Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ստեփանակերտից 18 կմ հյուսիս-արևելք՝ Կարկառ գետի ձախ ափին, գտնվում է «Ասկերան» Բերդ ամրոցը (Մայրաբերդ. 1788-1789 թթ․), որտեղ պատերազմի տարիներին տեղակայված է եղել Ասկերանի պաշտպանական շրջանի շտաբը։ Այսօր Ասկերանի ամրոցը զբոսաշրջիկներ համար նախընտրելի վայրերից է, շատերն են հատուկ հասնում Ասկերան՝ այն տեսնելու համար։

Արցախյան պատերազմի տարիներին բերդը պայթյուններից վնասվել էր, աշտարակներից մեկի մի մասն էր փլվել: Աշտարակի վերին հատվածում դեռ պահպանվում են 90-ականների պատերազմի հրթիռի բեկորների հետքերը:

Այսօր Արցախի պետական բյուջեի միջոցներով բերդը վերականգնվում է։ Վերականգնման ընթացքի մասին Panorama.am-ը զրուցեց Արցախի Հանրապետության մշակույթի, երիտասարդության հարցերի և զբոսաշրջության նախարարության զբոսաշրջության վարչության պետ Արտակ Գրիգորյանի հետ։

Նա տեղեկացրեց, որ Ասկերանի ամրոցի վերականգնման ու կոնսերվացման աշխատանքերը սկսվել էին դեռևս 2016 թվականին։ Այդ փուլի համար նախատեսված աշխատանքներն ընդգրում էին ամրոցի՝ ձախակողմյա ճանապարհամերձ հատվածի պարսպապատերի  և աշտարակների վերականգնման ու տարածքի բարեկարգման միջոցառումներ։ Նախորդ տարին նշված հատվածի վերականգնման փուլը ավարտին էր հասցվել։ Այս և գալիք տարվա համար նախատեսվում է իրականացնել ամրոցի միջնաբերդի վերականգնում։

«Ամրոցը վերականգնվում է փուլային եղանակով։ Ամբողջական վերականգնման մասին դժվար է կանխատեսում անել կամ ժամկետներ ասել համապատասխան ռեսուրսների սակավության պատճառով, սակայն պետական միջոցներից բացի ակնկալելու ենք նաև մասնավոր ֆինանսական միջոցների ներգրավում, քանի որ պատմամշակութային ժառանգության պահպանությունը ոչ միայն մեկ լիազոր մարմնի աշխատանք է, այլ ժողովրդի առաքելություն»,- ասաց Ա. Գրիգորյանը։

Հարցին, թե վերականգնումից հետո ամրոցն իր նախնական տե՞սքն է ունենալու, նա պատասխանեց. «Արցախում բավականին դժվար է իրականացնել այնպիսի վերականգնում, որը կբերի պատմական տեսքի խաթարման կամ նախնական տեսքի կորստի համապատասխան մեխանիզմների»։

Այսօր էլ վերականգնման ակտիվ աշխատանքեր են ընթանում ամրոցի տարածքում, բայց այն միաժամանակ բաց է այցելություների համար։

«Ամրոցի վերականգնման պայմանակարգն ինքնին չի խանգարում այցելություններին։  Այսինքն, եթե ամրոցի մի հատվածը գտվում է շինարարության մեջ, ապա մեկ այլ հատված բաց է այցելուների համար։ Օրինակ՝ նախորդ տարի վերականգնված պարսպապատերը բաց են այցելուների համար օրվա ցանկացած ժամի, իսկ միջնաբերդի մուտքը ժամանակավորապես սահմանափակ է տեղում իրականացվող աշխատանքների պատճառով»,- տեղեկացրեց Արցախի Հանրապետության մշակույթի, երիտասարդության հարցերի և զբոսաշրջության նախարարության զբոսաշրջության վարչության պետը։

Ա. Գրիգորյանն այս պահին վիճակագրություն չունի, թե տարեկան քանի մարդ է այցելում Ասկերանի բերդ տեղում համապատասխան անձնակազմի բացակայության պատճառով։  Նա նշեց, որ  ամրոցն իր դիրքի շնորհիվ (այն գտնվում է Ստեփանակերտից Տիգրանակերտ տանող մայրուղու վրա) բազմաթիվ այցելուներ էր ընդունում թե՛ նախկինում, թե՛ հատկապես վերականգնումից (կոնկրետ հատվածների) հետո։

«Հետագայում նաև նախատեսվում է որոշակի զբոսաշրջային ենթակառուցվածքների կազմակերպում, սակայն, հաշվի առնելով ամրոցի առանձնահատկությունները, պետք է ընտրվեն այնպիսի միջոցառումներ, որոնք չեն խաթարի ամրոցի տեսքը և նշանակությունը»,- հավելեց նա։

Ա. Գրիգորյանը նաև ընդգծեց. «Ասկերանի ամրոցն այսօր գիտա-ճանաչողական ու պատմական մեծ նշանակություն ունի Արցախի համար։ Համոզված ենք, որ դրա դերը թե՛ մշակութային, թե՛ զբոսաշրջության զարգացման տեսանկյունից էլ ավելի կամրապնդվի վերականգնման աշխատանքների ավարտից հետո»։

Հանրապետական նշանակություն ունեցող Ասկերանի ամրոցը կառուցվել է 18-րդ դարի երկրորդ կեսին՝ խանական ժամանակաշրջանում: Շինարարությունն իրականացվել է թե դարի 50-ական թվականներին (ձախակողմյան հատված) և թե 1788-89թթ. (աջակողմյան հատված): Ասկերանի ամրոցը կազմված է երկու բաժանմունք-համալիրներից՝ ձախակողմյան՝ հյուսիսարևմտյան և աջակողմյան՝ հարավարևելյան: Ձախակողմյան համակառույցն ունի ավելի քան 140մ երկարություն, 8-9մ բարձրության ամրոցապատեր ու ավելի քան ութ աշտարակներ: Աջակողմյան գլխավոր ամրոց-համալիրը ձգվում է շուրջ 220մ երկարությամբ: Բաղկացած է աշտարակներից, դրանք միացնող զույգ պարսպապատերից, պաշտպանական այլ շինություններից: Աշտարակների բարձրությունը 5-8մ է: Այստեղ ուշադրություն են գրավում հատկապես զույգ պարսպապատերը՝ նախատեսված զորամիավորումների աննկատելի տեղաշարժերի համար: