Ձեր վստահելի աղբյուրը

Վերջին շրջանում Երևանում և մարզերում կենդանիների կողմից մարդկանց տուժելու դեպքերն ավելացել են: Հատկապես սոցիալական ցանցերում հաճախ ենք նկատում նման գրառումներ։ Մարդիկ ահազանգում են` և Երևանում, և ՀՀ այլ քաղաքներում կան մեծ թվով թափառող շներ, որոնք հաճախ հարձակվում են մարդկանց վրա, իսկ առավել հաճախ շների հարձակումից տուժում են երեխաները։

Պաշտոնական վիճակագրությունը ևս մտահոգիչ է։ Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոնից Panorama.am-ին տրամադրած տվյալների համաձայն, 2023 թվականի հունվար-հոկտեմբերին հանրապետությունում արձանագրվել է կենդանիների կողմից տուժելու 6919 դեպք, ինչը նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ 1375-ով ավելի է։
Կենդանիների կողմից հարձակումների մեծ մասը գրանցվել է մայրաքաղաքում՝ 2807 դեպք։
Ի դեպ, տեր ունեցող շների կծելու դեպքերն ավելի շատ են։ Ըստ վիճակագրության՝ հարձակումներից 3546-ը գրանցվել է տեր ունեցող շների կողմից, 3253-ը՝ թափառող շների, 120-ը՝ վայրի կենդանիների կողմից։

Մասնագետները զգուշացնում են, որ որքան էլ մարդիկ շատ սիրեն շներին, այնուամենայնիվ, պետք է հիշել՝ և տնային, և փողոցի շները կարող են վտանգավոր լինել։

«Մուրացան» հիվանդանոցային համալիրի մանկական վնասվածքաբանության և օրթոպեդիայի կլինիկայի ղեկավար Արարատ Նազանյանը Panorama.am-ի հետ զրույցում նշեց, որ կենդանիների կողմից հասցված վերքերը միշտ եղել են ուշադրության կենտրոնում ոչ միայն բժիշկների, այլ նաև համաճարակաբանների կողմից, քանի որ այդ վնասվածքներն ունեն ոչ միայն մաշկի ամբողջական խախտման, այլև վարակի վտանգ։

Մասնավորապես, դրանք կարող են կատաղություն հիվանդության պատճառ դառնալ, որոնք կարող են անցնել մարդկանց կենդանիների բերանում գտնվող վիրուսների հետևանքով։ Մասնագետի խոսքով, թեև շների՝ մարդկանց կծելու դեպքերը հազարավոր են, սակայն վերջին տարիներին, բարեբախտաբար, կենդանիների կծելուց հետո կատաղության դեպքեր մարդկանց շրջանում չեն գրանցվել՝ շնորհիվ կանխարգելիչ միջոցառումների։

Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոնից ևս տեղեկացնում են, որ մարդկանց շրջանում կատաղության վերջին դեպքն արձանագրվել է 2019 թվականին Արմավիրի մարզում։

«Երբ կենդանին կծում է, այդ ժամանակ առաջանում է մաշկի ամբողջականության խախտում, և թքի հետ այդ վիրուսները՝ փայտացման կամ կատաղության, կարող են անցնել մարդու արյան մեջ՝ դրանով իսկ առաջացնելով ծանր հետևանքներ։ Եւ կատաղությունը, և փայտացում հիվանդությունները մարդու համար համարվում են մահացու, ուստի եթե կենդանին կծում է, պարտադիր հավաքվում է անամնեզ կենդանու վերաբերյալ և կատարվում են համապատասխան միջոցառումներ»,- ասաց վնասվածքաբանը։

Նրա խոսքով՝ շան կծածից հետո մահվան դեպքերը թեև հազվադեպ են, այդուհանդերձ, լուրջ վերքերը կամ վարակի տարածումը կարող են զգալի վնասել առողջությունը։ Դրա համար պետք է անհապաղ դիմել բուժօգնության։

Արարատ Նազանյանը նշեց, որ եթե շունը հարձակվել և վնասել է մարդուն, առաջին հերթին պատվաստում են տուժածին, իսկ հետո սկսում հետևել շան վարքին։

«Վնասելուց հետո վերքերի մշակում են օճառաջրով, այլ նյութերով և պարտադիր կատարվում է հակափայտացման և հակակատաղության պատվաստում»,- ասաց մասնագետը։

Ընդհանուր առմամբ, ըստ նրա, հիվանդանոց են դիմում տարբեր աստիճանի վնասվածքներով քաղաքացիներ։ Եթե շունը հարձակվել է, բայց չի վնասել, ապա թքոտման կամ հպման դեպքում կարելի է նաև մարդուն չպատվաստել, քանի որ մաշկի ամբողջականության խախտում փաստացի տեղի չի ունեցել, իսկ եթե մաշկը թեկուզ աննշան վնասվել է, ապա անկախ վերքի առկայությունից, պարտադիր պետք է կատարել կատաղության և փայտացման դեմ պաստվաստումը։

Եթե շունը պատվաստված է, նման դեպքում կատաղության դեմ պատվաստանյութի առաջին ներարկումն արվում է անմիջապես, իսկ մյուսները 3-րդ, 7-րդ և 14-րդ օրը։ Իսկ այն դեպքերում, երբ կծել է թափառող շուն և հնարավոր չէ հետևել, հսկել կենդանուն, կատարվում է պատվաստման ամբողջական կուրսը, այսինքն՝  ներարկումն արվում է նաև 30-րդ և 90-րդ օրը։

Իսկ այն դեպքերում, երբ վերքը շատ խորն է և հասնում է մինչև մկանային հյուսվածք, բացի վերոնշալ միջոցառումներից, ըստ Արարատ Նազանյանի, կատարվում է հակակատաղության իմունոգլոբուլին հենց վերքի մեջ, որը զերծ է պահում հետագա բարդություններից։

Ինչ վերաբերում է փայտացման պատվաստանյութին, մասնագետը նշեց, որ եթե վերջին անգամ փայտացման դեմ պատվաստումից անցել է 3 տարուց ավելի, ապա շան կծելուց հետո  իրականացվում են և կատաղության, և փայտացման դեմ պատվաստումներ։

Արարատ Նազանյանի խոսքով՝ երեխաներն առավել հաճախ են տուժում շների հարձակումից, քանի որ սիրում են խաղալ կենդանիների հետ։

«Սովորաբար ցանկացած ցեղատեսակի շուն կարող է հարձակվել՝ լինի դա տնային, թե՛ փողոցի շուն։ Դրանք կարող են վտանգավոր լինել, դրա համար պետք է առավել զգույշ լինել։ Տաք եղանակին շան կծելու դեպքերն ավելի շատ են լինում, քանի որ երեխաները խաղում են բակերում և առավել հաճախ առնչվում թափառող շների հետ։ Նրանք հետաքրքրասեր են, կարող են մոտենալ շներին, որոնք ձագերի հետ են, փորձեն սիրել, կերակրել, երբեմն էլ ուզում են շանը տվյալ տարածքից հեռացնել  և դիմում են ագրեսիվ միջոցների, ինչը կարող է վատ ավարտ ունենալ երեխաների համար»,- ասաց մասնագետը։

Արարատ Նազանյանը հայտնեց, որ «Մուրացան» հիվանդանոցային համալիր այս տարվա հունվարի մեկից մինչև նոյեմբեր դիմել է կենդանիների կողմից վնասվածք ստացած 322 երեխա, իսկ 2022 թվականին գրանցվել է 260 դեպք։ «Դեպքերի 90 տոկոսը շան կծած է, մնացած 10 տոկոսը կատվի, ծովախոզուկի, կապիկի, առնետի, մկների կծած։ Բարեբախտաբար, այս տարի ծանր դեպքեր չենք ունեցել, իսկ նախորդ տարիներին եղել են դեպքեր, երբ շների հարձակումից վնասվել են երեխայի դեմքը, կարևոր օրգանները»,- ասաց Արարատ Նազանյանը։

Նրա խոսքով՝ պարտադիր չէ, որ մարդուն կծած շունը կատաղած լինի, պարզապես պրոֆիլակտիկ միջոցառումներն արվում են, որ խուսափեն հետագա բարդություններից, քանի որ հնարավոր է հետո պարզվի, որ տվյալ կենդանին կատաղած է։

Նա միաժամանակ ասաց, որ փողոցային շներին ևս պետք է տարին մեկ անգամ պատվաստել, այլ ոչ թե մեկ անգամ պատվաստել և վերջ։

Վնասվածքաբանը նշեց նաև, որ կծելուց հետո երբեք չի կարելի տվյալ կենդանուն վնասել, քանի որ հետագա կանխարգելիչ պատվաստումների կուրսը կախված է նաև կենդանու վարքագծից:
«Պետք է հսկողություն սահմանել, եթե 10-14 օրվա ընթացքում շունը սատկում է, պետք է պարտադիր հետազոտել գլխուղեղը, որպեսզի պարզ դառնա՝ կատաղության կամ փայտացման վիրուսներ արդյոք առկա են տվյալ կենդանու մոտ, թե ոչ»,- ասաց Արարատ Նազանյանը՝ միաժամանակ հավելելով, որ կատաղություն հիվանդության ախտանիշները մարդու օրգանիզմում ուշ են նկատվում՝ կախված, թե որտեղ է վերքը տեղակայված։

Այսպիսով, մասնագետը մեկ անգամ ևս խորհուրդ է տալիս՝ անծանոթ, թափառող շների հետ շփումը հասցնել նվազագույնի, իսկ ծնողներին էլ հորդորում է ուշադիր լինել, որ երեխաները չխաղան այն վայրերում, որտեղ կան մեծ թվով թափառող շներ, թույլ չտան մոտենալ այն կենդանիներին, որոնք ձագեր ունեն։