Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղում ավարտվեց երկու ամիս առաջ: Պատերազմում պարտված Հայաստանում շատերի համար նման արդյունքն անակնկալ էր: Այնուամենայնիվ, որոշ վերլուծաբաններ կանխատեսում էին ղարաբաղյան պատերազմի արդյունքը մի քանի տարի առաջ, այդ թվում ՌԴ Ռազմավարությունների և տեխնոլոգիաների վերլուծության կենտրոնի (ЦАСТ) փոխտնօրեն Կոնստանտին Մակիենկոն»,-այս մասին գրում է MK-ն, որը վերլուծաբանի հետ զրուցել է  պատերազմի, դրա կանխատեսումների մասին, որն արվել էր 2,5 tարի առաջ՝ 2018-ին, կապված «Փոթորկին սպասող. Հարավային Կովկաս» գրքի հրատարակման հետ, նկարագրելով Ղարաբաղում պատերազմի անխուսափելությունը։ 

Իսկ ինչը հնարավոր չէր եղել կանխատեսել հարցին, վերլուծաբանն ասում է, որ այն էր, որ ադրբեջանցիներն իրենց առջև ռազմավարական բնույթի այդպիսի վճռական նպատակներ կդնեին:

«Ենթադրում էինք, որ, ամենայն հավանականությամբ, նախքան ղարաբաղյան հիմնախնդրին վերջնական լուծում տալու փորձը, Ադրբեջանը կանցկացներ առնվազն մեկ կամ երկու ավելի համեստ մասշտաբի գործողություններ՝ 2016-ի ապրիլի  սրման օրինակով»,-ասում է վերլուծաբանն ու հավելում, որ այն, որ Բաքուն իր առջև խնդիր դրեց վճռական պարտություն հասցնել հայկական կազմավորումներին և վերականգնել վերահսկողությունը «ադրբեջանական տարածքների և հենց Ղարաբաղի տարածքի մի մասի նկատմամբ» չէին սպասում։

Իսկ թե ինչու չէին կանխատեսել, նշվում է, որ հարցազրույցը տեղի է ունեցել նախքան 2018-ի մայիսին Նիկոլ Փաշինյանի՝ Հայաստանի վարչապետ դառնալը։

«Եթե Հայաստանում իշխանության մնար Ղարաբաղի հին քաղաքական վերնախավը, 2020-ի աշնանը ռազմական իրավիճակն, ամենայն հավանականությամբ, որոշ չափով այլ կլիներ: Հնարավոր է, որ Բաքուն պարզապես չէր համարձակվի նման լուրջ գործողություն ձեռնարկել: Այսինքն, 2018-ի սկզբին դեռ պարզ չէր, թե որքան անօգնական է առաջնորդ Փաշինյանը: Մի բան է, երբ պետության ղեկավարը իրական պատերազմի միջով անցած մարդ է, եթե խոսենք, օրինակ, Քոչարյանի մասին, և մեկ այլ բան, երբ պետության ղեկավարը լրագրող է»,-ասում է  Մակիենկոն, նշելով, որ Փաշինյանը հիշեցնում է մեկ այլ պարտվածի՝ Ադրբեջանի նախագահ Էլչիբեյին։

«Մենք չգիտեինք, որ Հայաստանում քաղաքական վերնախավը փոխվելու է, և որ նոր քաղաքական ղեկավարությունն այդքան միջակ է լինելու: Եվ երկրորդը, իհարկե, չէինք կարող պատկերացնել, որ Թուրքիայի ներգրավվածությունն այս հակամարտությունում այնքան ուժեղ կլիներ: Այժմ հետզհետե պարզ է դառնում, որ ադրբեջանական ռազմական կազմավորումներում ներկա էին թուրք ռազմական խորհրդականներ: Եվ ոչ միայն որոշ շտաբներում նրանք զբաղվում էին ռազմական գործողությունների մշակմամբ և դրանց պլանավորմամբ: Նրանք ներկա էին ադրբեջանական զորքերի մարտական կազմավորումներում՝ մինչ գումարտակի մակարդակ»,-նշում է  Մակիենկոն, ասելով, որ նրանք էին ղեկավարում ցամաքային ռազմական գործողությունները, անօդաչու թռչող սարքերի շահագործողները ևս հաճախ թուրք էին:

Հարցին, որ Լեռնային Ղարաբաղում ռազմական բախումների վերլուծության հիման նա անվանել էր Հայաստանի պաշտպանության այն թույլ կողմերը, որոնք կարող են բերել պարտության. Երկու տարի շարունակ այս խնդրահարույց հարցերը չեն լուծվել Հայաստանի և Լեռնային արաբաղի իշխանությունների կողմից, Մակիենկոն պատասխանել է, որ հարցերը չլուծվեցին մինչև 2018 թվականը, երբ Փաշինյանը եկավ Հայաստանում իշխանության, իսկ նրա ժամանմամբ իրավիճակը միայն վատացավ:

«Կարող ենք թվարկել մի քանի հիմնական սխալներ, որոնք թույլ են տրվել պատերազմից առաջ: Սա տարածքի ինժեներական պատրաստման անտեսումն էր։ Հարավում՝ ռազմական գործողությունների այս թատրոնում տանկային վտանգավոր միակ ուղղությամբ, պաշտպանական կառույցները, պարզվեց, ամենաթույլն են: Երկրորդ՝ քողարկման անտեսումն էր: Երրորդ՝ առաջխաղացման ընթացքում բացասական ընտրություն, երբ առավելությունը տրվում էր նախաձեռնություն չունեցող սպաներին, ովքեր ունակ էին միայն համաձայնություն տալ իրենց վերադասին և քաղաքական ղեկավարությանը: Այս բոլոր խնդրահարույց հարցերը չեն լուծվել։ Ինչո՞ւ, այս հարցին ես մասամբ պատասխանեցի, երբ խոսեցի միջակ ռազմաքաղաքական ղեկավարության մասին»,-ասել է վերլուծաբանը։

Մակիենկոն մեկ հանգամանք ևս նշում է․ այն է, որ 1992-1994 թվականների պատերազմի արդյունքում և հետագա բախումների արդյունքում, այդ թվում 2016-ի ապրիլին, հայերը գերակայության բարդույթ ձևավորեցին ադրբեջանցիների նկատմամբ՝ կարծելով, որ չնայած ռազմատեխնիկական և թվային հետամնացությանը ադրբեջանցիներից, իրենք կազմակերպվածությամբ և բարոյահոգեբանական հատկություններով գերազանցում են ադրբեջանցիներին: Եվ հանկարծ պարզվեց, որ ադրբեջանական հետևակը և տանկիստները նույնպես կատարելապես մոտիվացված և պատրաստված են:

«Հակառակորդին թերագնահատելը շատ վտանգավոր բան է»,-ասում է Մակիենկոն։
Մակիենկոն նշում է, որ վերցնելով Շուշին՝ ադրբեջանցիները ստեղծեցին Լեռնային Ղարաբաղի ողջ պաշտպանության փլուզման վտանգ:

Հայ-ադրբեջանական հակամարտությանը Թուրքիայի ռազմական մասնակցության  ու նրա օգուտի վերաբերյալ Մակիենկոն ասում է, որ  Թուրքիայի դերը շատ բարձր էր: Անկարան, ավելի ճիշտ՝ նախագահ Էրդողանը փորձում է իրականացնել մի քանի նախագիծ:

«Սա նեոօսմանյան նախագիծ է՝ վերահսկողություն վերականգնելու այն տարածքների նկատմամբ, որոնք ժամանակին եղել են Օսմանյան կայսրության մաս: Երկրորդ նախագիծը համաթուրքական է: Այսինքն, Էրդողանը ցանկանում է դառնալ թյուրքական աշխարհի առաջնորդը: Երրորդը իսլամական նախագիծ է, որի նպատակը իսլամական աշխարհի առաջնորդ դառնալն է: Այս իմաստով, Ադրբեջանը Թուրքիայի համար կարևոր օղակ է: Էթնիկ առումով և լեզվաբանական՝ սա Թուրքիային ամենամոտ երկիրն է: Նրանք արյունով եղբայրական ժողովուրդներ են: Եվ, հետևաբար, Ադրբեջանն, իհարկե, Էրդողանի պանթուրքիստական նախագծի իրականացման առաջին օբյեկտն է: Գումարած աշխարհագրությունը: Թուրքերը Ադրբեջանի տարածքով մտնում են Կասպից ծով և կարող են հետագա ազդեցություն ունենալ Կենտրոնական Ասիայում և Վոլգայի տարածաշրջանում տիրող իրավիճակի վրա: Այսինքն, Ադրբեջանին հատկացված զանգվածային օգնությունը Էրդողանի ծրագրի իրականացման մաս է կազմում: Այս նախագիծն իրականացնելու հետագա փորձերը կլինեն Ղազախստանում, Հյուսիսային Կովկասում, Վոլգայի շրջանում: Նրանք չեն դադարի»,-ասում է Մակիենկոն։

Վերլուծաբանը շատ դժվար ժամանակներ է կանխատեսում Հայաստանի համար։

«Հայաստանի պետականության համար շատ մեծ ռիսկեր կան: Դրանք ռազմական աղետի արդյունք են: Միևնույն ժամանակ, ռիսկերը մեծապես սրվում են միջակ և անվճռական քաղաքական ղեկավարության կողմից: Կարծում եմ՝ այժմ կտրուկ սրվում է միգրացիան: Առաջիկա 2-3 տարիներին Հայաստանը կլքի մինչև 200 հազար մարդ: Երկու միլիոն բնակիչ ունեցող երկրի համար սա աղետ է: Հայաստանի համար գոյատևելու միակ ճանապարհը Ռուսաստանի հետ ինտեգրման գործընթացների ամրապնդումն է: Չնայած դա աշխարհագրական առումով դժվար է անել:

Այլ հարց է․աա հիմա Ռուսաստանին պե՞տք է:

Կարծում եմ, որ այժմ Լեռնային Ղարաբաղում կաճեն ռուսամետ ինտեգրացիոն տրամադրությունները և բուն Հայաստանից հեռանալու ցանկությունը, որը չկարողացավ պաշտպանել: Հնարավոր է, Լեռնային Ղարաբաղում ավելի բարձր հնչեն Ռուսաստանի հետ դաշինքի օգտին ձայները՝ ընդհուպ մինչև նրան միանալը»,-կարծում է Մակիենկոն։