Ձեր վստահելի աղբյուրը

Մարդու Իրավունքների Պաշտպանն անցած շաբաթ ներկայացրեց 2019 տարեկան հաղորդումը՝ Հայաստանում ՄԻՊ գործունեության, քաղաքացիների իրավունքների ու ազատությունների պաշտպանության մասին։

Հաղորդման մեջ զգալի տեղ է հատկացված կրթության իրավունքին։  «Նախադպրոցական և հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում շենքային և գույքային պայմանների, ինչպես նաև ջեռուցման խնդիրներ» խորագրի ներքո  (էջ 191) պաշտպանն ուշադրություն է հրավիրում ուսումնական հաստատությունների ոչ բարվոք վիճակին։

Նա ընդգծում է, որ  ուսումնական հաստատություններ շենքային պայմանները վտանգում են երեխայի և ուսուցչական և վարչական անձնակազմի աշխատանքը, դասապրոցեսը, առողջությունը և կյանքը: Մի շարք ուսումնական հաստատություններ գործում են վթարային շենքերում, չկան բավարար քանակի դասասենյակներ, ոչ միայն նյութական պայմաններով բացարձակ անընդունելի վիճակում են, այլ նաև առկա դասարաններն էլ չունեն անհրաժեշտ կահավորում, քիչ չեն դեպքերը, երբ առհասարակ բացակայում են կամ բարեկարգ չեն մարզական դահլիճները:

«Դպրոցական շենքերի շուրջ 80%-ը չի համապատասխանում շինարարական նորմերին և չափանիշներին։ վտանգելով ավելի քան 280.000 աշակերտների:  Շենքային վատ պայմանները լուրջ խնդիր են երեխաների համար՝ հատկապես գյուղական բնակավայրերում և հաշմանդամություն ունեցող սովորողների համար։ Դպրոցական շենքերը և դասասենյակները նրանց համար հաճախ անմատչելի են:

Այսպես, Վանաձորի 3 մանկապարտեզները երկրաշարժից հետո գործում են տնակներում՝ անբավարար պայմաններում:

ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության տվյալների համաձայն՝ հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում շենքային անբավարար պայմանների վերաբերյալ 2019 թվականի ընթացքում ստացվել է 3 բողոք, և բոլոր 3 դեպքում դասապրոցեսի խաթարում չի եղել»,-ասված է ՄԻՊ զեկույցում։

Ըստ հաղորդման, ուսումնական հաստատություններում շենքային անբավարար պայմաններից զատ կան նաև ջեռուցման, ջրամատակարարման, ջրահեռացման և այլ խնդիրներ: Այս խնդիրները ոչ միայն խոչընդոտում են դասապրոցեսի բնականոն ընթացքին կազմակերպումը և երեխայի կրթության իրավունքի իրականացմանը, այլև վտանգավոր են երեխայի առողջության, անվտանգության և զարգացման համար:

ՀՀ կրթության և գիտության նախարարության տվյալների համաձայն՝ հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում (ավագ դպրոցներ և հիմնական դպրոցներ) ջեռուցման խնդիրների վերաբերյալ 2019 թվականին ստացվել է 37 ահազանգ: Բողոքները վերաբերել են դպրոցների վատ ջեռուցմանը:

Համաձայն ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի հրապարակած «Հայաստանի Հանրապետության սոցիալական վիճակը 2018 թվականի» վիճակագրական ժողովածուի տվյալների՝ 2018-2019 թվականների ուսումնական տարում Հայաստանում գործող 1409 դպրոցներից միայն 564-ն ունեն բավարար շենքային պայմաններ։ 459 դպրոցներ կարիք ունեն հիմնանորոգման, իսկ 386 դպրոց՝ ընթացիկ նորոգման125: Ավելին, ըստ առկա տվյալների՝ Հայաստանի 425 դպրոցներ սեյսմիկ անվտանգության բարելավման կարիք ունեն։ Այդ դպրոցներից շուրջ 60-ը 3-րդ, 4-րդ կարգի վթարային են։

Ուսումնական հաստատությունների մշտադիտարկման արդյունքների համադրված ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ կառավարության կողմից  ձեռնարկված քայլերը բավարար չեն, քանի որ հանրապետության հատկապես համայնքային մի շարք պետական ուսումնական հաստատությունների շենքային և գույքային պայմանները բավարար չեն դասընթացի բնականոն կարգի իրականացման համար, ինչը հանգեցնում է երեխայի կրթության իրավունքի իրականացման սահմանափակման:

Շարունակում է խնդրահարույց մնալ նաև հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում ջեռուցման ապահովումը, որի վերաբերյալ 2019 թվականին ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանը ևս ստացել է ահազանգեր: Օրինակ՝ Արմավիրի մարզի մանկապարտեզների 65%-ն այս տարվա ձմռան ամիսներին չեն գործում: Դրանց զգալի մասը գյուղական համայնքների մանկապարտեզներն են: Պատճառն այն է, որ մանկապարտեզները չունեն լոկալ ջեռուցման համակարգեր կամ թեև ունեն, սակայն ֆինանսական միջոցները բավարար չեն դրանք գործարկելու համար։

Չնայած, որ հանրակրթական դպրոցների շենքային և գույքային պայմաններում խնդիրներ առկա են թե՛ քաղաքային, և թե՛ մարզային ու գյուղական դպրոցներում, սակայն ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ առավել խոցելի են այս առումով գյուղական դպրոցները:

Պաշտպանը ներկայացրել է այն քայլերը, որոնք պետք է ձեռնարկվեն խնդրի լուծման համար։
Ճանաչելով յուրաքանչյուր երեխայի կրթության իրավունքը՝ պետության ջանքերը պետք է նպատակաուղղված լինեն յուրաքանչյուր երեխայի կրթության մատչելիության, հավասար պայմանների և հավասար հնարավորության որակի ապահովմանը:

Կրթության իրավունքի իրականացման համար նվազագույն պայման է մատչելի դասագրքերի ապահովումը, որը տարիներ շարունակ մնում է չլուծված՝ սահմանափակելով հաշմանդամություն ունեցող երեխաների հիմնական իրավունքի իրականացումը: Խնդրի դիտարկումները ցույց են տալիս, որ 2019 թվականին ևս շարունակվել են չլուծված մնալ նախադպրոցական և հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում շենքային և գույքային անբավարար պայմանների և ջեռուցման հետ կապված խնդիրները, որոնք արգելք են կրթության իրավունքի իրականացման համար:

Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ անհրաժեշտ է

1. ավելացնել հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում շենքային և գույքային պայմանների բարելավման համար հատկացվող ֆինանսական միջոցներ
2. ապահովել հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում օդային և ջերմային ռեժիմի պահպանման պահանջների կատարումը՝ ուժեղացնելով վերահսկողությունը դրա խախտման դեպքերի բացահայտման ուղղությամբ։