Ձեր վստահելի աղբյուրը

ԵԽ-ն  ահազանգում է, որ հայաստանցի լրագրողները դարձել են Pegasus գաղտնալսման ծրագրի զոհեր հայ-ադրբեջանական հակամարտության համատեքստում։

Եվրոպայի խորհրդի պլատֆորմի գործընկեր կազմակերպությունների այսօր հրապարակած «Եվրոպայում ԶԼՄ-ների ազատության և լրագրողների անվտանգության վերաբերյալ» 2024 թ. տարեկան զեկույցում նշվում է, որ լրագրողների նկատմամբ գաղտնալսումը վերացնում է լրագրողների գաղտնիության անհրաժեշտ պաշտպանությունը աղբյուրները, ահաբեկում է լրագրողներին և կարող է նրանց հետ պահել զգայուն հետաքննական պատմություններից։ 

Լրագրողական համագործակցության արդյունքում բացահայտվել է, որ  տարբեր երկրների 200 լրագրողներ թիրախավորվել են Pegasus լրտեսող ծրագրի միջոցով։

Լրագրողների նկատմամբ լրտեսող ծրագրերն օգտագործվել են Ադրբեջանում, Ֆրանսիայում, Հունաստանում, Հունգարիայում, Իսպանիայում, Թուրքիայում, Միացյալ թագավորությունում և այլն։

Կառավարությունների արձագանքն այս հաղորդումներին ոչ միայն թափանցիկ չի եղել, այլև 2023-ին նոր դեպքեր են գրանցվել։

«Լրտեսող ծրագրերը Հայաստանում նույնպես օգտագործվում են լրագրողների դեմ՝ Ադրբեջանի հետ հակամարտության ֆոնին: 2023 թվականի մայիսին մի խումբ իրավապաշտպան կազմակերպություններ հանդես եկան համատեղ հայտարարությամբ՝  նշելով, որ Pegasus-ն օգտագործվել է Հայաստանում հետևելու մի շարք հասարակական գործիչների, այդ թվում՝ առնվազն հինգ լրագրողի: Զեկույցը նաև պարզել է, թե ինչպես է լրտեսող ծրագրերն օգտագործվել լրագրողների և այլոց դեմ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև հակամարտության ընթացքում։ 2020 թվականի հոկտեմբերից մինչև 2022 թվականի դեկտեմբեր ընկած ժամանակահատվածում Pegasus-ի կողմից թիրախավորված զոհերի թվում եղել է  «Ազատություն» ռադիոկայանի երկու լրագրող։ Զեկույցը չի կարող եզրակացություն անել, թե հակամարտության որ կողմն է պատասխանատու դրա համար,  սակայն նշել է, որ երկու կողմերն էլ կարող են շահագրգռված լինել լրագրողների նկատմամբ  հսկողության սահմանելու հարցում։ Զեկույցը նշել է որ Ադրբեջանը եղել է «Պեգասուսի հավանական հաճախորդը», և որ մյուս ադրբեջանցին լրագրողների մոտ եղել են Pegasus-ով վարակված սարքեր,  մինչդեռ տեղյակ չէր, որ Հայաստանը Pegasus-ի օգտատեր է եղել»,-նշված է զեկույցում։

Ավելի վաղ ԵԽԽՎ-ն հայտարարել էր, որ Ադրբեջանը Pegasus լրտեսական ծրագրի միջոցով գաղտնալսել է 12 հայաստանցիների։ 

2023թ. Amnesty International-ի անվտանգությա լաբորատորիան պարզել է, որ Pegasus լրտեսող ծրագրով վարակված են եղել «Ազատություն» ռկ-ի երկու լրագրողների՝ Կառլեն Ասլանյանի և Աստղիկ Բեդևյանի հեռախոսները։

Զոհերի թվում են նաև Արցախի նախկին ՄԻՊ-ը, ՄԱԿ-ի աշխատակիցներ, ԱԳՆ նախկին մամուլի քարտուղարը, քաղհասարակության ևս յոթ ներկայացուցիչներ։

Ըստ աղբյուրի, երկու լրագրողների հեռախոսները վարակել են 2021-ի ապրիլ-մայիս ընկած հատվածում, երբ նրանք լուսաբանում էին ԼՂ հակամարտության հետևանքներն ու ստեղծված ներքաղաքական ճգնաժամը։

Լսել են նաև Արցախի նախկին ՄԻՊ, իրավապաշտպան Ռուբեն Մելիքյանի հեռախոսը, նրա  հեռախոսը վարակել են 2021-ի մայիսին, երբ ակտիվորեն դիտարկում էր խորհրդարանական ընտրությունները։

2021թ. մայիս-հուլիս ամիսներին մի քանի անգամ վարակել են ԱԳՆ նախկին խոսնակ Աննա Նաղդալյանի հեռախոսը, որը մասնակցել է ԼՂ ճգնաժամի հարցով բանակցություններին։

2021թ. հունիսին վարակել են թյուրքագետ, պատմական գիտությւոնների թեկնածու Վարուժան Գեղամյանի հեռախոսը, որն այդ շրջանում Ադրբեջանի արտաքաին քաղաքականության վերաբերյալ դասախոսություններ էր կարդում։

2022-ի հունիսին ցարակել են ArmNews TV-ի համահիմնադիր Սամվել Ֆարմանյանի հեռախոսը, որը Նիկոլ Փաշինյանի վարչակազմի հայտնի քննադատաներից է։

Հայաստանի նախկին ՄԻՊ Քրիստինե Գրիգորյանի հեռախոսը վարակել են 2022-ի հոկտեմբեր-նոյեմբերին։

13 տուժածներից վեցը, որոնց սարքերում հայտնաբերվել է լրտեսող ծրագրեր, և ովքեր մասնակցել են հետաքննությանը, նախընտրել են անանուն մնալ, նրանց թվում են լրատվամիջոցների ներկայացուցիչներ, մեկ ակտիվիստ, քաղհասարակության մեկ գործիչ և ՄԱԿ-ի երկու աշխատակից: