Ձեր վստահելի աղբյուրը

Այսօր դերասան, հայկական կինեմատոգրաֆիկ կատակերգության հիմնադիրներից, ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ Ազատ Շերենցի ծննդյան օրն է՝ 1913, ապրիլի 5, Թիֆլիս։ 

Դերասանական կարիերան սկսել է 1931 թվականին՝ Երևանի Գաբրիել Սունդուկյանի անվան թատրոնում։ 1934-1937 թվականներին Շերենցն ուսուցանում է Մոսկվայի հայկակական թատրոն-ստուդիայում։ 1937-1968 թվականներին Շերենցն աշխատել է Լենինականի (այժմ՝ Գյումրի) թատրոնում։

1968 թվականից սկսած Շերենցը դերեր է ստանում «Հայֆիլմ» կինոստուդիայի թողարկած մի շարք կինոնկարներներում, որոնցից կարելի է նշել «Տղամարդիկ», «Մենք ենք, մեր սարերը», «Սերոբի ծառը» (ֆիլմ), «Խաթաբալան» և «Խնձորի այգին»։

armeniasputnik.am-ում կարդում ենք. «Գյումրիում են ծանոթացել ու մտերմացել հայ երկու մեծ դերասաներ Ազատ Շերենցն ու Մհեր Մկրտչյանը: Այն ժամանակ Մկրտչյանը դեռ թատերական կրթություն չուներ, և հենց Շերենցն է նրան համոզել գնալ Երևան` կրթություն ստանալու:

Երկու ընկերները նաև հետաքրքիր ու զվարճալի պատմություններով են միմյանց հետ կապված: Շերենցը, որը շատ էր սիրում մեղր, մի օր չարաշահել է այն ու իրեն վատ զգացել: Մհեր Մկրտչյանն էլ առաջարկել է ամեն միջոց գործադրել` արագ վերականգնվելու համար ու կատակել` թե եթե հայտնի դառնա ինչից ես մահացել, շատ ամոթ կլինի։

1993 թվականի դեկտեմբերի 25-ին Շերենցը մահացավ: Մհեր Մկրտչյանը զանգել ու ասել էր, որ վատ է զգում իրեն և ներկա կլինի միայն հուղարկավորությանը: Բայց չեկավ. հաջորդ օրը մահկանացուն կնքեց նաև Մհեր Մկրտչյանը»:

frunzik.com կայքում կարդում ենք. «Մհեր Մկրտչյանի և Ազատ Շերենցի ընկերությունը սկիզբ էր առել հեռավոր 1940-ական թվականներին, երբ Ֆրունզիկ-Մհերն առաջին անգամ ոտք դրեց Գյումրու թատրոնի դրամատիկական ստուդիա: Առաջիններից մեկը նրան Ազատ Շերենցը նկատեց, ով տարիքով մեծ էր և արդեն դերեր էր խաղում վարպետների թատրոնում: Քննությունից անմիջապես հետո Ազատ Շերենցը մոտեցավ երիտասարդ ստուդիականին և առաջարկեց միասին գարեջուր խմել թատրոնի դիմաց գտնվող գարեջրի կրպակում, որի մշտական հաճախորդն էր ինքը:

Խմիչքի հետ բարեկամություն չէր անում, չէր սիրում Բաքոսին ընկերակցողներին, սակայն գարեջուր էր խմում առանձնակի վայելքով, այնպես, կարծես մասնակցում էր մի մեծ ծիսակատարության: Ֆրունզիկի հետ մոտենալով կրպակին` Շերենցը կարգադրեց. «Գուգո´, մեզ երկու հատ»:

Կրպակավար Գուգոն նայեց Շերենցի կողքին կանգնած նիհարակազմ երիտասարդին, նրա դեմքին բազմած փառահեղ քթին, նրա տխուր աչքերին, լցրեց երկու մեծ բաժակ գարեջուր և դրեց վաճառասեղանին: Շերենցը վերցրեց գավաթները, հանդիսավորութ յամբ գնաց դեպի կողքի նստարանը և հրավիրեց երիտասարդ ընկերոջը:

Շերենցը խմում էր կում-կում, հեղուկը պահում էր բերանի մեջ, կարծես զգում վայելքը, ապա նոր կուլ տալիս: Ֆրունզիկ-Մհերն էլ սկսեց այդպես խմել` շուտով զգալով, որ գլուխը պտտվում է: Նա առավոտվանից ոչինչ չէր կերել, վաղ արթնացել ու շտապել էր քննության` զարմացնելով քննական հանձնաժողովի անդամներին: Քննությունից հետո նրան էր մոտեցել նույն  ստուդիան ընդունված Վարդուհի Վարդերեսյանն ու ասել.

- Ի˜նչ տաղանդավոր տղա ես դու, Ֆրունզի´կ…

Շերենցը զգաց, թե ինչ կատարվեց Ֆրունզիկի հետ և, մոտենալով կրպակավարին, թիթեղյա ափսեի մեջ դրված մի ձուկ ու մի կտոր հաց բերեց և պարտադրեց ուտել: Հենց այսպես ծնունդ առավ նրանց մեծ ընկերությունը...…

Դասերից ու փորձերից հետո Ազատ Շերենցը նստում էր թատրոնի դիմաց դրված նստարանին և սպասում ընկերոջը: Հետո գնում էին Ազգուշի հայտնի հացի խանութը, որտեղ միշտ էլ սիրով էին դիմավորում Շերենցին ու Ֆրունզիկին: Այս հացի խանութում երկուսին տաք-տաք մատնաքաշով էին հյուրասիրում, հետո մի հաց փաթաթում և դնում Շերենցի թևատակին, որ տուն տանի: Երբեմն միասին գնում էին Շերենցի տուն, ուր դռների մոտ դիմավորում էր նրա կինը` Քնարիկ Երանոսյանը` գյումրեցի նշանավոր ազնվականներից մեկի դուստրը, ով քաղաքի առաջին «դասական» երաժիշտներից մեկն էր (դաշնամուր էր նվագում, խմբավարության դասեր տալիս)...…

Ներկայացումներից հետո ևս հաճախ գալիս էին Շերենցի տուն: Ու Ֆրունզիկը մնում էր այստեղ գիշերելու, որովհետև Քնարիկը միշտ համեղ մրգանուշներով թեյ էր հյուրասիրում: Երբ Մհեր Մկրտչյանը տեղափոխվեց Երևան, ընդունվեց Սունդուկյանի անվան թատրոն և Թատերական ինստիտուտ, Շերենցը իրեն մենակ ու լքված զգաց: Գիտեր, որ իր ընկերը լավ չի ապրում, որ հանրակացարանում երբեմն քուն է մտնում քաղցած...… Սիրտը մղկտում էր, գլուխն առնում էր ձեռքերի մեջ ու մտածում, թե ինչպես օգնի ընկերոջը: Ու երբեմն-երբեմն Քնարիկը մեծ պայուսակի մեջ շարում էր մրգանուշներ, տաք հաց, թխվածք ու Շերենցի հետ ճանապարհում Երևան: Մհեր Մկրտչյանը պատմում էր, որ երբեմն դուրս էր գալիս ինստիտուտից, տեսնում էր հնամաշ ճամպրուկով Շերենցին, ով խեղճ-խեղճ հայացքով նայում էր իրեն, ապա գրկում, համբուրում...…

Շուտով Մհերը նշանավոր անուն դարձավ, սկսեց նկարահանվել ոչ միայն հայկական, այլև ռուսական ֆիլմերում, ստացավ այն ժամանակների համար անհավանական հոնորարներ: Հիմա արդեն հերթն իրենն էր` ընկերոջն օգնելու: Շերենցն ու կինը լավ էին վաստակում, սակայն Ֆրունզիկ-Մհերը հաճախ գնում էր Լենինական, իր հետ տանում այն ամենը, ինչը չկար այնտեղ... Նստում էին Շերենցի տան հյուրասենյակում և մինչև լույս զրուցում` երբեմն էլ նիրհելով թախտին...…

1960-ականների վերջերին Քնարիկ Երանոսյանը հրավեր ստացավ Թաթուլ Ալթունյանից` աշխատելու Հայաստանի երգչախմբային ընկերությունում: Տեղափոխվեցին Երևան: Ֆրունզիկ-Մհերի ուրախությանը չափ ու սահման չկար. Շերենցը հիմա արդեն ամեն օր իր հետ է, իր կողքին: Սակայն նա ցավ էր ապրում` տեսնելով, թե ինչպես էր հալումաշ լինում ընկերն առանց թատրոնի: Երևանում թատրոնները քիչ էին. Սունդուկյանի անվան թատրոնում Աճեմյանը հրաժարվեց ընդունել Շերենցին` վախենալով, որ հերթական անգամ իրեն կմեղադրեն Ակադեմիական թատրոնը գյումրեցիներով «լցնելու» մեջ:

Զավեն Տատինցյանը Ազատ Շերենցին առաջարկեց աշխատել Պատանի հանդիսատեսի թատրոնում, սակայն նա մերժեց` մտքում փայփայելով Սունդուկյանի թատրոն գնալու երազանքը: 1969-ին սկսվեցին «Չախ-չախ թագավորը» ֆիլմի նկարահանման աշխատանքները: Սովորական մի օր Ազատ Շերենցը Մհեր Մկրտչյանի, Լևոն Ներսիսյանի, Հովհաննես Շիրազի, Վաղինակ Մարգունու, Նշան Մուրադյանի և Հովհաննես Ավագյանի հետ նստած էր «Երևան» հյուրանոցի նշանավոր բացօթյա սրճարանում:

Մոտեցավ կինոբեմադրիչ Էռնեստ Մարտիրոսյանը, ով պիտի սկսեր «Չախ-չախ թագավորի» նկարահանման աշխատանքները: Երկար նայեց Ազատ Շերենցին, ապա Մհեր Մկրտչյանին հարցրեց, թե ո՞վ է այդ ինքնատիպ արտաքինով, հսկայի նման մարդը: Մհերը, հասկանալով Էռնեստի հարցի իմաստը, ասաց.

- Կարող ես հրավիրել քեզ մոտ նկարահանվելու, մաքրամաքուր դերասան է, անկեղծ, անխառը... Շերենցի տեսակը մեր կինոյում չկա:

Մի քանի օրից Շերենցը հաստատվեց Ջրաղացպան-թագավորի դերում...

Տարիներ անց Մհեր Մկրտչյանի նախաձեռնությամբ Ազատ Շերենցը նկարահանվեց «Մենք ենք, մեր սարերը»  ֆիլմում` ստեղծելով հայկական կինոյի պատմության ամենանշա նավոր կերպարներից մեկը: Հրանտ Մաթևոսյանն այնքան էլ գոհ չէր ֆիլմից, սակայն մշտապես բարձր գնահատելով դերասանական համախաղը` առանձնացնում էր Ազատ Շերենցին…

Երևանում ևս Մհերն ու Շերենցն անբաժան էին: Մի անգամ Շերենցը բողոքում է, որ տեսողությունը վատացել է, ակնոցը փոխելու անհրաժեշտություն կա: Մհերը նրան տանում է բժշկի մոտ: Մի քանի ակնոց է փորձում Շերենցը, սակայն դրանցից ոչ մեկն իրեն հարմար չի լինում: Մհերը վերցնում է Շերենցի հին ակնոցը, մաքրում, ապա տալիս ընկերոջը:

- Ա´յ, շատ ապրես, Ֆրո´ւնզ ջան, էս ակնոցն ամենալավն է,- ուրախացած ասում է Շերենցը:
- Շերե´նց, ժամը քանի՞սն է,- մի օր հարցրել է Մհեր Մկրտչյանը:

- Հիմա՞,- հարցին հարցով պատասխանել է Ազատ Շերենցը: