Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Այդ գործարքը շատ ցածր թափանցիկություն ունի և հասարակության շրջանում բազմաթիվ հարցեր է առաջացնում։ Շատ լավ է, որ Հայաստանի Հանրապետությունը ինչ-որ բաժնետոմսեր է ձեռք բերել և կոմբինատի մի մասի սեփականատերն է դարձել մի քանի ամիս կամ մեկ տարի առաջ, մեկ կտոր էլ՝ վերջերս, բայց ամբողջ խնդիրը նրանում է, որ, սովորաբար, անվճար լինում է միայն պանիրը՝ մկան թակարդում,ուստի գլխավոր հարցն այն է, թե ինչ է դրա դիմաց վճարում հասարակությունը», - «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում նման կարծիք է հայտնել Իրազեկ քաղաքացիների միավորում ՀԿ համակարգող, Սահմանադրական բարեփոխումների խորհրդի անդամ Դանիել Իոաննիսյանը՝ անդրադառնալով ԶՊՄԿ-ի կողմից ևս 6,8 տոկոս ՀՀ կառավարությանը նվիրելու գաղտնի գործարքին։

Աղբյուրը հիշեցնում է՝ նոր բաժնետոմսերի նվիրատվության մասին օգոստոսի 24-ին կառավարության նիստում հայտարարել էր վարչապետ Փաշինյանը՝ նշելով, որ գործարքը տեղի է ունեցել դեռևս մարտ ամսին՝ գաղտնի որոշմամբ։

Կառավարության պաշտոնական էջում հրապարակված իրավական ակտի նախագծի համաձայն, Հայաստանի Հանրապետությունը որպես նվիրատվություն «ԱՄՓ» հոլդինգ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունից ստացել է «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» փակ բաժնետիրական ընկերությունում սեփականության իրավունքով «ԱՄՓ» հոլդինգ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությանը պատկանող 188,947 (հարյուր ութսունութ հազար ինը հարյուր քառասունյոթ) հատ հասարակ (սովորական) բաժնետոմսեր (որոնք կազմում են «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» փակ բաժնետիրական ընկերության (այսուհետ՝ Ընկերություն) բաժնետոմսերի ընդհանուր քանակի 6,875 տոկոսը), որոնց կառավարման լիազորությունը վերապահվել է ՀՀ վարչապետի աշխատակազմին։ Մարտի 24-ի որոշումից հետո, պաշտոնական վիճակագրության համաձայն. Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատում Հայաստանի կառավարությունն ունի 21.875 տոկոս բաժնեմաս։

Նույն նիստին կառավարությունը որոշել էր 6,875 տոկոս բաժնետոմսերով հավաստված իրավունքները հանձնել «Հայաստանի պետական հետաքրքրությունների ֆոնդ» փակ բաժնետիրական ընկերության հավատարմագրային կառավարմանը, ինչպես նշվում է նախագծի հիմնավորման մեջ, «բաժնետոմսերի կառավարման արդյունավետությունը երաշխավորելու նպատակով»։ Իսկ ավելի վաղ, 2021թ. սեպտեմբերի 30-ին կառավարությունը «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» փակ բաժնետիրական ընկերությունից որպես նվիրատվություն ստացել էր բաժնետոմսերի 15 տոկոսը։ Սրա կառավարումը նույնպես հանձնվել է ԱՆԻՖ-ին։ Անպատասխանմնաց, թե ինչո՞ւ է կոմբինատի նոր սեփականատերը՝ ռուսաստանցի միլիարդատեր Ռոման Տրոցենկոյին պատկանող «Գեոպրոմայնինգ Արմենիան» որոշել շռայլ նվիրատվություն անել և բաժնեմասերի 15%-ը փոխանցել Հայաստանի կառավարությանը։

«Փաստինֆո»-ն արդեն տեղեկացրել է, որ ԶՊՄԿ բաժնետոմսերի 12.5 տոկոսի սեփականատեր Ռուսաստանի առողջապահության ու սոցիալական զարգացման հարցերի նախկին նախարար Միխայիլ Զուրաբովը դեռևս 2021թ. Օգոստոսին հայցադիմում էր ներկայացրել դատարան՝ ԶՊՄԿ բաժնետոմսերը ձեռքբերելու նախապատվությունն իրեն տալու մասին։

Օգոստոսի 2-ին ներկայացված հայցադիմումը դատարանը ոչ միայն վարույթ էր ընդունել, այլ նաև կիրառել հայցի ապահովման միջոց՝ արգելանքի տակ դնելով Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի ընդհանուր բաժնետոմսերի 75%-ի վրա։ Սակայն Սյունիքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանը սեպտեմբերի 30-ին որոշում էր կայացրել՝ հայցի ապահովման միջոցը վերացնելու մասին, ինչից ժամեր անց բաժնետոմսերը գնել է ռուս միլիարդատեր Ռոման Տրոցենկոյին պատկանող «Գեոպրոմայնինգ» ՍՊԸ դուստր ընկերությունը՝ «Արդյունաբերական ընկերություն» ԲԸ-ն։ Գործարքից անմիջապես հետո գնված բաժնետոմսերի 15 %-ը Տրոցենկոն նվիրաբերել է ՀՀ կառավարությանը։

Առհասարակ, ԶՊՄԿ- կառավարություն գործարքները գաղտնիության շղարշի տակ են իրականացվում։ Կառավարությունը հրաժարվում է որևէ տեղեկություն տրամադրել ԶԼՄ-ներին, այդ թվում ՝ «Փաստինֆո»-ին։ Չի տրամադրում կոմբինատի բաժնետոմսերի 15 տոկոսի նվիրատվության պայմանագրի պատճենը, նաև չի հատնում, թե որքան է կազմել գործարքը ու արդյոք կառավարությանը բաժնետոմսեր նվիրած Տրոցենկոն ամբողջությամբ վճարել էր ձեռք բերած բաժնետոմսերի դիմաց։ Ըստ Իոաննիսյանի, նման գաղտնիության պայմաններում օբյեկտիվ հարցեր են առաջանում․ «Իսկ կարո՞ղ է դրա դիմաց ինչ-որ մարդկանց կատարած արարքների վրա աչք է փակվում, ես իսկապես չգիտեմ, թե դրա դիմաց հասարակությունն ինչ է վճարում։ Սա այն հարցն է, որի պատասխանը մենք չունենք, քանի որ կառավարությունն այս գործարքն անթափանցիկ է պահում և ապօրինի է անթափանցիկ պահում»,-շեշտում է Դանիել Իոաննիսյանը։

Ըստ Իոաննիսյանի, գործարքն իրականում մութ է և սա հնարավոր կոռուպցիոն ռիսկերի վերաբերյալ կասկածներ է առաջացնում, որովհետև որևէ մեկը ձրի որևէ բան չի տալիս։ Այս համատեքստում անդրադառնալով կոռուպցիայի դեմ պայքարին ևդրա թափանցիկությանը, որի կոչերով 2018-ին Փաշինյանն իշխանության եկավ, Դանիել Իոաննիսյանից հետաքրքրվեցինք, թե արդյո՞ք սա քաղաքական կոռուպցիայի կասկածներ չի առաջացնում ․«Կոռուպցիայի դեմ պայքարը պետք է ընթանա թափանցիկության ևհաշվետվողականության ներքո։ Ինքնին բաժնետոմսեր ստանալը կոռուպցիոն ռիսկ չի, կոռուպցիոն ռիսկն այն է, թե ինչ ենք դրա դիմաց տվել, որովհետևբաժնետոմսերն ստացել է ոչ թե ինչ-որ օլիգարխ կամ իշխանությանը մոտ կանգնած անձ, այլ պետությունը ևերբ այդ բաժնետոմսերից շահութ ստացվի, ՀՀ բյուջե այդ շահույթից փող է մտնելու, վաղը դրանք կարող են վաճառվել, էլի գումար կմտնի բյուջե, սա չէ խնդիրը, խնդիրը այն է, թե ինչ ենք մենք տվել»։ Իոաննիսյանը դժվարանում է ասել, թե ինչու է իշխանությունը գաղտնի պահում գործարքի մանրամասները։

«Օրինակ, կարո՞ղ է ուժայինները ինչ-որ մի բիզնեսմենի են ճնշել և դա խնդիր է, որովհետև այդ դեպքում մենք տվել ենք բիզնես միջավայրի հետ կապված ինչ-որ բաներ, ես չգիտեմ, ես իսկապես չգիտեմ։ Մենք ոչ փաստահեն գիտենք , թե ումից են ստացել այդ բաժնետոմսերը, ոչ փաստահեն գիտենք, թե ինչպես են փոխանցվել, ինչի դիմաց, այնպես որ հարցերի պատասխանները չունենալով կարող ենք տարբեր ենթադրություններ անել, բայց այն, որ գործարքը մութ է, պարզ է, որ մութ է, որովհետև այն, ինչ հրապարակային է, մութ է»։

Իոաննիսյանը հնարավոր է համարում, որ օրինակ, ապօրինի գույքի ծագման բռնագանձման ընթացակարգի շրջանակում տեղավորվի գործարքը, օրինակ, պարզվի, որ ինչ-որ մեկը ապօրինի ծագմամբ փող է ձեռք բերել և բաժնետոմսեր գնել, բայց ըստ Իոաննիսյանի այս ամենը ընդամենը ենթադրություն է, որովհետմանրամասներ չեն հաղորդվում։

«Մութ կողմ կա, թե դա հասարակության շահերից է բխում, թե այդ շահերին դեմ է, ես չեմ կարող ասել, դրա համար էլ կոռուպցիոն ռիսկ կա։ եթե մենք հստակ իմանայինք, որ դա հասարակության շահերին դեմ է, մենք կասեինք, որ դա կոռուպցիա է, ոչ թե կոռուպցիոն ռիսկ»,-եզրափակել է նա՝ ևս մեկ անգամ շեշտադրելով թափանցիկության պակասը՝ թե առհասարակ, թե հատկապես հանքարդյունաբերության ոլորտում։