Կրթություն, գիտություն 15:30 23/07/2020 Հայաստան

Մարիամ Խանզադյան. Պետք է հրաժարվել դասագրքում պատմության անխտիր բոլոր փուլերի ընդգրկումից

Պատմագետ Մարիամ Խանզադյանն անդրադարձել է նախարարությսան կողմից առաջարկվող համաշխարհային պատմության հայեցակարգին:

Ֆեյսբուքյան իր էջում նա գրել է.

«Այս հարցին պատասխանելուց առաջ պետք է պատասխանել մեկ այլ հարցի. ո՞ւմ ենք ուզում դաստիարակել:

Մտածող, վերլուծող, պատճառա-հետևանքային կապերը հստակ պատկերացնող, համակարգված գիտելիքներ ունեցող և ԻՐ ՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՌՋԵՎ ԳՈՅՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԵՑՈՂ ՄԱՐՏԱՀՐԱՎԵՐՆԵՐԸ ԳԻՏԱԿՑՈՂ աշակերտի, և պատմություն առարկայի (թե՛ հայոց, թե՛ համաշխարհային) դասավանդումը պետք է կազմակերպել ա՛յս պահանջներից ելնելով:

Նախևառաջ անհրաժեշտ է հրաժարվել դասագրքում պատմության անխտիր բոլոր փուլերի և անհարկի մանրամասների ընդգրկումից: Ընտրել առանցքային և համաշխարհային պատմության հետագա ընթացքի վրա որոշիչ ազդեցություն թողած դրվագները:

Օրինակի համար՝ հույն-պարսկական պատերազմները կարևոր են, բայց Պելոպոնեսյան պատերազմի դեպքում սահմանափակվել մեկ պարբերությամբ՝ նշելով Սպարտա-Աթենք հակամարտության պատճառները, Աթենքի պարտության պատճառներն ու հետևանքները: Կամ ասենք Հռոմեական հանրապետության Ք.ա. III-I դդ. պատերազմներից ընտրել Հռոմի վրա որոշիչ ազդեցություն թողած Պունիկյան պատերազմները, մնացած պատերզմների դեպքում սահմանափակվել թվարկումով և քարտեզի վրա այդ պետության ընդարձակումը ցույց տալով: Համաշխարհային պատմության առաջին տարին (7-րդ դասարան, մոտավորապես 60 ժամ) սկսել վաղնջագույն Արևելքից և ավարտել Ք.հ. 7 դարով: Օրինակի համար ներկայացնեմ հին աշխարհի ու վաղ միջնադարի այն կարևոր թեմաները, որոնք հնարավոր բաշխել մոտավորապես 60 դասաժամերի վրա՝ շաբաթական գոնե երկու ժամ համաշխարհային պատմությանը տրամադրելով:

1. Պատմություն առարկան, պատմական աղբյուրները և փուլաբաժանումը:
2. Առաջին պետություններ, առաջացման պատճառները, տիպերը, զարգացման օրինաչափությունները և տարբերությունները:
3. Զուգահեռաբար՝ վաղ Եգիպտոս և Շումեր, մարտահրավերների տեղական պատասխանները, քաղաքակրթության ձևավորումը, փուլաբաժանումը:
4. Չինաստանի և Հնդկաստանի վաղ շրջանները:
5. Միջագետքի քաղաքական ձևափոխումները՝ Շումեր, Աքքադ, Բաբելոն, հիմնական իրադարձություններ և զարգացման առանձնահատկություններ:
6. Միջագետքյան (շումերական, աքքադական, ասորեստանյան) առևտրական համակարգերն ու ազդեցությունը մեզ վրա:
7. Եգիպտոսի Նոր թագավորությունը՝ հիմնական իրադարձություններ և զարգացման առանձնահատկությունները:
8. Եգիպտոսի և Միջագետքի աշխարհատեսական տարբերությունները:
9. Եգիպտոսի մշակույթը և քաղաքակրթական ձեռքբերումները:
10. Միջագետքի մշակույթը և քաղաքակրթական ձեռքբերումները:
11. Փոքր Ասիա՝ (մ.թ.ա. 2-1 հազ.) հիմնական իրադարձություններ և զարգացման առանձնահատկություններ, ազդեցությունը մեզ վրա:
12. Խուռիական քաղաքակրթությունը և ազդեցությունը մեզ վրա:
13. Փյունիկիա, փյունիկյան գիրն ու ազդեցությունը աշխարհի վրա, փյունիկյան գաղութացումը:
14. Ասորեստան՝ ձևավորումը, մարտահրավերներն ու փուլաբաժանումը:
15. Թիգլաթպալասար III-ի բարեփոխումները և հետևանքները, ազդեցությունը մեզ վրա:
16. Իրան` Էլամը մեկ պարբերությամբ, հնդիրանական ցեղերի ներհոսքը և Աքեմենյան Պարսկաստանի կազմավորումը:
17. Հունաստան. աշխարհագրություն, զարգացման առանձնահատկություններ, հունական մեծ գաղութացում:
18. Լիկուրգոս, Սոլոն, Կլիսթենես. բարեփոխումների պատճառներն ու հետևանքները:
19. Իրան. Դարեհ I-ի ի բարեփոխումները և հետևանքները, ազդեցությունը մեզ վրա:
20. Հույն-պարսկական պատերազմներ. պատճառներն ու ընթացքը:
21. Դասական Հունաստան, Սպարտա-Աթենք տարբերությունը:
22. Հունաստանի աշխարհատեսական առանձնահատկություններ (պոլիս, փիլիսոփայություն, աթենական դեմոկրատիա):
23. Հունական մշակույթը:
24. Հունաստանի ճգնաժամը, Մակեդոնիա, Փիլիպոս II-ի բարեփոխումները:
25. Ալեքսանդր Մակեդոնացու արշավանքները և ազդեցությունը մեզ վրա:
26. Հելլենիզմ՝ հասկացություն, ընդգրկում, տեղական առանձնահատկություններ:
27. Հելլենիստական պետություններ, կապը մեզ հետ:
28. Պարթևներ. ծագումը, պատմության փուլաբաժանումը, կապը մեզ հետ:
29. Չինաստանը մ.թ.ա. I հազ-ում, քաղաքակրթական ձեռքբերումները:
30. Հնդկաստանը մ.թ.ա. I հազ-ում, և քաղաքակրթական ձեռքբերումները:
31. Վիրքը և Աղվանքը մ.թ.ա. 1 – մ.թ. I հազ-երում:
32. Հռոմը նախքան Արևելք ոտք դնելը՝ հռոմեկան պետության զարգացման առանձնահատկությունները:
33. Պատրիկներ-պլեբեյներ պայքարը և Իտալիայի գրավումը:
34. Պունիկյան պատերազմները որպես Հռոմի՝ կայսրության վերածվելու առաջին և հիմնավոր քայլ:
35. Հռոմ-Սելևկյաններ և Հռոմ-Պոնտոս պատերազմները և ազդեցությունը մեզ վրա:
36. Հռոմեական պետության ճգնաժամը, քաղաքացիական պատերազմներ, տրիումվիրատներ:
37. Հռոմ-Պարթևստան հակամարտությունը, փուլաբաժանումը, ազդեցությունը մեզ վրա (Կրասոսի Արևելյան արշավանքը, Անտոնիոսի արշավանքները):
38. Հռոմը՝ կայսրություն: Օկտավիանոս Օգոստոս և պրինցիպատ, Օգոստոսի արևելյան քաղաքականությունը:
39. Ներոնի կառավարումը, արևելյան քաղաքականությունը, ազդեցությունը մեզ վրա:
40. Հռոմ և Եվրոպա. կայսրության առանձնահատկությունները, պրովինցիաների զարգացման առանձնահատկությունները, ստրկության դերն ու նշանակությունը:
41. Հռոմեական կայսրության քաղաքակրթական ձեռքբերումները:
42. Հռոմեական մշակույթը:
43. Սասանյանների իշխանության գալը և ազդեցությունը մեզ վրա:
44. Սասանյաններ և Հռոմ հակամարտությունը:
45. Սասանյան Պարսկաստանի աշխարհատեսական առանձնահատկություններն ու մշակույթը:
46. Հռոմ և բարբարոսներ՝ փոխազդեցության ձևերն ու հետևանքները:
47. Դիոկղետիանոսի կառավարման շրջանը՝ դոմինատ:
48. Քրիստոնեություն, պատմությունը, փուլաբաժանումը, ազդեցությունը մեզ վրա:
49. Հռոմեական կայսրության բաժանումը. Բյուզանդիայի ապագա հզորության պատճառները:
50. Արևմտյան Հռոմեական կայսրություն, բարբարոսական պետությունների առաջացումը, տնտեսական և քաղաքակրթական առանձնահատկությունները:
51. Հուստինիանոսի պատերազմները, բարեփոխումները և ազդեցությունը մեզ վրա:
52. Միջնադարյան քաղաքակրթության ձևավորման շրջանը, վաղ միջնադարի տնտեսական, քաղաքական և աշխարհատեսական առանձնահատկությունները:
53. Արաբներ և մահմեդականություն, սուննի / շիա հոսանքների առաջացում:
54. Սասանյան Պարսկաստանը 4-7 դդ.:
55. Սասանյան Պարսկաստանի կործանման պատճառներն ու հետևանքները:
56. Արաբական խալիֆայության ձևավորումը և ազդեցությունը մեզ վրա:

Ինչպես տեսնում ենք, ռեալ է մեկ տարվա ընթացքում առավել կարևոր թեմաներին անդրադառնալը և Արևելքի պատմությունը զուգահեռաբար ներկայացնելը՝ ճի՛շտ բալանսը պահելով: Եվ առհասարակ անհրաժեշտ է հրաժարվել եվրոպակենտրոնությունից. Արևելքն է նախապատմական շրջանից սկսած ազդել մեր լեռնաշխարհի սոցիալական գործընթացների վրա, Արևելքն է մեզ պատմում մեր վաղնջագույն շրջանի մասին, Արևելքում ենք մենք դեռ այն շրջանից, երբ Արևմուտք հասկացությունն առհասարակ չկար և չէր նախատեսվում:

Եվ վերջապես մի քանի հարյուր կմ այս կամ այն կողմ հենց այդ Արևելքն է իր խնդիրներով՝ Իրանը, Թուրքիան, արաբական աշխարհը, ոչ թե Եվրոպան: Աշխարհն արդեն հրաժարվել է եվրոպակենտրոնությունից, ժամանակը չէ արդյո՞ք, որ մենք էլ վերջապես տեսնենք, թե ո՞րտեղ և ո՞ւմ հարևանությամբ ենք ապրում: Առավել ևս անիմաստ եմ համարում համաշխարհային պատմության դասագրքում ժողովրդավարության տեսակներին և առանձնահատկություններին նվիրված բազմաթիվ դասաժամերը՝ դա հասարակագիտություն առարկայի գործառույթների մեջ է մտնում:

Եվ ամենակարևորը՝ պատմության մեջ պարտադիր վերհանել մարտահրավեր-պատասխան-հետևանք կապը, ավելին, այս կապը դարձնել դասավանդման առանցքային գիծը՝ ելնելով մեր իսկ պատմության առանձնահատկություններից: Աշակերտը պետք է հստակ տեսնի այդ կապը՝ սկսած նեոլիթից և ավարտված Արցախյան պատերազմով: Այդ կապը և դրա խիստ կարևոր դաստիարակիչ գործառույթը պետք է կարմիր թելով անցնի թե՛ հայոց, թե՛ համաշխարհային պատմության դասագրքերով:

Որոշիչը ա՛յս հողն է ի՛ր խնդիրներով և ի՛ր մարտահրավերներով, և որևէ արհեստածին հայեցակարգ կամ գաղափարախոսություն չի՛ կարող ավելի կարևոր լինել, քան ա՛յս հողի վրա ձևավորված պետության խնդիրները»։



Աղբյուր` Panorama.am
Share |

Հարակից հրապարակումներ`

Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

11:35
Օդային ճանապարհով փորձ է արվել Հայաստան ներմուծել առանց հայտարարագրման բջջային հեռախոսներ
ՊԵԿ էլեկտրոնային առևտրի և օդային տրանսպորտով իրականացվող փոխադրումների վարչությունում օրերս հայտնաբերվել է մաքսային կանոնների խախտման նոր դեպք։...
Աղբյուր` Panorama.am
10:53
Զելենսկին, թերևս, առաջին անգամ բաց տեքստով խոստովանել է, որ Ուկրաինան պատերազմում պարտվում է. Քաղաքագետ
Քաղաքագետ Սուրեն Սուրենյանցը գրում է. «Զելենսկին, թերևս, առաջին անգամ բաց տեքստով խոստովանել է, որ Ուկրաինան պատերազմում պարտվում է:...
Աղբյուր` Panorama.am
10:48
Հայաստանում արգելափակվել են «Երեկոն Վլադիմիր Սոլովյովի հետ» և «Կիրակի երեկոն Վլադիմիր Սոլովյովի հետ» հաղորդումները
«Հայաստանի հեռուստատեսային և ռադիոհաղորդիչ ցանց» (ՀՀՌՑ) ՓԲԸ-ն արգելափակել է հանրային մուլտիպլեքսով սփռվող «ՌՏՌ-Պլանետա»...
Աղբյուր` Panorama.am
10:37
Իմ անունից սուտ հայտարարություններ են արվում. Լևոն Քոչարյան
ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Լևոն Քոչարյանը հայտարարել է, որ իր անունից սուտ հայտարարություններ են տարածվում։...
Աղբյուր` Panorama.am
10:22
Պետք է կոնկրետ հողի վրա կազմակերպել այդ ինքնապաշտպանությունը. Արմեն Այվազյան
«Տավուշի այդ բնակավայրերի բնակիչներն արեցին ամենագլխավորը, ասացին՝ մենք համաձայն չենք, կռվելու ենք»,-Aysor.am-ի «Հարցեր...
Աղբյուր` Panorama.am
10:16
Խուզարկում են Ժիրայր Սէֆիլյանի ու այլոց բնակարանները
«Այս պահին ոստիկանությունը խուզարկություն է իրականացնում Բևեռի խորհրդի անդամ Ժիրայր Սէֆիլյանի բնակարանում»։ Այս մասին հայտնում...
Աղբյուր` Panorama.am
10:14
Արցախի նախագահը այլ դիրքորոշում ունի և դրա մասին բաց խոսում է. Աբրահամյան
«Փաշինյանը հավաստիացրել է ադրբեջանցի գործընկերներին՝ անհանգստանալու բան չկա, իրենք չեն ճանաչում Արցախի վտարանդի կառավարությունը, Արցախի հարցը փակելու ճանապարհին պատրաստ են ծայրահեղ քայլերի»։
Աղբյուր` Panorama.am
09:51
Պուտինը զարմացել է, որ Փաշինյանը Պրահայում Արցախն Ադրբեջանի մաս է ճանաչել. Լավրով
ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը զարմանցել է, որ Նիկոլ Փաշինյանը Պրահայում  Արցախի Հանրապետությունը ճանաչել է Ադրբեջանի մաս։...
Աղբյուր` Panorama.am
09:46
Հռոմի պապը խախտել է ավանդույթն ու լվացել միայն կին բանտարկյալների ոտքերը
Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապը հինգշաբթի օրը Հռոմի բանտում լվացել է 12 կանանց ոտքերը՝ ոտնլվայի արարողության ժամանակ։ Սա առաջին անգամն է, որ Հռոմի պապն...
Աղբյուր` Panorama.am
09:42
Վաղ առավոտյան խուզարկել են գնդապետ Վոլոդյա Ավետիսյանի տունը
Գնդապետ Վոլոդյա Ավետիսյանը ֆեյսբուքյան ուղիղ եթերում հայտնում է, որ առավոր շուտ եկել են իր տունն են խուզարկում՝ զենք -զինամթերք հայտանաբերելու...
Աղբյուր` Panorama.am
09:39
Ռուսաստանը պատրաստ է նպաստել Երևանի և Բաքվի հարաբերությունների կարգավորմանը. Լավրով
«Հայաստանի ղեկավարությունը, ծանոթ է Մոսկվայի տեսակետին, գիտի Ռուսաստանի Դաշնության պատրաստակամության մասին՝ նպաստելու Ադրբեջանի հետ...
Աղբյուր` Panorama.am
09:33
«Ժողովուրդ». Գյումրիում ՔՊ-ականներին շատ «ջերմ» ընդունելություն են ցույց տվել տեղացիները
«Ժողովուրդ» թերթը գրում է. «Ինչպես արդեն հայտնի է, շաբաթ օրը՝ մարտի 23-ին, իշխանական վերնախավը, Նիկոլ Փաշինյանի...
Աղբյուր` Panorama.am
09:24
«Հրապարակ». Ոսկեպարցիներն անհամբերությամբ սպասում են Փաշինյանի այցին
«Հրապարակ» թերթը գրում է. «Երեկ լրացավ տասնօրյա ժամկետը, երբ Նիկոլ Փաշինյանը Տավուշի Ոսկեպար, Բաղանիս և հարակից...
Աղբյուր` Panorama.am
09:23
Փոխանակման կետերում ռուբլին, եվրոն և դոլարը էժանացել են
ՀՀ բանկերում այսօր՝ մարտի 29-ին ժամը 09:10-ի դրությամբ, ԱՄՆ դոլարի առքի միջին փոխարժեքը կազմում է 390.72 դրամ՝ էժանանոլով 0.57 դրամով։ Ըստ...
Աղբյուր` Panorama.am
09:18
«Ժողովուրդ». Փոքրիկ Հայաստան, բայց 29 հազար 800 կմ² ձգվող կոռուպցիոն սկանդալներ
«Ժողովուրդ» թերթը գրում է. «Արցախի ներդրումային հիմնադրամը, որպես «Զարգացման արցախյան գործակալություն» ՊՈԱԿ-ի...
Աղբյուր` Panorama.am
09:12
«Ժողովուրդ». Գյումրիում ՔՊ-ականներին շատ «ջերմ» ընդունելություն են ցույց տվել տեղացիները
«Ժողովուրդ» թերթը գրում է. «Ինչպես արդեն հայտնի է, շաբաթ օրը՝ մարտի 23-ին, իշխանական վերնախավը, Նիկոլ Փաշինյանի...
Աղբյուր` Panorama.am
09:09
«Հրապարակ». Իշխան Սաղաթելյանի հո նկատմամբ դատախազությունը հարուցել է հանրային քրեական հետապնդում
«Հրապարակ» թերթը գրում է. «ՀՅԴ ԳՄ ներկայացուցիչ, ԱԺ պատգամավոր Իշխան Սաղաթելյանի հոր` Վաչիկ Սաղաթելյանի նկատմամբ...
Աղբյուր` Panorama.am
09:07
«Ժողովուրդ». Պաշտոնային ոչ հարիր պահվածքը ազդելու է Հայաստանի կողմից արտերկրում նշանակված 51 պատվավոր հյուպատոսների գործունեության վրա
«Ժողովուրդ» թերթը գրում է. ««Ժողովուրդ» օրաթերթը տեղեկացավ, որ ԱԳՆ արարողակարգի ղեկավար Գագիկ Վանոյանը, որը...
Աղբյուր` Panorama.am
09:01
«Հրապարակ». Ինչ պաշտոն կստանա Դիանա Գալոյանը
«Հրապարակ» թերթը գրում է. «Տնտեսագիտական համալսարանի արդեն նախկին ռեկտոր Դիանա Գալոյանը, մեր տեղեկություններով, շուտով...
Աղբյուր` Panorama.am
09:00
«Հրապարակ». Փաշինյանը ջանք, եռանդ և ֆինանս չի խնայում իր անձնական պաշտպանության համար
«Հրապարակ» թերթը գրում է. «Պատերազմից ի վեր Նիկոլ Փաշինյանը ջանք, եռանդ և ֆինանս չի խնայում իր անձնական պաշտպանությունն...
Աղբյուր` Panorama.am
08:56
«Ժողովուրդ». Ովքե՞ր են ընդգրկված Հայկ Մարությանի կուսակցությունում
«Ժողովուրդ» թերթը գրում է. «Երեկ հայտնի դարձավ, որ Երևանի նախկին քաղաքապետ Հայկ Մարությանը նոր կուսակցություն է հիմնել՝...
Աղբյուր` Panorama.am
08:54
«Ժողովուրդ». Կարճ ասած՝ Նիկոլ Փաշինյանը խաբել է
«Ժողովուրդ» թերթը գրում է. «2019թ ապրիլի 17-ին ՀՀ Ազգային ժողովում Նիկոլ Փաշինյանը այսպիսի միտք արտահայտեց. «Մենք...
Աղբյուր` Panorama.am
08:51
Գյանջայի Ալիևի անվան պողոտայում խոշոր հրդեհ է բռնկվել
Ադրբեջանի Գյանջա քաղաքի՝ Հեյդար Ալիևի անվան պողոտայի հինգհարկանի շենքերից մեկում խոշոր հրդեհ է բռնկվել։ Այս մասին գրում են ադրբեջանակն...
Աղբյուր` Panorama.am
08:30
Ավագ ուրբաթ
Ավագ ուրբաթը Հիսուս Քրիստոսի չարչարանաց, խաչելության, մահվան ու թաղման հիշատակության օրն է:
Աղբյուր` Panorama.am
07:34
Որ հասցեներում այսօր լույս չի լինի
«Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» փակ բաժնետիրական ընկերությունը տեղեկացնում է, որ մարտի 29-ին պլանային նորոգման աշխատանքներ...
Աղբյուր` Panorama.am
07:29
Վազգեն Ռշտունի. Դժվարին որոշում եմ կայացրել այս պահին չհավակնել ԲԴԽ դատավոր անդամի թափուր տեղին
Վերաքննիչ քրեական դատարանի դատավոր Վազգեն Ռշտունին հայտարարություն է տարածել, որում մասնավորապես ասվում է. «Ցանկանում եմ իրազեկել, որ...
Աղբյուր` Panorama.am
23:01
Ալեն Սիմոյանը մեծահոգաբար Ադրբեջանին է տալիս այն, ինչը «իրենցն է»
«Իմ միջազգային գործընկերները երբ մեկնում են Բաքու, իրենց հետ խոսելիս ասում եմ, որ մենք մտահոգություն ունենք, որ Ադրբեջանը պատրաստվում է...
Աղբյուր` Panorama.am
22:31
Ինչպե՞ս Ժաննա Անդրեասյանը դասարաններում կկրճատի աշակերտների թիվը
«Հանրակրթության նոր չափորոշիչի ներդրմանը զուգահեռ դասարաններում կկրճատվի աշակերտների թիվը, արդյունքում տարրական և միջին դասարաններում...
Աղբյուր` Panorama.am
22:13
Կայացել են ՀՀ-ի և Կորեայի արտաքին գործերի նախարարությունների միջև 5-րդ քաղաքական խորհրդակցությունները
ՀՀ ԱԳՆ-ից հայտնում են Մարտի 28-ին Երևանում կայացել են Հայաստանի Հանրապետության և Կորեայի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարությունների...
Աղբյուր` Panorama.am
21:58
Մայր Աթոռում կատարվեց Ոտնլվայի կարգը
Մայր Աթոռից հայտնում են. «Մարտի 28-ին՝ Ավագ Հինգշաբթի, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Երկրորդ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Հիմա Հայաստանին դեմ են տվել 33 քարտեզ. Սուրենյանց
12:51 28/03/2024

Հիմա Հայաստանին դեմ են տվել 33 քարտեզ. Սուրենյանց

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}