Իսկ հիմա յո յերթաս, զինվոր
16-ն էր, Ապրիլյանը։ Ասում են՝ զենք էր տանում դիրքեր, ընկերներին։ Նայում եմ ծանրացած մեջքին ու մտածում, որ դիրքերում ընկած ընկերների զենքերն են։
Գնում է զինվորը՝ ուսին իրենց մարտական ընկերոջը կորցրած զենքերը, ուսերը մտքերի ու տեսածի տակ կքած։ Հիշու՞մ եք Ապրիլյանը։
Երիտասարդ զինվորներ, որ իրենց կյանքն էին անգամ տալիս... Հայրենիք չեմ ասում, հողեր չեմ ասում, դիրքեր չեմ ասում, նույնիսկ՝ ընկերոջը կյանքը փրկելը չեմ ասում... իրենց կյանքն էին տալիս, որ մարտական ընկերների դիերը չմնան թշնամուն։
Ո՞վ էր ասում, թե՝ չգիտեին թե ինչի համար են կռվում։ Ինչ-որ լրագրո՞ղ, որ իրեն խելք էր վերապահում խոսել այն սուրբ բաների մասին, ինչ տղաները կյանքի ու մահվան գնով էին ընտրում։
Ինչ ամոթ էր։ Էր՝ է։
Առաջ մեր զինվորը ավելի լավ գիտեր թշնամուն։ Գիտեր ինչ է սպավում իր նահանջից հետո։
Առաջ եթե մեր զինվորը չէր ենթարկվում հրամատարի հրամանին... չեմ ասում նահանջի, չեմ ասում արծրունի՝ դագդիգականի, չեմ ասում՝ որովհետև ճիշտ չէր համարում. Երբ հրամանատարը նահանջի հրաման է տալիս իր զինվորին, որ ինքը նրա փոխարեն մնա, կռվի ու ապահովի նրա նահանջ- ողջ մնալը իր կյանքի գնով՝ ի՞նչ սխալ բան կարող է լինել այդ հրամանի մեջ։ Չէր ենթարկվում՝ մնում էր իր հրամանատարի կողքին մինչև վերջ։ Ու հետո, երբ տեսնում ես նրա գլուխը գազանի երախը բացած-ուրախ թուրք վարձկանի ձեռքում՝ ադրբեջանական գյուղերով... Ոնց կարող էին նրանք չհասկանալ, թե ինչի են զոհվում։ Ոնց կարող է զինվորը ընտրել մահը, կամովին, ու չիմանալ, թե ինչ արեց։ Ընկերոջից մինչև Հայրենիք։
Ասե՞մ անուններ։
Ինչ էին ասում նրանց մասի՞ն։ Զոհվեցին ոչնչի համա՞ր։ Այդ դուք եք ապրում ոչնչի համար, ոչնչության վարակը տարածում ձեր մահահոտ ու անհագ որկորից։
... 20-ին կամավորները ժամերով կանգնում էին զինկոմիսարիատների դիմաց, հերթ էին պահում ճակատ գնալու համար։ Մինչդեռ փաշինյանյան իշխանությունը արդեն ընտրել էր ռազմավարությունը՝ նորերը չեն գնալու, դաշտ կարող են վերադառնալ վիրավորները՝ եթե ուզում են։ Էլ ինչ կար՝ կամավորները տուգանվելու էին ծռված ու կորած տափաշշերի, բահերի համար, որ դիրքեր փորել էլ չէին հասցրել շատ անգամ՝ այնքան դիպուկ էին նրանց տարել թշնամու հրետանու դիմաց։
Ու էլի շատ դեպքեր, երբ արդեն թշնամու կրակից հեռու, բայց վերադառնում էին ընկերոջ՝ գոնե մարմինը տանելու, կամ ծածկելու այնպես, որ հետո գտնեն։
Ու պատանին, որ չի ենթարկվում ադրբեջանցու «առաջարկին», թե՝ գերի հանձնվեք, ովքեր ծանր վիրավոր չեն, նրանց չենք գնդակահարի։ Հանում է թևից ժամացույցը, տալիս ընկերոջը, որ հետո, երբ հասնի տուն, տա իր մորը ու մնում ծանր ու թեթև վիրավորների հետ...
Գիտե՞ք անունը։
Քանի անուններ չգիտենք։
Այդ մենք չգիտենք ինչի համար ենք ապրում։ Կորստի վախը Հարենիքից նահանջել, ձևափոխվել է կյանքի ահի ու մանրացրել մեզ։
Վախենում ենք կորցնել երեխաներին։ Այնքան ծնողներ, որ առաջ որդիների կրթության մասին էին մտածում, հիմա՝ բանակ չուղարկելու մասին են մտահոգ։
Բանակից կարելի է ազատել փողով՝ մեկ։
Կարելի է ավելի փոքր տարիքում փորձել արտասահմաններում գրանցել՝ երկու։
Փաշինյան-Ալիև տանդեմը ողջունում է երկու քայլն էլ՝ երեք։
Է՞լ ինչ կար։
Ու արդեն երկու տարի հետո բանակ կգնան նրանք, ովքեր փող չեն ունենա բանակից ազատվելու, ու նրանք, ովքեր որպես նորմալ կընդունեն Հայրենիքին ծառայությունը։
Հը, յո յերթաս հիմա, զինվոր։
Ինձ էլ տար. Հետդ է հանունը։
Անահիտ Ոսկանյան
(Լուսանկարը՝ PAN Photo-ի)
Հարակից հրապարակումներ`
Լրահոս
Տեսանյութեր
Մի կողմում հայ ժողովուրդն է, մյուս կողմում թշնամին և մեր իշխանությունը միասին. Դավիթ Անանյան
