«Հաց կեր, որ կշտանաս»՝ Հայաստանում կա պարենային ապահովության խնդիր
Չի կարող մի երկրում, որտեղ կա աղքատության և ծայրահեղ աղքատության նման պատկեր, պարենային ապահովության հետ կապված խնդիր չլինել։ Այս մասին Panorama.am-ի հետ զրույցում ասաց ՀՀ ԳԱԱ Էկոկենտրոնի սննդի շղթայի ռիսկերի գնահատման կենտրոնի ղեկավար, սննդագիտության դոկտոր Դավիթ Պիպոյանը։
Նա ներկայացրեց կենտրոնի մասնագետների կողմից արված հետազոտության արդյունքները, որոնք, մեղմ ասած, մտահոգիչ են։
Պիպոյանի խոսքով՝ պարենային ապահովությունը միայն խանութներում պարենի առկայությունը չէ, այն մարդկանց հավասարակշռված սննդակարգն է։
«Մարդու օրգանիզմը կարիք ունի տարբեր սննդակարգերի և սննդամթերքների։ Այս առումով պետք է նշել, որ Հայաստանում ունենք խոցելի խումբ։ Ազգաբնակչության մեջ կան մարդիկ, որոնք սննդակարգում կալորիաների 75 և ավելի տոկոսը ստանում են ալրային հենքով մթերքներից՝ մակարոն, կարտոֆիլ, հատիկեղեն։ Սա նշանակում է, որ իրենք չեն օգտագործում մսեղեն, կաթնամթերք և այլն»,- ասաց սննդագիտության դոկտորը։
Համաձայն արված հետազոտության՝ ՀՀ-ում հիմնական սպառվում են ալրային հենքով սննդամթերքն ու հացը։ Դրանք ազգաբնակչության սննդակարգում կազմել են մոտ 32 տոկոս։ Ինչ վերաբերում է բանջարեղենի օգտագործմանն, ապա Պիպոյանդի գնահատմամբ, Հայաստանում գոյություն ունի բանջարեղենի սեզոնային էական սպառման տատանում։
«Ամռանը, երբ էժանանում է լոլիկը, տաքդեղը, վարունգը և այլ բանջարեղեն, մարդիկ բավականին մեծ քանակությամբ են օգտագործում, ընդհուպ հասնում է օրական սննդակարգի 30 տոկոսը։ Սակայն ձմռանը, երբ բանջարեղենի գները բարձր են, ունենում ենք սսպառման էական նվազում և մարդիկ թանկ սեզոնին բաջարեղեն քիչ են օգտագործում։
Բավականին քիչ տոկոս է կազմում մարդկանց սննդակարգում մսամթերքն ու ձկնամթերքը։
Այսպիսով, տոկոսային առումով մարդու էներգետիկ բալանսում միայն ալրային հենքով մթերքները և հատիկեղենը կազմում են 56%, որից հետո կաթնամթերքը`11%, բանջարեղենը` 10 %, քաղցրավենիքը` 8%, միս-մսամթերքը՝ 8% տոկոս, ձկնամթերքը` 1%»,- հայտնեց Պիպոյանը։
Եվրոպական երկրների հետ համեմատությամբ, որտեղ ալրային հենքով սննդամթերքը բնակչության սպառման առումով կազմում է 20-22 տոկոս, Հայաստանում այն մի քանի անգամ ավելի է։ Մասնագետի դիտարկմամբ՝ դա պայմանավորված է ոչ միայն հաց սիրելու ազգային սովորությամբ, այլև սոցիալ-տնտեսական պայմաններով։
«Սովորույթուները ևս կապված են սոցիալ-տնտեսական պայմանների հետ։ Հայաստանում ինչու են փոքր տարիքից ասում՝ «հաց կեր, որ կշտանաս»։ Եթե կարողանանք կշտանալ այլ մթերքներով, ապա բնականաբար, կարիք չենք ունենա անընդհատ օգտագործել հաց։ Ընտանիքի ուղղակի եկամուտը, սոցիալական պայմաններն ուղղակի կապի մեջ են մարդկանց սննդակարգի լիարժեքության հետ»,- նշեց Պիպոյանը։
Մասնագետի խոսքով, վերջին տարիների գնաճը, հատկապես համավարակի շրջանում, էապես ազդել է մարդկանց՝ պարենային հասանելիության վրա։
«Մարդկանց հարցրել ենք, թե արդյոք խանութներում պարենի առկայության հետ կապված նկատել են խնդիրներ։ Նրանք շեշտել են, որ չեն նկատել։ Մինչդեռ հարցին, թե արդյոք ունեցել են հասանելիություն իրենց նախընտրած սննդամթերքին, այս դեպքում բավականին մեծ տոկոս պատասխանել են՝ ոչ։ Որոշներն էլ անկեղծացել են, որ ստիպված են եղել իրենց սիրելի սննդամթերքը փոխարինել ավելի էժան տարբերոակով»,- տեղեկացրեց մասնագետը։
Աշխարհում ընդունված ցուցանիշ կա, որ մեկ մարդու օրական սպառման համար հարկավոր է մոտ 400 գրամ միրգ-բանջարեղեն։ Սակայն Հայաստանում բնակչության զգալի մասը, նույնիսկ ցանկության դեպքում էլ չի կարող լիարժեք ապահովել դա։
«Ամենաէժան միրգը դարձել է բանանը։ Արդյոք կարող է չորս հոգուց բաղկացած ընտանիքն ամեն օր օգտագործել 1կգ 600 գրամ միրգ-բանջարեղեն, իհարկե ՝ոչ։ Հատկապես ձմռանը կյանքը թանկանում է, ավելանում են նաև կոմունալ վճարները, ինչը ևս էական ազդեցություն է թողնում մարդու կյանքի որակի վրա»,- ասաց Դավիթ Պիպոյանն ու շարունակեց․
«Որքան վատանում է մարդկանց սոցիալ-տնտեսական խնդիրները, նույնքան վատանում է պարենային ապահովության և սնուցման խնդիրները։ Չի կարող թերսնված ազգաբնակչությունը լինել առողջ»։
Լրահոս
Տեսանյութեր
Արևմտյան Հայաստանի ու արդեն Արցախի հուշարձանները՝ «ցեղասպանված հուշարձաններ»
