Մշակույթ 14:25 28/03/2023 Հայաստան

Լեռնակերտի պեղումները հնարավորություն են ստեղծել հետևել ուշբրոնզեդարյան պաշտպանական համակարգի ձևավորման, կառուցման գործընթացներին

ԳԱԱ Շիրակի հայագիտական հետազոտությունների կենտրոնի և ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի հնագետները պեղումներ են իրականացրել Լեռնակերտի N 1 դամբանադաշտում:

Բացվել են միջին բրոնզից ուշ բրոնզի անցման փուլին (Ք.ա. XVI դ. II կես-XV դ. I կես) վերագրվող թաղումներ, որոնցում միաժա­մա­նակ հանդիպել են և՛ միջինբրոնզեդարյան կարմիրբերդյան, և՛ ուշբրոնզե­դարյան ա­ռարկա­ներ։

 ԳԱԱ գիտության հանրայնացման և հասարակայնության հետ կապերի բաժնի փոխանցմամբ, անցումային փուլի (միջին բրոնզից ուշ բրոնզ) այս դամբաններն ունեն 5-15 մետր տրա­մագծով հենա­պատ-կրոմլեխ։ Խցերը հիմնա­հո­­ղա­յին են՝ ուղղված հյուսիս-հարավ։ Ուշ բրոնզի տարբեր փուլերին վերա­գրվող թաղումներում աճյունը դրված է եղել դիադրման և վերաթաղման եղանակներով։ Այս դամբաններում ուղեկցող գույքը խեցանոթներն են, հազվադեպ՝ ուլունքներ։ Երկաթի դարի վաղ շրջափուլին վերաբերող դամբաններն ունեն հենա­պատ-կրոմլեխներ (8-20 մ տր.), մանր քարերից կազմված ոչ բարձր թմբեր և արևելք-արևմուտք ուղղված սալարկղային խցեր։ Երկաթեդարյան իջեցուկ դամբաններում փաստագրվել են խմբային եղանակով արված թաղումներ։ Բացահայտվել է, որ այս դամբանախմբում խեղված չորս դամբան­ներն արևելյան հատվածում ունեն կցակառույցներ՝ նախատեսված թաղումն ուղեկցող գույքի համար։

Երկաթեդարյան ամրոց Վարի Բերդի բլրի արևելյան լանջին օդալուսանկարահանման միջոցով հավաստվել է «անվաձև» կառույց, որը բաղկացած է կից շրջանաձև այլ կառույցներից։ «Անվաձև» կառույցներ Հայաստանում հայտնի են Արագածի նախալեռներում, որտեղ դրանք հանդիպում են «անապատի օդապարուկներ» կոչված հուշարձանների համատեքստում։ «Անվաձև» կառույցի մնացորդներ փաստագրվել է նաև Արագած լեռան ամենաբարձրադիր հնավայրում՝ Կարմիր Սարում, որտեղ պեղումներով բացահայտվել են վիշապ քարակոթողների կուտակում՝ իրենց նախնական միջավայրում։ Լեռնակերտի օրինակն առանձնահատուկ է նրանով, որ այն առաջին անգամ փաստագրվում է ամրոցի համատեքստում։ Սակայն վերջինիս գործառույթը դեռ պարզ չէ։

Պեղումներով գտնվել են մեծ թվով խեցեղեն և քարե առարկաներ՝ անոթներ, աղորիքներ, անվակներ և այլն, կենդանական ոսկորներ՝ հիմնականում ընտանի՝ մանր և խոշոր եղջերավոր անասուններ։

Լեռնակերտի պեղումները կարևորվում են ուշբրոնզեդարյան հասարակության ուսումնասիրության առումով։ Մասնավորապես, լայն արձագանք է գտել Լեռնակերտի հնագույն ԴՆԹ-ի հետազոտությունը, որը ցույց է տալիս, որ համաժամանակյա, սակայն տարբեր դամբանախմբերում արված թաղումներում բացված կմախքները ազգակցական կապեր չեն ունեցել։ Դա վկայում է, որ համայնքներում ապրել են տարբեր գերդաստաններ։

Լեռնակերտի ուշբրոնզեդարյան լանդշաֆտի ձևափոխությունների դինամիկայի հետազոտությունը հնարավորություն է տալիս մեկ համալիրում երկու ամրոցների տվյալներով հետևել պաշտպանական համակարգի ձևավորման, կառուցման գործընթացներին։ Շնորհիվ Լեռնակերտի դամբանադաշտի տվյալների՝ Արթիկի, Հառիճի, Հոռոմի, Մաստարայի, Թալինի և Լճաշենի տվյալների հետ բաղդատման, ուրվագծելի են դառնում ուշ բրոնզի դարում բարդ հասարակությունների ձևավորման գործընթացները։ Ամրոցներում, դամբանադաշտերում նշմարվում են ինչպես առանձնաշնորհյալների, այնպես էլ զինվորների, կրոնական սպասավորների և առևտրականների խմբերը։

Պեղումների արդյունքների վերաբերյալ հոդվածներ են տպագրվել հայաստանյան և արտասահմանյան պարբերականներում, զեկուցվել են ինչպես տեղական, այնպես էլ արտասահմանյան գիտաժողովներում։

Լեռնակերտի հնագիտական արշավախումբը գործել է ՀՀ ԳԱԱ Շիրակի հայագիտական հետազոտությունների կենտրոնի, ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի, Գիտության պետական կոմիտեի և Հայագիտական հետազոտությունների և ուսումնասիրությունների ազգային ասոցիացիայի (NAASR) համաֆինանսավորումներով՝ «Արագած լեռան հյուսիս-արևմտյան լանջերի բրոնզեդարյան լանդշաֆտի ձևափոխման միտումները» թեմայի շրջանակներում։
 


 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

15:58
Team Telecom Armenia-ն իրականացնում է բաժնետոմսերի հրապարակային տեղաբաշխում (IPO)
«Տելեկոմ Արմենիա» ԲԲԸ-ն (ապրանքանիշը՝ Team Telecom Armenia) թողարկել և հրապարակային առաջարկի միջոցով տեղաբաշխում է բաժնետոմսեր՝...
Աղբյուր` Panorama.am
15:52
Կասեցվել է փքաբլիթի և կարկանդակի արտադրամասի գործունեությունը Երևանում
ՀՀ սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմնի Երևանի կենտրոնի տեսուչները ստուգում են իրականացրել անհատ ձեռնարկատեր Գեղանուշ Գալստյանին պատկանող...
Աղբյուր` Panorama.am
15:42
Քրեական հետապնդում է հարուցվել անչափահասին հարվածներ հասցրած Դիլիջանի քրեականի պետը նկատմամբ
Գլխավոր դատախազությունից հայտնում են, որ 2023 թվականի հունիսի 2-ին, Տավուշի մարզի դատախազի որոշմամբ` վերացվել է Ներքին գործերի նախարարության...
Աղբյուր` Panorama.am
15:30
Նիկոլ Փաշինյանը ժամանակավորապես տեղափոխվում է Բաղրամյան 26
Կառավարության շենքում ընթացիկ վերանորոգման աշխատանքներով պայմանավորված, Նիկոլ Փաշինյանը գործունեությունը ժամանակավորապես կիրականացնի Բաղրամյան...
Աղբյուր` Panorama.am
15:25
Փաշինյանի պատկերացմամբ՝ ՄԱԿ-ում կա մի կադաստր և այնտեղ ուղղակիորեն գրված է, որ ՀՀ տարածքը 29800ք/կմ է.Վարդան Պողոսյան
«Ինձ համար զարմանալի չէ Փաշինյանի դիրքորոշումը, քանի որ ակնհայտ է, որ նրա վարքագիծը պայմանավորված է տգիտությամբ և դավաճանությամբ: Եթե...
Աղբյուր` Panorama.am
15:18
«Հայ ժողովրդի պատմությունը սեփական նախասիրություններով խմբագրելու բարոյական իրավունք որևէ մեկը չի տվել իշխանություններին»
«Ինձ մեծ ցավ է պատճառում այն, որ թելադրված իշխանական օրակարգով անընդհատ քննարկման առարկա է դառնում Ադրբեջանին անկլավների, հայկական...
Աղբյուր` Panorama.am
15:14
6-րդ հարկից երեխայի հետ նետված կինը զբաղվել է լրագրությամբ, նրան ամուսնության առաջարկն արվել է Հանրայինի եթերում. Hayastan.news
Հունիսի 1-ին Երևան քաղաքում կնոջ կողմից իր մանկահաակ երեխայի հետ շենքից ցած նետվելու դեպքի առթիվ քրեական վարույթ է նախաձեռնվել։ Քննչական կոմիտեն...
Աղբյուր` Panorama.am
15:09
«Ոստիկանության համակարգից հեռացնե՛լ բռնարարք կատարած Դիլիջանի բաժնի քրեական հետախուզության բաժանմունքի պետին»
 Կանանց աջակցման կենտրոնը հայտարարություն է տարածել Դիլիջանի ոստիկանության քրեական վարչության պետի կողմից անչափահասին ծեծի ենթարկելու...
Աղբյուր` Panorama.am
15:00
Մոսկվայում ընթանում է Ռուսաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի փոխվարչապետների հանդիպումը
Մոսկվայում իր աշխատանք է սկսել Ռուսաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի փոխվարչապետների եռակողմ աշխատանքային խումբը։ ՌԴ փոխվարչապետ Ալեքսեյ...
Աղբյուր` Panorama.am
14:51
ԱՄՆ վերջին հայտարարությունը ծառայելու է որպես «կանաչ լույս» Ադրբեջանի նախագահի համար. հայտարարություն
Հայաստանի քաղաքացիական հասարակության մի խումբ կազմակերպություններ մտահոգություն են հայտնել 2023 թվականի մայիսի 30-ին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի...
Աղբյուր` Panorama.am
14:34
Այս իշխանությունը փորձում է մարդկանց մոլորեցնել ու ի վերջո հանձնել Արցախը, Հայաստանի մի շարք բնակավայրեր. Աբրահամյան
«Մեր հանրության ուշադրությունը պետք է կենտրոնանա այն մոտեցման վրա, որ Հայաստանում վերջին հինգ տարում իշխանության է մի ուժ, որը Հայաստանին...
Աղբյուր` Panorama.am
14:15
ՆԱՏՕ-ի դռները բաց են նոր անդամների համար. Բլինքեն
ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենը Հելսինկիի քաղաքապետարանում ելույթի ժամանակ ասել է, որ ՆԱՏՕ-ի «դռները» բաց են մնալու դաշինքի նոր...
Աղբյուր` Panorama.am
14:06
Տիգրանաշենին սպասվում է շատ ավելի վատ ճակատագիր, քան Շուռնուխինն է. Արթուր Խաչատրյան
«Եթե Նիկոլ Փաշինյանը մնա իշխանության և շարունակի այն քաղաքականությունը, որ այսօր է  իրականացնում, ապա Տիգրանաշենին սպասվում է նույն...
Աղբյուր` Panorama.am
13:58
Թուրքիայում երիտասարդների շուրջ 63%-ը ուզում է լքել երկիրը
Գերմանական «Konrad Adenauer» հիմնադրամը հետազոտություն է արել Թուրքիայի Z սերնդի շրջանում (միջազգային տերմին, նկատի է առնվում...
Աղբյուր` Panorama.am
13:49
Էդգար Էլբակյան.Դե-ֆակտո իշխանություններն առաջնորդվում են «Հայաստան՝ իշխանության համար»
«Սրան հնարավոր է դիմադարձել միայն «իշխանություն՝ Հայաստանի համար» մոտեցմամբ իրականացվող ազգային իշխանափոխությամբ»։
Աղբյուր` Panorama.am
13:40
Ֆեյք նորությունների դեմ պայքարի ռազմավարությունը կիրականացվի հասարակության շրջանում հայտնի համանուն ՊՈԱԿ-ի միջոցով
«Ասեմ ի լուր բոլորի և՝ պարոն Մինասյանի, որ ՊՈԱԿ-ում զգալի կրճատումներ են եղել նախորդ տարիների համեմատ: Նախկինում եթե ՊՈԱԿ-ը ձեր ասած...
Աղբյուր` Panorama.am
13:34
Էրդողանի երդմնակալության արարողությունը ներկա կլինեն 20 երկրի առաջնորդներ
Հունիսի 3-ին Թուրքիայի խորհրդարանում տեղի կունենա նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի երդմնկալության արարողությունը։ «Էրմենիհաբերի»...
Աղբյուր` Panorama.am
13:26
ՊԵԿ-ի օպերատիվ բացահայտումները
ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեն ներկայացնում է մայիսի 16-ից 31-ն ընկած ժամանակահատվածում ՊԵԿ հետաքննության և օպերատիվ հետախուզության վարչության...
Աղբյուր` Panorama.am
13:18
Օդի ջերմաստիճանը կնվազի 4-6 աստիճանով
Հայաստանի տարածքում հունիսի 2-ի ցերեկը, 3-ին, 5-ին կեսօրից հետո առանձին շրջաններում, 4-ին և 6-7-ին շրջանների զգալի մասում սպասվում է կարճատև...
Աղբյուր` Panorama.am
13:10
Պատմաբաններն այս գարունը կանվանեն անառակի վերջին գարուն, ուրանալու գարուն. Շարմազանով
«Ապագա պատմաբաններն այս գարունը կարող են անվանել ձախողման, խայտառակության, Արցախն ուրանալու, Ցեղասպանությունն ուրանալու գարուն։...
Աղբյուր` Panorama.am
13:02
Ինչո՞ւ է մետրոպոլիտենի կայարանից հանվել Պատմական Հայաստանի քարտեզը
Երևանի մետրոպոլիտենը, ի պատասխան հանրության շրջանում առաջացած բողոքի, թե Երևանի մետրոպոլիտենի «Հանրապետության հրապարակ» կայարանից...
Աղբյուր` Panorama.am
12:54
Արաբկիրի քննչական բաժնի պետը և երկու տեղակալներն ազատվել են զբաղեցրած պաշտոններից
ՀՀ քննչական կոմիտեի նախագահ Արգիշտի Քյարամյանի հրամաններով զբաղեցրած պաշտոններից նախօրեին ազատվել են ՀՀ քննչական կոմիտեի Երևան քաղաքի քննչական...
Աղբյուր` Panorama.am
12:41
Խուլիգանություն՝ փաբում
Հունիսի 1-ին, ժամը 07.37-ին, ՀՀ ՆԳՆ ոստիկանության օպերատիվ կառավարման կենտրոն զանգած քաղաքացին հայտնել է, որ Երևանի Թումանյան փողոցի փաբերից...
Աղբյուր` Panorama.am
12:27
Արամ Խաչատրյանի երաժշտությունն աշխարհում չի հնչում բավարար մակարդակով. Արա Խզմալյան
«Հոբելյանական այս միջոցառումները մեզ համար ունեն իրականում ռազմավարական նշանակություն»,- կոմպոզիտոր Արամ Խաչատրյանի 120-ամյակի...
Աղբյուր` Panorama.am
12:08
Ադրբեջանը դժգոհ է հնգակողմ հանդիպման վերաբերյալ ֆրանսիական կողմի հայտարարությունից
Հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման վերաբերյալ հունիսի 1-ին Քիշնևում կայացած հնգակողմ հանդիպման արդյունքներով Ֆրանսիայի նախագահ...
Աղբյուր` Panorama.am
11:59
Ի՞նչ է սա նշանակում՝ մենք 2022 թվականին տո՞ն չենք ունեցել, թե հիշատակի օ՞ր չենք ունեցել. Արծվիկ Մինասյանը՝ Ֆինանսների նախարարին
«Պարգևավճարներին հատկացվել է ընդհանուր աշխատավարձային ֆոնդի 30%-ը, տարվա ընթացքում գումար չի ավելացվել, միան Քննչական կոմիտեում է եղել,...
Աղբյուր` Panorama.am
11:51
Շվեդիայի և Գերմանիայի հայ համայնքի խորհուրդները դատապարտում են Փաշինյանի հայտարարությունը
Շվեդիայի և Գերմանիայի հայ համայնքի խորհուրդները հանդես են եկել Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողովին զորակցող, ինչպես նաև Փաշինյանի՝ մայիսի 22-ի...
Աղբյուր` Panorama.am
11:43
Արցախում անասնաբուծության ոլորտի ծրագրերն ընթացքի մեջ են
Մայիսի 10-ից հունիսի 1-ն ընկած ժամանակահատվածում Արցախի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարության անասնաբուծության ոլորտի պատասխանատուները...
Աղբյուր` Panorama.am
11:35
Բաքուն նպատակ ունի փակել Իրանի մշակութային խորհրդականի գրասենյակը
ԻՌՆԱ-ի թղթակցի հետ զրույցում իրազեկ աղբյուրը նշել է, որ Ադրբեջանի կառավարությունը նպատակ ունի փակել Բաքվում ԻԻՀ Իրանի մշակութային...
Աղբյուր` Panorama.am
11:27
Ինչպե՞ս անվտանգ անցկացնել էքսկուրսիան
Եղանակը տաքանալուն զուգընթաց մարդիկ հաճախ իրենց հանգիստն անց են կացնում բնության գրկում, իսկ շոգ եղանակը նպաստում է աղիքային վարակիչ...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Փաշինյան. Մենք պատրաստ ենք Ադրբեջանին վերադարձնել գյուղերը
11:03 02/06/2023

Փաշինյան. Մենք պատրաստ ենք Ադրբեջանին վերադարձնել գյուղերը

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}