Խոշոր արևային ֆոտովոլտային կայանների կառուցման ճակատագիրն անորոշ է
Հայաստանի կառավարությունը մտադիր է 2030 թ-ին արևային էներգիայի արտադրության բաժինը հասցնել 15 տոկոսի: Սակայն որքանո՞վ է այն իրատեսական կամ ի՞նչ ռիսկեր կան կառավարության էներգետիկ քաղաքականության ոլորտում։
Առաջին խոշոր արևային կայանի կառուցում պետք է սկսվեր 2018-ին Գեղարքունիքի մարզում՝ Մասրիկ-1՝ 55 ՄՎտ հզորությամբ։ Արդյունաբերական մասշտաբի արևային ֆոտովոլտային կայանի կառուցման աշախատանքները, դադարեցվել էր, ըստ մամուլում շրջանառվող լուրերի՝ պատճառը կապված է 2020 թվականի պատերազմից հետո անվտանգային խնդիրների հետ։
Panorama.am-ի հետ զրույցում Մեծ Մասրիկ համայնքի ղեկավարը հաստատում է, որ կայանի կառուցման ուղղությամբ աշխատանքներ չեն տարվում։ Համայնքի ղեկավարը պատճառներից տեղյակ չէ, ենթադրում է, որ եղանակային պայմաններն են։ Ասատրյանը միաժամանակ հայտնում է, որ որպես այդպիսին բուն կայանի կառուցման աշխատանքները չէր էլ սկսվել․
«Բայց ի՞նչ կար, որ պետք է շարունակվեր, ոչինչ արված չէ։ Այլ կազմակերպություն 3 ՄՎտ է սարքում, դա է միայն»,- ասում է համայնի ղեկավարը։ Մեր ճշտող հարցին, թե դեռևս 55 ՄՎտ կայանի կառուցման համար նախատեսված վայրն ամայի՞ է, ոչինչ չկա կառուցվա՞ծ, Ասատրյանը դրական պատասխան է տալիս։
Ստացվում է Կառավարությունը մեկ խոշոր ներդրումային ծրագրի գոնե հենքը չգցած, հիմա էլ բարձրաձայնում է ավելի հզոր՝ 200 ՄՎտ արևային կայանի կառուցման մասին։
Հիշեցնենք, որ օրերս՝ 200 ՄՎտ հզորությամբ «Այգ-1» արևային ֆոտովոլտային կայանի կառուցման համար Հայաստանի Հանրապետության և Արաբական Միացյալ Էմիրություններում գրանցված «Մասդար» ընկերության միջև ստորագրվել է Կառավարության աջակցության համաձայնագիր: Դրանով սահմանվել են ծրագրի իրականացման ամբողջական պայմանները և կառուցվածքը: «Այգ-1» ծրագրի իրականացման համար ստեղծված համատեղ ընկերության բաժնետոմսերի 85 տոկոսը պատկանում է «Մասդար» ընկերությանը, 15 տոկոսը՝ Հայաստանի պետական հետաքրքրությունների ֆոնդին։ «Այգ-1»-ը կառուցվելու է ՀՀ Արագածոտնի մարզի Թալին և Դաշտադեմ համայնքների տարածքում: Այն նախատեսվում է շահագործման հանձնել 2025թ-ին: Նշենք նաև, որ կառուցվելիք արևային կայանը լինելու է խոշորագույնը Հայաստանում։
Սակայն, փորձագետները Հայաստանում կառուցվող արդյունաբերական մասշտաբի արևային ֆոտովոլտային կայանների անվտանգության հետ կապված լրջագույն խնդիրներ են տեսնում։
էներգետիկ ոլորտի փորձագետ Էդվարդ Արզումանյանը Panorama.am-ի հետ զրույցում ասում է, որ էներգետիկայի ոլորտում ղեկավար պաշտոնները զբաղեցնողները մասնագետ չեն և չեն հասկանում ոլորտից։ Ըստ նրա՝ նույնիսկ մասնագետների դիտարկումներն ու առաջարկները հաշվի չեն առնվում, իսկ փոխարենը տեսնում են քայլեր, որոնք մեծ ռիսկեր են պարունակում և անվտանգության տեսանկյունից կարող են ճակատագրական լինել էներգետիկ համակարգի համար։
«200 ՄՎտ արևային կայանը կարող է ամբողջ հզորությամբ էներգիա արտադրել միայն այն ժամանակ, երբ արևի ճառագայթները 90 աստիճան թեքությամբ ընկնում են արևային մարտկոցի մակերեսի վրա։ Այդ պարագայում կայանի տված հզորությունը կլինի 100 տոկոս։ Այդ արևային կայանների կառուցման նախագծով սահմանված չէ, որ դրանք պետք է ունենան արևային մարտկոցի օրական կարգավորման թեքության սարքավորում։
Բացի այդ, տարվա ընթացքում, օրինակ՝ աշնանն ու ձմռանն, ընդհանուր առմամբ, հզորությունները պակասում են։ Երբ սահմանած հզորությունը կայանը չի ապահովում, կամ 200-ի փոխարեն օրինակ արտադրում է 100 կամ 150 ՄՎտ , ապա դա ազդում է էներգահամակարգի ընդհանուր անվտանգության վրա։ Նման փոփոխությունները հաշվի առնելով և հնարավոր խնդիրերից խուսափելու համար պետք է լինեն պահուստային հզորություններ։ Այսինքն՝ միջազգային պրակտիկայում ընդունված մոտեցում է, որ արևային կայանների կողքը պետք է կառուցվի էլեկտրաէներգիայի պահեստավորման պահեստարաններ»,- նշում է փորձագետը։
Էդուարդ Արզումանյանի խոսքով՝ 200-Մվտ-անոց կայանն ամբողջ հզորությամբ աշխատում է ամռանը կամ ցերեկվա ժամերին։ Այդ ընթացքում 200 ՄՎտ-ից 100-ը տալիս է համակարգին, իսկ մյուս 100-ը կուտակվում է պահեստարաններում. «Արդյունքում, եթե երեկոյան ժամերին արև չի լինում կամ վատ եղանակային պայանների դեպքում ամբողջ հզորությամբ չի գործում, պահեսատարանից կուտակված էներգիան ուղղորդվում է դեպի համակարգ։ Այս պարագայում համակարգը ցնցումների չի ենթարկվում, հակառակ դեպքում դա կարող է ազդել կայանի անվտանգության վրա՝ բերելով մեծ արհավիրքների»։
Նա ընդգծում է՝ ամբողջ աշխարհում կարևորվում են էներգետիկ ոլորտին առնչվող անվտանգային հարցերը, սակայն մեզանում, երբ հարց է բարձրացվում, ապա ստանում են հետևյալ պատասխանը․
«Երբ ես այս խնդրի մասին բարձրաձայնեցի քննարկումներից մեկի ընթացքում, ասացին, որ դա գինը 20-30 տոկոսով բարձրացնում է և այդքան գումար չկա։ Եթե այսօր փող չունես, եղբայր, ապա վաղը Հայաստանն ես առանց էներգիա թողնելու։ Էներգետիկ վթար կարող է լինել, որովհետև էներգետիկայի անվտանգության համակարգը պետք է լինի հուսալի։ Այն հատկապես կարոևոր է արդյունաբերական մասշտաբի արևային ֆոտովոլտային կայանների կառուցման ժամանակ։ Եթե այս խնդիրները հաշվի չառնվեն, ապա վաղը կունենանք մեծ տոկոսով անհուսալի էներգետիկ համակարգ»։
Էներգետիկ ոլորտի փորձագետը նշում է՝ պետական կառավարման համակարգում աշխատում են մարդիկ, որոնք գաղափար չունեն ոլորտից․«Ցավալին այն է, որ մասնագետների կարծիքը և դիտարկումները հաշվի չեն առնվում ղեկավարների կողմից»։
Նշենք, որ արևային էներգիայով հարուստ է այն երկիրը, որը հասարակածին ավելի մոտ է գտնվում։ Իրանն ավելի մոտ է հասարակածին, քան Հայաստանը։ Չնայած այս հանագմանքին, իրանական ընկերությունը հետաքրքրված է Հայաստանով։ Բիզնեսի տեսանկյունից պայմանները գուցե բարենպաստ են՝ ավելի քիչ ներդրում, ավելի մեծ եկամուտ։ Բացի այդ, էներգետիկ համակարգի անվտանգության ապահովման համար էլ հավելյալ ջանքեր և միջոցներ չեն պահանջվում, քանի որ չկա պահանջատեր։
Լրահոս
Տեսանյութեր
Անահիտ աստվածուհու արձանը կցուցադրվի Հայաստանի պատմության թանգարանում պահվող բացառիկ նմուշների հետ
