Ձեր վստահելի աղբյուրը

Էկոնոմիկայի նախարարի պաշտոնը զբաղեցնող Վահան Քերոբյանը, որ հաճախ է ուշադրության կենտրոնում հայտնվում իր հայտարարությունների պատճառով, երեկ լրագրողների հետ զրույցում ասել է.

«Մեր բնակչության, մեր երեխաների զգալի մասը թերսնվում են ոչ թե այն  պատճառով, որ միջոցներ չունեն, այլ որ գիտելիք չունեն։ Եվ այդ ընտանիքներում սխալ գիտելիքի և սխալ սնուցման պատճառով երեխաները թերսնուցվում են»։

Քերոբյանի այս հայտարարությունն էլ համացանցում շատ քննարկվեց, շատերը ծաղրեցին։

Պաշտոնյայի ասածի իսկությունը, լրջությունը պարզելու համար Panorama.am-ը զրուցել է պարենային իրավունքի մասնագետ, սննդագիտության դոկտոր, ԳԱԱ Էկոկենտրոնի սննդի շղթայի ռիսկերի գնահատման կենտրոնի ղեկավար Դավիթ Պիպոյանի հետ։

Panorama.am-Պարոն Պիպոյան, Վահան Քերոբյանը տիրապետո՞ւմ է այս խնդրի վերաբերյալ առկա իրավիճակին։
Պիպոյան-Ոչ, բացարձակ։

Panorama.am-Ինչո՞ւ։
Պիպոյան-Տեսեք, նախ մի շատ կարևոր խնդրի մասին կուզեի խոսել, որը վերաբերում է ոչ միայն պարոն Քերոբյանին, այլ ընդհանրապես գերատեսչությունների պատասխանատուներին, որոնք հարցազրույցներ են տալիս, կարծիք հայտնում։ Սա ասել եմ բազմիցս տարբեր աշխատանքային քննարկումների ընթացքում։ Կամայական կարծիք, որ գերատեսչության ղեկավարը հայտնում է, պետք է ունենա հենք։ Երեխաների թերսնման վերաբերյալ երբ կարծիք է հայտնում, պետք է ունենա ուսումնասիրություններ, դրանց արդյունքներն էլ պետք է ունենան հավաստիություն, քանի որ շատ կարևոր է, թե ովքեր են այդ ուսումանսիրություններն իրականացրել։  Թե առողջապահության, թե էկոնոմիկայի նախարարություններում ես բազմիցս մասնակցել եմ քննարկումներին, միշտ բարձրաձայնում եմ հետևյալ խնդիրը՝ առանց հետազոտությունների երբեք չի կարելի կարծիք հայտնել։

Panorama.am-Գուցե Քերոբյանը նման ուսումնասիրության հիման վրա է նման հայտարարություն արել։
Պիպոյան-Հայաստանում այս խնդրի վերաբերյալ հետազոտությունները շատ փոքրաթիվ կազմակերպություններ են իրականացնում, ինչ վերաբերում է  բնակչության ու երեխաների թերսնմանը, ապա սրանք լուրջ հետազոտություններ են, որոնք պահանջում են շատ լուրջ մեթոդաբանություն։ Արդեն երկու տարի մեր կենտրոնն իրականացնում է պարենի ապահովության ու սննդանյութերի գնահատման կարողությունների զարգացման ծրագիր, երկու տարի մենք աշխատում եք այս ուղղությամբ, բայց վերջնական արդյունքներ չունենք։ Սա ահռելի մեծ աշխատանք է, որին ներգրավված են տարբեր մասնագետներ։ Ես կարող եմ պիլոտային ծրագրի արդյունքների հիման վրա ասել, Հայաստանում թերսնումը պայմանավորված է ոչ միայն սոցիալական խնդիրներով։ Այստեղ պետք է հասկանալ, որ աղքատության նման բարձր մակարդակ ունեցող երկրում ֆինանսական միջոցներով պայմանավորված թերսնում չի կարող չլինել։ Անշուշտ, Հայաստանում առկա է թերսնուցման խնդիր, որը նաև  վատ իրազեկման, սնվելու վատ սովորույթների հետևանք է։

Panorama.am-Ո՞վ պետք է իրականացնի հանրային իրազեկումը։
Պիպոյան-Ես հենց այդ մտքին էի գալիս, երբ էկոնոմիկայի նախարարը նման հայտարարություն է անում, նա ողջ պատասխանատվությունը բարդում է առողջապահության նախարարության վրա։ Ինչո՞ւ։ Սնուցման քաղաքականության, առողջ սնուցման քարոզի պատասխանատուն առողջապահության նախարարությունն է։ Քերոբյանն իր հայտարարությամբ ավելի մեծ կշիռ է հաղորդում հանրային իրազեկմամբ սնման նորմերին չտիրապետելուն, և բնականաբար ավելի փոքրացնում է տնտեսական պատճառի մասնաբաժինը։ Բայց այդպես չէ։ Հայաստանում թերսնման խնդիրներն առավելապես պայմանավորված են տնտեսական վիճակով։ Սա հստակ է, ձեզ հավաստիացնում եմ՝ վկայակոչելով մեր հետազոտությունների արդյունքները։ Այո, առկա է նաև հանրային իրազեկման պակաս, ես որպես հետազոտող՝ իրավունք ունեմ մեղադրել առոջապահության նախարարությանը, որը նույնիսկ Քովիդի համավարակի ժամանակ չպատրաստեց սոցիալական տեսահոլովակներ առողջ սնուցման մասին, այսինքն արձանագրել ենք, որ ոչ մի հանրային իրազեկում չի իրականացրել։

Panorama.am-Թերսնուցումն ունի հանրային առողջապահական իմաստ, այն կանխելով կարելի է խուսափել մի շարք լուրջ հետևանքներից։
Պիպոյան-Այո, թերսնուցումն ունի հանրային գերկարևոր նշանակություն։ Բայց պարոն Քերոբյանը հաշվի չի առել մի քանի կարևոր հանգամանք։ Եթե խնդիրը բացառապես իրազեկման, գիտելիքների պակասի հետևանք է ու պայմանավորված չէ ֆինանսական միջոցներով,  ապա մանկապարտեզներում, որտեղ երեխան անցկացնում է օրվա մեծ մասը, պետք է ստանա օրական կալանորիաների զգալի մասը՝ ըստ ԱՆ հրամանի։ Այդ դեպքում որպես ոլորտային նախարար Քերոբյանն ինչո՞ւ չի հետևում, որ մանկապարտեզներում երեխաները լիարժեք սնուցվեն, քանի՞ անգամ են մանկապարտեզներում ձուկ , կաթ տալիս, որոնք սպիտակուցների աղբյուր են։ Եթե ոչ մի ֆինանսական խնդիր չկա, թող նախարարը հրաման տա, որ մանկապարտեզներում երեխաներին լիարժեք սնուցեն։ Մանկապարտեզների ներկայացուցիչների, պատկան մարմինների քննարկումների ժամանակ բոլորը խոստովանում են, որ հատկացված գումարի շրջանակում հնարավոր չէ երեխաների լիարժեք սնուցում կազմակերպել։

Երեխաների սնուցման համար շատ կարևոր նշանակություն ունեն սպիտակուցներ ու ածխաջրեր պարունակող տավարի, հավի միսը, ձուկը, կաթնամթերքը, մինչդեռ այս սննդամթերքի երևանյան գները ոչ միայն չեն զիջում, երբեմն գերազանցում են զարգացած երկրներում առկա գներին, որտեղ աշխատավարձները բավականին բարձր են։

Պատկերավոր օրինակ ասեմ, դիտարկենք մի ընտանիք, որտեղ չորս անձ կա, երկուսն անչափահաս են, երկուսը՝ աշխատող ծնողներ։ Պայմանականորեն 250 հազար դրամ մաքուր եկամուտ ունեն, որպեսզի այս ընտանիքը նորմալ կազմակերպի սնուցումը, պետք է ծախսի 125 հազար դրամից ավելի գումար, այսինքն եկամտի 50 տոկոսը պետք է ծախսի միայն սննդի վրա, այն դեպքւոմ երբ կան կոմունալների, հագուստի, տրանսպորտի ու այլ ծախսեր։ Մի երկրում, երբ եկամտի 50 տոկոսը պետք է ծախսվի սննդի վրա, չի կարող թերսնուցման հետ կապված խնդիր չլինել։

Հայաստանում ձմռանը մարդկանց մեծ մասը միրգ, բանջարեղեն չի ուտում, քանի որ թանկ է, բացի այդ ավելանում են կոմունալ ծախսերը։ Մինչդեռ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության գնահատմամբ, մարդն օրական պետք է օգտագործի 400 գրամ միրգ և բանջարեղեն։ Մի փոքր հաշվարկի արդյունքում կտեսնենք, որ չորս հոգանոց ընտանիքը մեկ ամսում  մրգի ու բանջարեղենի համար պետք է ծախսի 48 հազար դրամ։ Այս ամենը մեր երկարաժամկետ հետազոտությունների արդյունքների հիման վրա եմ ասում։

Մեր երկրում, որտեղ նման մակարդակի գնաճ կա, պարենային ապրանքները թանկանում են, թերսնման խնդիրները շատ սրվել են, ավելին, այս միտումը պահպանվելու է և մեծահասակների, և երեխաների պարագայում։

Այս տարի սնուցման թեմաներով ես մասնակցել եմ միջազգային տարբեր կոնֆերանսների, դուք պետք է տեսնեիք լսարանի  արձագանքը, երբ ես ներակայացնում էի Հայաստանում պարենային ապրանքների գները։ Օրինակ, երբ ասեցի, որ Հայաստանում մենք 5500 դրամով կամ որ նույնն է մոտ 12 եվրոյով տավարի միս ենք գնում, 4-5 եվրոյով թռչնամիս ենք գնում, Կրակովում պետք է տեսնեիք մասնակիցների զարմանքը։ Ես մոնիտորինգ էի արել այդ քաղաքի խանութներում, ամեն ինչ շատ ավելի էժան էր, քան Հայաստանում, այն դեպքում, երբ այնտեղ աշխատավարձներն ավելի բարձր են։

Հետևաբար երբ ասում են՝ թերսնուցումն ավելի շատ գիտելիքի պակասի խնդիր է, ես արձագանքում եմ՝ պատրաստ եմ բոլորին այդ գիտելիքը տալ, թող իրենք ֆինանսավորեն։

Պայմանավորվենք, օրինակ, մանկապարտեզների մասով սնուցումը կազմակերպելիս գիտելիքը լինի ինձանից, ֆինանսները՝ իրենցից։ Բերեք այս խնդիրը լուծենք, էլի եմ կրկնում, գիտելիքն՝ ինձանից, փողն իրենցից։

Panorama.am-Շնորհակալ եմ։