռական կետը․ այս հրամանագրերից հետո նրանք գյավուրներին [անհավատներին] չէին անվանելու գյավուրներ։ Գյավուրին ու մահմեդականին դատելու էին  միևնույն դատարանում։ Իհարկե, գյավուրը վատ խոսք է, մենք չպետք է օգտագործենք դա, սակայն նրանց այդպես անվանեցին, և դա այն լեզուն է, որ սովորական մարդը հասկանում է: Այսպես կոչված գյավուրների  ունեցվածքը չէին բռնագրավելու։ Ըստ այդմ, հանգստություն եկավ։ Բայց այս հանգստությունը, հայերին խաղաղություն բերելու փոխարեն, ցավոք, սրեց լարվածությունը:

Ինչո՞ւ։ Քանի որ հին, գերիշխող ազգի տեղական իշխանությունները սկսեցին հրահրել մահմեդական ժողովրդին, ասելով՝ «ի՞նչ է կատարվում։ Մենք կորցնում ենք շարիաթը: Արդյոք գյավուրը մեզ հավասա՞ր է լինելու»։ Իսկապես, պետությունը նույնպես խրախուսեց այս սադրանքները։ Որոշ ժամանակ անց հարձակումներ սկսվեցին հայերի վրա, հատկապես քուրդ, իսլամիստական և  չերքեզական կազմակերպությունների կողմից: Դրանից հետո, 1878-ին Բեռլինի պայմանագրի 61-րդ հոդվածում նշվեց, որ հայերը ենթարկվել են հարձակման, և որ Օսմանյան կայսրությունը պատասխանատու են նրանց պաշտպանության համար։

Օսմանցիները դա ստորագրեցին: Բացի այդ, հիշենք ընդդեմ ազգայնական և իսլամիստական նախապաշարմունքների մասին։ Բեռլինի պայմանագիրը նախապատրաստվել էր օսմանցիներին պաշտպանելու համար։ Հակառակ դեպքում, ռուսները, որոնք եկել էին մինչև Ստամբուլի կենտրոնից 20 կմ հեռավորության վրա գտնվող Յեշիլկոյ [Այա Ստեֆանոս], կգրավեին այն։ Օսմանցիները դա ստորագրեցին, բայց մի կողմ թողնելով [Մեծ տերություններին] տեղեկացնելը, նրանք  շարունակեցին թույլ տալ հարձակումները նշված խմբերի կողմից: Նրանք նաև չիրականացրեցին բարեփոխումները։

Եկեք մի պահ մեզ պատկերացնենք որպես Բուլղարիայի թուրքեր, ույղուրներ կամ Բոսնիայի մահմեդականներ։ Ի՞նչ կցանկանայինք, եթե մենք լինեինք այնտեղ: Կյանքի  և ունեցվածքի անվտանգություն։ Ոչ ոք չպետք է հարձակվի կամ ոտնձգության ենթարկի մեզ։ Այսպիսով,  պետությունն այդ ժամանակ հայերին հավաստիացրեց նույնը, ինչ մենք կցանկանայինք Բոսնիայում, բայց չկատարեց իր խոստումը:

Օսմանյան տիրակալները, առաջին հերթին Աբդուլ Համիդը, չէին ցանկանում ճանաչել քաղաքացիների իրավունքները որպես այդպիսին: Ավելին, նրանք չէին ցանկանում որևէ բան տալ ոչ մահմեդականներին: Սա է խնդրի էությունը։ Իրականում, արդար միտքը պետք է պաշտպանի ժողովրդի դիմադրությունը, երբ նրանց իրավունքները ոտնահարվում են։ Քանի որ մենք համակված ենք ստրկության մտածելակերպով և գաղափարախոսությամբ, որը շարունակաբար մեծարում է պետությունը, մենք ակնկալում ենք, որ մարդիկ ոչինչ չեն կարող ասել, երբ պետությունն անում է իր ուզածը: Բայց մենք նույն տրամաբանությանը չենք առաջնորդվում Բուլղարիայի համար:

Երբ զոհերը թուրքեր են, իսկ ճնշողները բուլղարացի կամ հույն, ապա մենք դա չենք ընդունում և պաշտպանում ենք դիմադրությունը: Մենք, իհարկե, պաշտպանում ենք բոսնիացիներին սերբերի դեմ: Սակայն, նմանապես, երբ հայերն ու հույներն են պահանջում իրենց իրավունքները պետությունից, մենք ասում ենք՝ «դուք ապստամբ եք․․․ Դուք ըմբոստանում եք պետության դեմ»: Չնայած սա բժշկական եզրույթ է և գուցե քաղաքականության մեջ չպետք է օգտագործվի, բայց դա ցույց է տալիս շիզոֆրենիա, անձի երկատվություն: Արդարությունը պահանջում է, որ մենք տարբեր հավատքի և մայրենի լեզվով մարդկանց տանք այն, ինչ մենք ուզում ենք տալ մեզ հետ կապված մարդկանց՝ Բուլղարիայում և Բոսնիայում, Ույղուրում և Կիպրոսում: Արդարությունը դա է պահանջում:

Քրդերն օգտագործվել են: Բայց եկեք քրդերին բաժանենք երկու մասի։ Մի մասը սովորական քրդերն են, մյուսները՝ տերերը՝ իշխանավոր քրդերը, որոնք նպատակ ունեին հարստանալ՝ թալանելով հայկական ունեցվածքը։ Օգտագործվեցին նաև չերքեզները: Նրանց ցեղասպանությամբ վտարեցին Ռուսաստանից։

Նրանք զոհի ծանր հոգեբանություն են ունեցել։ Օսմանյան պետությունը հրահրեց չերքեզներին հայերի դեմ Թուրքիայում։ Դա նրանց մղեց իրենց վրեժն առնելու հայերից։ Փաստորեն, մենք ունենք բազմաթիվ փաստաթղթեր, որոնք ցույց են տալիս, որ որոշ չերքեզներ օգտագործվել են այս եղանակով: Մենք չպետք է գովենք կամ անիծենք մի ժողովրդի ամբողջությամբ։ Սա այն է, ինչ կոչվում է էսենցիալիզմ:

Բոլոր ժողովուրդներն ունեն իրենց լավ ու վատ կողմերը, զոհերն ու ճնշողները։ Գործակիցներ, խայտառակ էակներ, կան բոլոր ժողովուրդների մեջ։ Մենք պետք է զգայուն լինենք տարբերակելու դրանց քրդերի, հայերի, չերքեզների շրջանում։ Հատկապես, մենք, որ ունենք ձախակողմյան աշխարհայացք, այս տարբերակումն պետք է անել ավելի ուշադիր»:

(Երրորդ մասը՝ հաջորդ շաբաթ)

Հարութ Սասունյան
«Կալիֆորնիա Կուրիեր» թերթի հրատարակիչ և խմբագիր
www.TheCaliforniaCourier.com
Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

15:37
Նազենի Հովհաննիսյան. Շատ դժվար անցավ այս անգամ Պահքն ինձ համար
Հաղորդավարուհի Նազենի Հովհաննիսյանը գրում է. «Արաբկիրի Ս. Խաչ եկեղեցում մարդկանց սիրտը բաց էր՝ աղոթքի եւ սիրո համար: Հաղորդվելու և...
Աղբյուր` Panorama.am
15:32
Ամուսնության առաջարկություն՝ «Հայաթ փրոջեքթի» համերգի ժամանակ
«Հայաթ փրոջեքթ» խմբի՝ Գյումրիում տեղի ունեցած համերգներից մեկի ժամանակ բեմում ամուսնության առաջարկություն է արվել։ Բեմ...
Աղբյուր` Panorama.am
15:06
Տղաները պինդ էին. Աղվան Վարդանյանն այցելել է Սամսոնյանին և Սաղաթելյանին
Այսօր «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Աղվան Վարդանյանն այցելել է «Արմավիր ՔԿՀ»-ում կալանքի տակ պահվող Վազգեն...
Աղբյուր` Panorama.am
14:55
Հայկ Մարությանը կուսակցություն է հիմնում
Երևանի նախկին քաղաքապետ Հայկ Մարությանն առաջիկայում կուսակցություն կհիմնի։ Այն կոչվում է «Նոր ուժ»։ Լուրը «Ազատության»...
Աղբյուր` Panorama.am
14:48
Հրազդանի 64-ամյա բնակչի սպանության դեպքի առթիվ նախաձեռնված քրեական վարույթի նախաքննությունը
Քննչական կոմիտեի Կոտայքի մարզային քննչական վարչությունում իրականացված քննչական և վարութային գործողությունների արդյունքում պարզվել են Կոտայքի...
Աղբյուր` Panorama.am
14:45
Ոսկեպարցիներն ասում են՝ ՔՊ-ականները, ովքեր հանձնվող գյուղերն ադրբեջանական են համարում, թող գան ու իրենց ներկայությամբ նման հայտարարություն հնչեցնեն
ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության պատգամավոր Տիգրան Աբրահամյանը գրում է.  «Ոսկեպար և Բաղանիս կատարածս այցիս ու...
Աղբյուր` Panorama.am
14:39
ԵԱՏՄ անդամ ենք, զուգահեռաբար ԵՄ և այլ շուկաների ինտեգրման ուղղությամբ ենք աշխատում. Թունյան
«Այս պահին մենք ԵԱՏՄ անդամ ենք, կատարում ենք մեր պարտավորությունները, վճարում ենք ընդհանուր մաքսատուրքերն ու ստանում մեր բաժինը, ընդ...
Աղբյուր` Panorama.am
14:26
Բաքուն ռազմական է հռչակում Ստեփանակերտի մարզամշակութային համալիրը
Հուշահամալիրը հավերժացնելու էր ազգային պայքարի բոլոր զոհերի հիշատակը: Սակայն շինարարական աշխատանքներն անավարտ են մնացել 44-օրյա պատերազմի հետևանքով:
Աղբյուր` Panorama.am
14:10
Երթևեկության կազմակերպման փոփոխություն՝ Երևանի Միկոյան-Գալշոյան փողոցների խաչմերուկում
Երևանում տրանսպորտային հոսքերի անցանելիությունն ավելացնելու նպատակով մարտի 29-ից փորձնական տարբերակով երթևեկության կազմակերպման փոփոխություն...
Աղբյուր` Panorama.am
13:50
Ստեփան Դանիելյան. Հայաստանում ստվերային պետություն գոյություն չունի
Քաղաքագետ Ստեփան Դանիելյանը համարում է, որ Հայաստանում ստվերային պետություն գոյություն չունի, չնայած կա նման տարածված կարծիք։ Կարծիքներից մեկն...
Աղբյուր` Panorama.am
13:38
Սուրենյանց. Փաշինյանը որոշել է Ստեփանակերտի էլիտային ահաբեկել
Քաղաքագետ Սուրեն Սուրենյանցը, անդրադառնալով այսօր կառավարության նիստում Նիկոլ Փաշինյանի հնչեցրած հայտարարություններին, գրում է....
Աղբյուր` Panorama.am
13:24
ՌԴ ԱԳՆ-ն մտահոգված է ապրիլի 5-ին կայանալիք Հայաստան-ԵՄ-ԱՄՆ բարձր մակարդակի հանդիպումով
Հայաստան-Եվրամիություն-ԱՄՆ հանդիպումն անհանգստություն է առաջացնում Ռուսաստանում։ Այս մասին հայտարարել է ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա...
Աղբյուր` Panorama.am
13:17
25-օրյա զորահավաքի մասնակցի ահազանգը. Բանակը գցել են քացու տակ
25-օրյա զորահավաքի մասնակից Սուրեն Մանուչարյանը որոշել է ֆեյսբուքում պատմել հավաքի ընթացքում տեսածը։ Նա գրում է. ««...Միակ...
Աղբյուր` Panorama.am
12:57
Ավագ հինգշաբթի ընտանիքի անդամների քանակով հավկիթ չեն եփում, չեն ներկում ու չեն մատուցում
Այսօր դեռ տեղի չի ունեցել խաչելությունը, թաղումը, Հարությունը...
Աղբյուր` Panorama.am
12:43
Ֆրանսիական կողմն Ակադեմիական քաղաքի ծրագիրը որակել է համարձակ, հավակնոտ և գրավիչ
Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար Ժաննա Անդրեասյանն ու ՀՀ-ում Ֆրանսիայի արտակարգ և լիազոր դեսպան Օլիվիե Դըկոտինյին այսօր այցելել...
Աղբյուր` Panorama.am
12:33
Տավուշում տեղի ունեցողը կոպիտ սխալների արդյունք է. Թաթոյան
«Տավուշում տեղի ունեցողը կոպիտ սխալների արդյունք է: Չի կարելի ամրացնել ադրբեջանական դիրքերը սեփական ժողովրդին անվտանգությունը խաթարելու...
Աղբյուր` Panorama.am
12:30
Հայաստանը 29.94 տոննա հումանիտար բեռ կուղարկի Գազայի հատված
«Մարդասիրական օգնության շրջանակներում  տեղահանված անձանց կառավարության կողմից առաջարկվում է տրամադրել մթերք և...
Աղբյուր` Panorama.am
12:29
Քաղաքագետ. Ալեն Սիմոնյանը թող իրան քաղաքական ծաղրածուի տեղ չդնի
«Ալեն Սիմոնյանը թող իրեն քաղաքական ծաղրածուի տեղ չդնի։ Ֆեյք, ֆալստարտ ու նման բառերը բնորոշ են իրենց իշխանությանը»,-Panorama.am-ի...
Աղբյուր` Panorama.am
12:16
Տաք օդային հոսանքներ են ներթափանցում Հայաստան
Երևանում ցերեկային ժամերին ջերմաստիճանը կհասնի +20․․․+22 աստիճանի
Աղբյուր` Panorama.am
11:52
Վճարված ռոյալթիներից 1 մլրդ 51 մլն դրամը հատկացվեց ազդակիր համայնքներին
«Նախագծով նախատեսվում է Սյունիքի, Լոռու, Կոտայքի և Գեղարքունիքի 6 համայնքներին, որոնք միասին ընդգրկում են 33 ազդակիր բնակավայր,...
Աղբյուր` Panorama.am
11:42
«Արտավազդ»-ի մրցանակակիրները
Թատրոնի միջազգային օրը՝ մարտի 27-ին, Հակոբ Պարոնյանի անվան երաժշտական կոմեդիայի պետական թատրոնում տեղի ունեցավ Հայաստանի թատերական գործիչների...
Աղբյուր` Panorama.am
11:31
ԼՂ-ից բռնի տեղահանված որոշ շրջանակների գործողությունները սպառնալիք են Հայաստանի անվտանգության համար. Փաշինյան
«Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված որոշ շրջանակ կամա թե ակամա անում է գործողություններ և քայլեր, որոնք սպառնալիք են ստեղծում Հայաստանի...
Աղբյուր` Panorama.am
11:30
Արտակ Զաքարյան. Ռևանշն անխուսափելի է
ՀՀԿ փոխնախագահ Արտակ Զաքարյանը գրում է. «Դավադիր բոսյակներ կան, որ լավագույն տղերքի արյամբ 30 տարի առաջ գծված սահմանները, թշնամու...
Աղբյուր` Panorama.am
11:25
Իսրայելն Ադրբեջանին խորհուրդ է տվել ինչպես հաղթահարել ջրի դեֆիցիտը
Իսրայելի ջրամատակարարման ազգային օպերատոր Mekorot ընկերությունն առաջարկել է Ադրբեջանում ջրի սակավության խնդիրը լուծել արհեստականորեն առաջացած...
Աղբյուր` Panorama.am
11:18
40+10 հազար դրամ աջակցության ծրագիրը երկարաձգվեց 9 ամսով
«Նախագծով առաջարկում ենք ԼՂ-ից բռնի տեղահանված մեր հայրենակիցների 40+10 հազար դրամ աջակցության ծրագրի հիման վրա ևս 9 ամսով ...
Աղբյուր` Panorama.am
11:14
Օրբելյան. Փորձում եմ ակտիվ պահել իմ կապը հայազգի իմ բոլոր ընկերների հետ, մշտապես նորանոր գաղափարներ ենք իրագործում
«Այս տարին նույնպես անչափ հագեցած է հյուրախաղերով, աշխարհի տարբեր բեմերում ելույթներով։ Ուրախ եմ, որ իմ մասնակցությամբ կարողանում եմ...
Աղբյուր` Panorama.am
10:56
Մենք ունենք այդ կարգի ինքնուրույն մարդիկ, բայց մի տեսակ զսպաշապիկի մեջ են. Աղվան Վարդանյան
«Մեր իրականությունն ու մենթալիտետն այնպիսին է, որ մենք միշտ փորձում ենք գտնել մեկին, հերոսին, սիրահարվել նրան և ասել, որ նա պետք է...
Աղբյուր` Panorama.am
10:51
1.1 մլրդ դրամ սուբսիդիա «Վեոլիա Ջուր» ՓԲԸ-ին՝ ջրի սակագնի բարձրացումը փոխհատուցելու համար
Կառավարությունն այսօրվա նիստում «Վեոլիա Ջուր» ՓԲԸ-ին սուբսիդիա կհատկացնի խմելու ջրի մատակարարման և ջրահեռացման (կեղտաջրերի մաքրման)...
Աղբյուր` Panorama.am
10:48
ԱԱԾ սահմանապահ զորքերը կազմակերպում է ընդունելություն «Զվարթնոց» անցակետում ծառայության անցնելու համար
ԱԱԾ սահմանապահ զորքերը կազմակերպում է ընդունելություն «Զվարթնոց», «Բագրատաշեն» և ՀՀ պետական սահմանի մյուս անցման...
Աղբյուր` Panorama.am
10:42
Հաստատվել է նախադպրոցական հաստատության ղեկավարման իրավունքի քննության թեստավորման փուլի նոր հարցաշարը
ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարի հրամանով հաստատվել է նախադպրոցական ուսումնական հաստատության ղեկավարման իրավունքի...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Հիմա Հայաստանին դեմ են տվել 33 քարտեզ. Սուրենյանց
12:51 28/03/2024

Հիմա Հայաստանին դեմ են տվել 33 քարտեզ. Սուրենյանց

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}