Ձեր վստահելի աղբյուրը

2023 թվականին եղան բազմաթիվ հայտարարություններ և գործընթացներ, որոնք ուղղակի առնչվում էին ՀՀ-ի էներգետիկ անվտանգության խնդիկրներին։ Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը հայտարարեց, որ Հայաստանի ԱԷԿ-ը վտանգ է ներկայացնում իր երկրին, Թբիլիսիում «Մետաքսի ճանապարհ» միջազգային համաժողովի շրջանակում ՀՀ ՏԿԵ փոխնախարար Հակոբ Վարդանյանն էլ ասաց, որ Հայաստանը պատրաստ է գազ գնել Ադրբեջանից: Panorama.am-ը  դիմեց էներգետիկ անվտանգության հարցերով փորձագետ Արմեն Մանվելյանին՝ խնդրելով ամփոփել 2023 թվականի զարգացումներն ոլորտում։

«Եթե ընդհանուր ամփոփում անենք, ապա այս տարի էներգետիկ ուղղությամբ ոչինչ չի արվել ընդհանուր առմամբ։ Տարվա ընթացքում եղավ Էրդողանի հայտարարությունը ՀԱԷԿ-ի վերաբերյալ, դրա մասին Ադրբեջանն էլ էր խոսել։

Կառավարությունն ասում էր, որ մինչև այս տարվա վերջ շահագործման կահսցվի Իրանի հետ կառուցվող երրորդ բարձրավոլտը, դրա շուրջ էլ ոչինչ չկա։ Այն, ինչը որ պետք է շահագործման հանձնվեր դեռ 2019 թ.-ին, բայց արդեն 2023 թվականի վերջն է և ոչինչ  չկա։ Սկզբունքորեն ոչ մի նոր բան տեղի չի ունեցել։

Հայաստանն էներգետիկ առումով ոչ բարվոք վիճակում է, այն դեպքում, երբ էներգետիկան այն բնագավառն է, որն անընդհատ ներդրումներ է պահանջում և վատն այն է, որ այդ ներդրումները չեն եղել։ Որպեսզի այդ ամբողջ համակարգն աշխատացնենս, պետք է անընդհատ ներդրումներ արվի, դրանք պետք է անընդհատ վերանորոգվեն թարմացվեն, աճեցվեն տնտեսության աճի հետ և այլն։

Նմանատիպ գործընթաց ցավոք սրտի չկա, սա նշանակում է, որ մեր էներգետիկ ցանցը գտնվում  մաշման փուլում և ոչինչ չի արվում այն վերանորոգելու համար։

Վատագույնն այն է, որ ոչինչ չի արվում Հայաստանից էլէկտրաեներգիայի արտահանման ծրագրերով, որի մասին շատ էին խոսում՝ ասելով, թե շուտով Իրանից գազ են բերելու և էլեկտրաէներգիա արտահանեին և այլ, իսկ որոշ ոչ ադեկվատ մարդիկ խոսում էին Ադրբեջանից գազ բերելու մասին, այն դեպքում, երբ այդ երկիրն արդեն սեփական պահանջները չի կարողանում բավարարել, ՌԴ-ից է գազ ներմուծում։ Կրկնեմ՝ դրանք միայն խոսակցությունների մակարդակում է եղել և ոչ մի էական բան չի արվել։

Ատոմակայանի հետ կապված կրկին բավականին խոսում էին, ինչ որ մոդուլային կայանների  կառուցման մասին, իբր թե  ամերիկացիներն են առաջարկել։ Ասեմ, որ այդ մոդուլային կայանների կառուցումը նույն ԱՄՆ տարածքում դեռևս արգելված է, քանի որ դրանք փորձարարական շրրջանը դեռևս չեն անցել  և անվտանգության  հետ կապված խնդիրներ կան։ Բայց այս մարդիկ արդեն խոսում էին, բանակցում էին, ասում էին, թե իբրև ամերիկացիներն ասում են  մոդուլային կայաններ կտան մեզ։

Այսինքը բավականին մեծ թվով մեծ աղմուկ է եղել, շատ հայտարարություններ են եղել, բայց ռեալ ոչ մի քայլ չի եղել։ Այս պայմաններում տարին ընդհանու պետք է բացասական գնահատել, քանի որ ոչինչ չի արվել՝ բացի խոսելուց։ Իսկ ընդհանուր խոսակցություններն էլ ավելի շատ բացասական են եղել, մասնավորապես՝ Ատոմակայանի փակման հետ կապված։

Երկրորդ և ամենվատ գործընթացը որ կա՝ Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների խնդիրն է, որը տեսականորեն կարող է հանգեցնել  թե՛ գազի, թե՛ ուրանի գների թանկացման։ Մենք գազը ներմուծում ենք ՌԴ-ից բավական էժան գներով՝ 1000 խ/մ-ի համար 175 դոլարով, տարածաշրջանում նույն Ադրբեջանն Վրաստանին և Թուրքիային գրեթե կրկնակի ավելի թանկ է վաճառում։ Ադրբեջանը նույնիսկ Վրաստանի պահանջարկը չի կարողանում բավարարել և վերջինս ստիպված է եղել իր գազի մի մասը Ռուսաստանից ներմուծել։ Ասեմ ավելին, Ադրբեջանը նույնիսկ  իր ներքին սպառման համար նորից գազ է ներմուծում, քանի որ ինքը պայմանագրեր ունի իր գազը դուրս հանելու և հիմնական մասը սահմանից դուրս է գնում՝ հիմա ինքը գազ է ներմուծում Ռուսաստանից։

Սրան գումարվում է նաև այն փաստը, որ մենք ուրան ենք ներմուծում ՌԴ-ից կրկին շուկայականից ցածր գներով։ Հաշվի առնելով այն քաղաքական խնդիկրները, որ կան Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև, ես չեմ բացառում, որ արդեն հաջորդ տարի այդ բանակցությունները լինեն։

Անկեղծ ասած, ես չգիտեմ թե բանակցություններն այս պահին ինչ փուլում են գտնվում, կամ ինչ գործընթացներ են գնում, բայց ազդակները հեչ լավը չեն։ Այսինքը, ցավոք սրտի, շատ է հնարավորությունը, որ հաջորդ տարվանից գազի և հարստացված ուրանի գնրեն ավելի բարձրանան, քան այս պահին կան։

Ներդրումներ հիդրոկայանների կառուցման առումով չի եղել, նոր ջերմակայաններ չեն կառուցվել՝ չանայած ժամանակին հայտարարվեց, որ Երևանում նոր Երևան ՋԷԿ-2 են կառուցելու։ Ոչինչ չարված տարի է, եթե ամփոփելու լինենք։
Եթե կարճ գնահատենք ապա բավական մեծ խոստումների և ձախողված իրողությունների տարի է»,- ամփոփեց Արմեն Մանվելյանը։